Obiekt Tygodnia 13.01.2015 - Melotte 31 z otoczeniem

Piotrek Guzik · 21 Stycznia 2015

Z lekkim opóźnieniem wrzucam kolejny obiekt tygodnia. Tym razem ciekawą lekturę przygotował Janko z sąsiedniego forum.

Gwiazdozbiór Woźnicy przypomina nieco rosyjską lalkę – matrioszkę, wydrążoną figurkę baby a niekiedy polityka, zawierającą wewnątrz swoje coraz mniejsze kopie (lub postaci poprzednich przywódców). W wieloboku Woźnicy jedną z wewnętrznych „bab” jest gromada otwarta Melotte 31 (Mel 31). Tutaj widzimy ją przez lornetkę 15x70:

Autor szkicu: Victor Cseh

Źródło: http://viktorcsehdra...otte-31_20.html

Obiekt jest jasny, widoczny nawet gołym okiem w dolnej, południowej części, w pobliżu ostrza rogu Byka (β Tau, Elnath), na który nadziana jest „piłka” lub wielobok stanowiący rdzeń gwiazdozbioru Woźnicy.

Okolice Mel 31; mapę wytworzył kol. Rokita w oparciu o katalog SAC.

W lornetce jest to chyba najbardziej oczywisty układ gwiezdny, natychmiast zauważalny i służący mi zawsze do dalszej nawigacji. Gdy jednak zaczniemy poszukiwać bliższych informacji na jego temat, nagle przestaje być tak oczywisty. W wielu atlasach nieba wcale nie występuje – nie ma go w popularnym Pocket Sky Atlas ani Sky Atlas 2000.0 wydawnictwa Sky and Telescope. Nie opisuje go także biblia astroamatorów: The Night Sky Observer’s Guide. Natomiast atlas Uranometria 2000.0 zaznacza w tym obszarze wielką gromadę otwartą o średnicy ok. 2⁰.

Mel 31 z towarzyszącymi obiektami; mapę wytworzył kol. Rokita w oparciu o katalog SAC.

Obejmuje ona także od zachodu zmienną gwiazdę AE Aur wraz z towarzyszącą mgławicą refleksyjno-emisyjną IC 405 (Płonąca Gwiazda; Flaming Star) oraz od wschodu gromadę NGC 1893 z mgławicą IC 410. W moim opisie będę się posługiwał właśnie tak szeroko rozumianą gromadą Mel 31.

Źródło: http://www.skyfactor...ic405/index.php

Jak wykazało dalsze śledztwo, gromada NGC 1893 została osobno skatalogowana przez Philiberta Melotte’a jako obiekt Mel 33.

Co gorsza, nasza bohaterka - Mel 31 niekoniecznie jest gromadą otwartą i bywa określana jako asteryzm.

Autor zdjęcia: André Hartman:

Źródło: http://deepskypedia....ré_Hartmann.jpg

André Hartman jest autorem niemal pełnego fotograficznego katalogu Melotte.

Sam Philibert Jacques Melotte stworzył swój katalog gromad gwiazd (zarówno otwartych jak i kulistych) w 1915 r., posługując się płytami fotograficznymi z fotograficznego atlasu nieba Johna Franklina-Adamsa.

Wewnątrz szeroko rozumianego kompleksu Mel 31 przede wszystkim rzuca się w oczy grupa sześciu gwiazd ułożonych na kształt ukośnej drabinki długości ok. 1⁰ ponad linią β Tau - ι Aur, 4⁰ na północ od β Tau (Elnath). Phil Harrington uzupełnił je siódmą gwiazdą (14 Aur) leżącą nieco dalej na południe i oznaczył jako Harrington 4 (Hrr 4), nazywając rakietą do lacrosse. Gwiazdy 17, 18, 19, i IQ Aur tworzą główkę rakiety, zaś 14 i 16 Aur - rączkę. Inni widzą tam jednak nie sprzęt sportowy tylko rybkę, w dodatku latajacą (Flying Minnow). Cóż, fantazja ludzka nie zna granic ;-)

Najjaśniejsza w grupie jest dolna (południowa) w „drabince”, pomarańczowa 16 Aur (4,55 mag; typ widmowy K2.5IIIb). Środkowy szczebel tworzą dwie zmienne – IQ oraz AR (17 Aur; układ podwójny zaćmieniowy). Najmniejsza lornetka ukaże urodę tego asteryzmu.

Bez większego trudu powinniśmy też zobaczyć przez lornetkę plamkę bardzo młodej gromady NGC 1893 (Mel 33) znajdującej się 1⁰ na wschód, chociaż rozdział na poszczególne gwiazdy wymagać już będzie powiększeń teleskopowych. Zdjęcia, w tym APOD z 2009 i 2006 r. ukazują w niej obszary formowania się gwiazd i ciemne plamy pyłu.

