Obiekt tygodnia 24.12.2014 NGC 2264 (Gromada Choinka, Collinder 112)

[panasmaras]

Autorem świątecznej odsłony Obiektu Tygodnia jest Janko. Zapraszam do tej ciekawej lektury!

 

Pod taką datą nie mogłem napisać o czymś innym. Temat miałem dawno wymyślony, lecz spóźniłem się z rezerwacją terminu dla niego. Tak, tak, działamy w zmowie, lecz spisek pod kryptonimem „Obiekt tygodnia” jest otwarty dla wszystkich. Miły kolega ustąpił mi jednak miejsca i Choinka może pojawić się we właściwym czasie.

Któż nie zna zdjęć gromady otwartej NGC 2264 z otaczającymi mgławicami?

NGC 2264; autor zdjęcia: Marcin Paciorek

źródło: http://astropolis.pl/topic/31983-ngc2264-choinka-i-stozek/?p=389599

Do Choinki łatwo dotrzemy schodząc 3° na południe od jasnej, białej Alheny – γ Gem do biało-pomarańczowej pary ξ i 30 Gem. Kompleks Choinki znajduje się dalsze 2,5° poniżej tej pary (na południowy zachód). Dodatkowym drogowskazem może być asteryzm Różdżka złożony z 4 gwiazd zbliżonej jasności formujących literę Y, sąsiadujący z Choinką od północnego zachodu.

Okolice NGC 2264; mapę wytworzył kol. Rokita przy pomocy CdC ver. 3.11

Niezaadaptowany wzrok na miejskim niebie początkowo ukazuje tylko najjaśniejszą gwiazdę gromady, jednak nawet w takich warunkach, po osłonięciu od bezpośrednich świateł i przyzwyczajeniu wzroku, mamy szanse dostrzec także słabsze składniki. Pod wiejskim niebem dwadzieścia białych gwiazd gromady NGC 2264 na tle delikatnej poświaty kilkudziesięciu słabszych rzeczywiście układa się w trójkątny kształt świątecznego drzewka wierzchołkiem zwróconego na południe, z najjaśniejszą gwiazdą S Mon (15 Mon) w „pieńku”. Ma ona jasność zmienną w zakresie 4,2 -4,6 mag i jest układem spektroskopowo podwójnym, zaś niektóre źródła mówią nawet o ośmiu składnikach układu. Stabilne widmo S Mon jest używane jako punkt odniesienia przy klasyfikacji innych gwiazd.

Gromada nie jest liczna, różne źródła określają jej liczebność na 40-50 składników. Świecą one łącznym blaskiem 4,1 mag, niektóre źródła podają nawet 3,9 mag. Wielkość na nieboskłonie określana jest najczęściej na 30-40 minut łuku a odległość od Ziemi na 2600 - 2700 lat świetlnych.

Gromada z mgławicą NGC 2264; mapę wytworzył kol. Rokita przy pomocy CdC ver. 3.11

Dla obserwatora lornetowego drzewko jest odwrócone „do góry nogami”, jednak wyobraźnia pomoże ją postawić prawidłowo. Patrzmy zerkaniem a „lampki” Choinki okażą się całkiem liczne. Przez średnią lornetkę możemy ich zobaczyć około 20. Będąc pod wiejskim niebem powinniśmy także zauważyć niewidzialną z miasta poświatę bezpośrednio wokół gromady a być może także na zachód i północ od niej (po prawo i ponad). Może nam się to łatwiej udać w momencie najeżdżania lornetką lub teleskopem na obiekt. Wysokiej klasy optyka i bardzo dobre warunki obserwacyjne rozciągną dla wprawnego obserwatora obraz mgławicy, zwiększając powierzchnię poświaty nawet kilkukrotnie. Pomocne w tym mogą być także filtry UHC lub O-III.

Obszar mgławicy jest nadal miejscem narodzin młodych gwiazd. Gromada liczy sobie tylko 3,2 miliona lat. Promieniowanie gwiazd rozświetla i jonizuje pozostałości macierzystego gazu i pyłu, jednak wiatry gwiazdowe nie zdążyły ich jeszcze rozproszyć. Cały powierzchnia gromady świeci więc jako mgławica emisyjno-reflesyjna wdzierająca się w obszar otaczających ją lub przysłaniających ciemnych mgławic. Nad południowym skrajem gromady, czyli wierzchołkiem Choinki, znajduje się trójkątne, wydłużone, ciemne pasmo – mgławica Stożek lub Szyszka (Cone). Jest to obiekt niewielki i trudny do dostrzeżenia nawet przez spory sprzęt, jednak świetnie prezentuje się na fotografiach wraz ze zwieńczającą Choinkę białą gwiazdą ok. 7,5 mag.

Ciemna mgławica Stożek

źródło zdjęcia: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cone_Nebula_%28NGC_2264%29_Star-Forming_Pillar_of_Gas_and_Dust.jpg

Mgławicy Stożek nad wierzchołkiem Choinki nie udało mi się dotychczas zobaczyć. Nie zamierzam jednak rezygnować z dalszych prób. Zachęcam do tego także czytelników.

Najbardziej urozmaicona część mgławicy otaczającej gromadę znajduje się tuż po prawo (na południowy zachód) od S Mon. Ma ciekawą strukturę widoczną na fotografiach i została nazwana Futro z Lisa (Fox Fur). Rozjaśnienie lisiego futerka daje się niekiedy dostrzec przez lornetkę, zwłaszcza jeśli poruszamy nią delikatnie w trakcie obserwacji.

Mgławica Futro z Lisa

źródło zdjęcia: http://apod.nasa.gov/apod/ap080422.html

Nie leń się więc w okolicach świąt i Nowego Roku. Jeśli tylko Niebo pozwoli, wypatruj pierwszej gwiazdki a potem świątecznego drzewka. Ile gwiazd widzisz? Czy otacza je poświata mgławicy? A może zdołałeś dostrzec Lisią Skórkę lub Stożek-Szyszkę?

Spróbuj i daj znać, jak poszło!

Edytowane 23 Grudnia 2014 przez panasmaras