Obiekt tygodnia 15.09.2015 - Gęś z bonusami

Paether · 12 Października 2015

Autorem niniejszego odcinka Obiektu Tygodnia jest Janko z sąsiedniego forum. Miłej lektury!

Niedobrze jest mieć celebrytów za sąsiadów. Wszyscy się na nich gapią, paparazzi pstrykają im zdjęcia a mniej sławne ślicznotki ciągle pozostają w ich cieniu.

Tak jest z urodziwą Gąską (Anser , α Vul), całkiem przyćmioną przez sławną gwiazdę podwójną Albireo (β Cyg). Trudno odnaleźć w sieci jej wizerunek (koledzy asrofotograficy, pomocy!). Tymczasem Anser jest bardzo ciekawą i piękną, czerwoną gwiazdą (typ widmowy M0.5 IIIb, jasność 4,44 mag). Atlas Uranometria 2000.0 zaznacza ją jako gwiazdę zmienną, lecz nigdzie nie znalazłem potwierdzenia tej zmienności. Wraz z grupą podobnych do niej czerwonych olbrzymów należy do tzw. Strumienia Arktura. Te stare gwiazdy ubogie w metale pochodzą z karłowatej galaktyki wchłoniętej kiedyś przez Drogę Mleczną. Chociaż rozproszone na nieboskłonie, zachowały jednak wspólny kierunek ruchu, wędrując z dużą szybkością poza płaszczyzną galaktycznego dysku.

Anser tworzy optyczną parę z odległą o mniej niż 10’ pomarańczową gwiazdą 8 Vul (czerwony olbrzym typu widmowego K0 III, 5,82 mag). Para znajduje się zaledwie 3° na południe od Albireo, jednak mało kto zwraca na nią uwagę. Towarzyszy jej od północy jeszcze jedna czerwona gwiazda ok. 7 mag.

Okolice α Vul i Stock 1; mapę wytworzył kol. Rokita w oparciu o katalog SAC 8.1.

Podobnie jest z dużą i jasną (5,3 mag) gromadą otwartą Stock 1, przyćmioną i niemal zapomnianą wskutek bliskości popularnego Wieszaka (Collinder 399) i najjaśniejszej mgławicy planetarnej Hantle (M 27). Tymczasem Stock 1 jest gromadą wprawdzie luźną, lecz dwukrotnie większą od tarczy Księżyca. Według większości źródeł zawiera 40 gwiazd chociaż z powodu „zagęszczenia” w tej okolicy nieboskłonu ustalono to bezspornie dopiero w 2002 roku.

Stock 1

Źródło: Webda

Gromada Stock 1 znajduje się w odległości około 1000 lat świetlnych a jej wiek szacowany jest na około 300 milionów lat. Jest to więc nieodległa gromada w średnim wieku – starsza od Plejad (100 mln lat) lecz młodsza od Żłóbka (700 mln lat).

Gromada składa się jakby z dwóch odmiennych płatów, przez co przypomina nieco sławną Gromadę Podwójną (H i χ Persei) w miniaturze. Jaśniejsze gwiazdy znajdują się w mniej licznej, nieco oddzielonej, południowo-wschodniej części. Część ta zawiera także ciekawy układ podwójny Σ 2548 9 mag + 10 mag o odstępie 9” (na mapie i zdjęciu prawa dolna gwiazda w trójkąciku). Właściciele teleskopów lub większych lornetek pokuszą się zapewne o jego rozdzielenie.

Część północno-zachodnią, bardziej liczną lecz zawierającą słabsze gwiazdy najlepiej jest obserwować zerkaniem. Jednak nawet w mieście, po osłonięciu się od bocznych świateł można zobaczyć całość już w lornetce 10x50, chociaż powiększenie 15x niewątpliwie poprawia widoczność. Czerwonawa gwiazda zmienna znajdująca się wg Pocket Sky Atlas na południowo-zachodnim skraju gromady prawdopodobnie do niej nie należy. Dodaje jednak urody otoczeniu, podobnie jak linia barwnych gwiazd ciągnąca się na zachód od α Vul ponad gromadą.

Co więcej, galaktyczne wróble ćwierkają, że poniżej słodkiej Gąski i jej towarzyszek kryją się jakieś ciemne moce. Może ktoś odważny pokusi się o ich identyfikację?

Więc gdy zdarzy się choćby kwadrans czystego nieba, odwiedź te okolice by ujrzeć nie tylko celebrytów, lecz także ich skromniejszych krewnych. Oni też są piękni a w dodatku nie popsuci popularnością. Nie zawiedziesz się i będziesz do nich wracał wielokrotnie.

No i pamiętaj o koleżankach i kolegach – napisz, jak poszło!

Stock: katalog zawierający 24 gromady otwarte, w większości luźne i rozległe. Patrz też http://home.comcast.net/~lsmch/cluster-stock-info.htm