Z kolei po prawo od „drabinki” (na zachód) znajduje się Płonąca Gwiazda – mgławica refleksyjno-emisyjna towarzysząca jasnej gwieździe zmiennej AE Aur. Gdy spojrzymy na nią zerkaniem, zauważymy, że ta biała gwiazda jakby rozbłyskiwała i rosła. Obiekt nosi numer katalogowy IC 405 i został umieszczony także w katalogu Patricka Moore’a jako Caldwell 31 (C31). Znów jest to układ niezwykle ciekawy. Przede wszystkim AE Aurigae, zmienna gwiazda o jasności widomej ok.6 mag jest uciekinierką a raczej wyrzutkiem z Mgławicy Oriona (M42). Usunęło ją stamtąd oddziaływanie grawitacyjne układów podwójnych lub, według innych źródeł - eksplozje supernowych i wiatry gwiazdowe. AE Aur nie ma wspólnego pochodzenia ze „swoją” mgławicą. Po prostu napotkała ją w przestrzeni, zjonizowała gaz i oświetliła pył. Na zdjęciach można się nawet dopatrywać śladów jej wędrówki przez mgławicę.

Tak wiec w obiekcie Melotte 31 kryje się wiele warstw, tajemnic i niespodzianek. Chyba każdy astroamator znajdzie tu coś interesującego, niezależnie od sprzętu, jakim dysponuje.

Spróbuj i Ty a potem koniecznie daj znać, jak poszło.

McGoris · 21 Stycznia 2015

A czy jest możliwość zobaczenia tych mgławic przez teleskop wizualnie np. przez syntę 8 lub lornetkę? Próbowałem i nic nie znalazłem.

pasionat nieba · 23 Stycznia 2015

Wizualnie jest do wyłapania IC 410 pod naprawdę dobrym niebem. Spotkałem się z opinią że filtr H-beta sprawdza się przy tych mgławicach. Na zlocie Zatomiu łapaliśmy IC 410 w 22 calach z Esem 20 nie pamiętam jakiego filtra używaliśmy. Mgławica była duża w kształcie rozszerzonej podkowy, fragmentami jaśniejsza. Płonącej Gwiazdy IC 405 nigdy nie widziałem. Czytałem gdzieś w Obserwacjach astronomicznych że widnieje łuna, czy coś w tym stylu, na około tej gwiazdy (mój atlas pokazuje że jest podwójna). Wikipedia czytuję:,, Została opisana przez Maxa Wolfa jako ""palące się ciało, z którego niczym gigantyczne protuberancje wydaje się buchać parę olbrzymich zakrzywionych płomieni"". Piękny poetycki opis, ciekawe jakiego sprzętu używał w obserwacjach. Żeby choć namiastkę tego zobaczyć będzie zapewne dużym osiągnięciem amatorskim.

panasmaras · 23 Stycznia 2015

IC 410 jest dość łatwa. Widywałem ją wielokrotnie w lornetkach 10x50 i 15x70. Na pierwszy rzut oka wygląda jak nie rozbita część składników gromady NGC 1893, lecz zastosowanie filtrów UHC lub nawet UHC-s klaruje sytuację. Oczywiście widać tylko najjaśniejszą część IC-ka, w bezpośrednim sąsiedztwie gwiazd gromady.

IC 405 jest trudniejsza, choć też do złapania w 10x50. Lornetki pokazują ją jako pojaśnienie nieba wokół AE Aurigae, krągłe i regularne. Widać z grubsza najjaśniejszy rejon mgławicy widoczny na zdjęciach w pierwszym poście jako przepalenie wokół AE Aur. W pierwszym momencie można ten efekt przypisać zaparowanej optyce, ale spojrzenie na "nie zaparowane" gwiazdy Latającej Rybki zwykle rozwiewa wątpliwości.

Piotrek Guzik · 23 Stycznia 2015

Wizualnie jest do wyłapania IC 410 pod naprawdę dobrym niebem. Spotkałem się z opinią że filtr H-beta sprawdza się przy tych mgławicach. Na zlocie Zatomiu łapaliśmy IC 410 w 22 calach z Esem 20 nie pamiętam jakiego filtra używaliśmy. Mgławica była duża w kształcie rozszerzonej podkowy, fragmentami jaśniejsza. Płonącej Gwiazdy IC 405 nigdy nie widziałem. Czytałem gdzieś w Obserwacjach astronomicznych że widnieje łuna, czy coś w tym stylu, na około tej gwiazdy (mój atlas pokazuje że jest podwójna). Wikipedia czytuję:,, Została opisana przez Maxa Wolfa jako ""palące się ciało, z którego niczym gigantyczne protuberancje wydaje się buchać parę olbrzymich zakrzywionych płomieni"". Piękny poetycki opis, ciekawe jakiego sprzętu używał w obserwacjach. Żeby choć namiastkę tego zobaczyć będzie zapewne dużym osiągnięciem amatorskim.

IC 410 z filtrem O-III lub UHC widać bez trudu w niewielkich teleskopach na przyzwoicie ciemnym niebie. Bez filtra jest znacznie gorzej, ale też da się ją dostrzec. Podobno na bardzo ciemnym niebie da się ją też wyłapać w lornetce - ja nie próbowałem jeszcze.

Jeśli chodzi o IC 405, to ona jest znacznie trudniejsza. Ja widziałem ją tylko dwa czy trzy razy, ale za każdym razem była ledwie widoczna, o ile dobrze pamiętam, tylko z filtrem UHC.