Skocz do zawartości

TRAPEZIUM, czyli słów kilka o sercu Mgławicy Oriona


Gość Bellatrix

Rekomendowane odpowiedzi

Gość Bellatrix

TRAPEZIUM, CZYLI SŁÓW KILKA O SERCU MGŁAWICY ORIONA

post-29939-0-18708200-1480639889.jpg

W samym sercu słynnej Wielkiej Mgławicy w Orionie mieści się zwarta młoda gromada otwarta. Gołym okiem jest widoczna jako pojedyncza, słaba gwiazda- środkowa z gwiazd symbolicznego Miecza Oriona. Gromada Trapezium (Theta 1 Orionis), bo o niej tutaj mowa, to bardzo młody układ- jej wiek szacuje się na ok. milion lat, co astronomii jest czasem krótkim. Zawiera on nieco ponad tysiąc gorących gwiazd należących w przeważającej części do wczesnych typów widmowych A oraz B. Gwiazdy gromady Trapezium są rozmieszczone na obszarze o rozpiętości zaledwie 4 l.ś. (mniej więcej tyle, co odległość Alfy Centauri od Ziemi). Wartość ta wyrażona w sekundach łuku to blisko 47’’. Są one zatopione w pyłach mgławicy, jonizując i wzbudzając do świecenia jej materię. Jonizacja ma miejsce m.in. za pośrednictwem silnego promieniowania ultrafioletowego emitowanego przez gwiazdy Theta 1 Orionis.

Trapez to jedna z najmłodszych, znanych gromad otwartych. Jest oddalona od Ziemi o ok. 1500 l.ś. Znajdują się w niej gwiazdy na wczesnych etapach ewolucji, wśród nich również systemy gwiezdne otoczone dyskami protoplanetarnymi. W obszarze Trapezu odkryto brązowe karły. Ale są one zbyt ciemne, aby można było je dostrzec w zakresie światła widzialnego (nawet przy użyciu teleskopu Hubble’a). Dopiero obraz zarejestrowany w paśmie podczerwonym otwiera taką możliwość. Dzięki specjalnej kamerze zapisującej obraz w zakresie bliskiej podczerwieni, stwierdzono obecność blisko pięćdziesięciu brązowych karłów należących do gromady Theta 1 Ori.

Cztery najjaśniejsze gwiazdy Trapezu: Theta 1 Ori A, B, C oraz D tworzą charakterystyczny kształt (stąd nazwa gromady). Owe cztery komponenty są łatwe do obserwacji, nawet przy użyciu niewielkiego 10-cm teleskopu. Jasności wizualne składowych mieszczą się w przedziale 5-8 magnitudo.

Obserwacja gwiazd A-D nie jest szczególnym wyzwaniem. Jednak dostrzeżenie komponentu E oraz F jest zadaniem nieprostym. Znakomity astronom amator, Jeremy Perez opisuje w swych notatkach obserwacyjnych, że używając newtona 6’’ przy powiększeniu 240x, był w stanie dostrzec gwiazdę Theta Ori E. Widoczności składowej F nie był do końca pewien (obie gwiazdy są nieco ponad 11-magnitudowe. Ale składnik F znajduje się blisko jasnej gwiazdy C i niknie w jej silnym blasku).

Wg czasopisma Sky And Telescope, niektórzy obserwatorzy twierdzą, że układ Trapezium wygląda jakby zawieszony na tle mgławicy i sprawiają wrażenie głębi oraz przestrzennego obrazu.

 

post-29939-0-93407300-1480639904.jpg

Główne składowe gromady Trapezium:

post-29939-0-31036900-1480639886.jpg

 

* Gwiazda Theta Ori A: jest to system potrójnym. Dwie z gwiazd: A1 i A2 tworzą układ podwójny zaćmieniowy. Jednocześnie gwiazda A1 jest spektroskopowo rozdzielna. Oba komponenty układu spektralnie rozdzielnego: A1a i A1b są oddalone od siebie o niewielką odległość: zaledwie 0,0024’’- niemożliwą do rozdziału przy pomocy sprzętu optycznego. Z kolei dalszy, możliwy do optycznego rozdzielenia składnik A2 jest oddalony od gwiazdy A1 o 0,19’’. Komponent Theta 1 Orionis A1 należy do typu widmowego B0,5 i jest gorącą gwiazdą ciągu głównego. Z kolei gwiazda Theta 1 Orionis A2 zaliczana jest do nieco późniejszego typu widmowego A0.

post-29939-0-59317000-1480639904.jpg

 

 

* Theta 1 Ori B: to złożony system pięciokrotny. Jest to układ zaćmieniowy typu Algola. Jasność wizualna gwiazdy Theta 1 Ori B oscyluje w przedziale 7,9- 8,65 magnitudo, z okresem prawie 6,5 dnia.

Składnik B1 należy do typu widmowego B1V. Jest on ciasnym systemem podwójnym, spektroskopowo rozdzielnym. Składniki tego ciasnego układu są oddalone od siebie zaledwie o 0,13 A.U. Wszystkie komponenty gwiazdy Theta Ori B należą do ciągu głównego. Gwiazda B1 posiada masę równą 7 masą Słońca, gwiazda B2: 3 Mʘ, B3: 2,5 Mʘ, a gwiazda Theta Ori B4 posiada masę już tylko 0,2 Mʘ. Odległość między komponentami B1 i B2 to 0,94’’, B2-B3: 0,12’’, B1-B4: 0,62’’.

post-29939-0-14611600-1480639903.jpg

 

* Theta 1 Ori C: jest to gwiazda potrójna. Składowa C1 (najjaśniejsza spośród wszystkich gwiazd gromady Trapez) jest bardzo gorącą gwiazdą typu widmowego O7, należącą do ciągu głównego. Jej masa to aż 38 Mʘ. Zbudowana jest z dwóch gwiazd rozdzielnych spektroskopowo. Oba składniki dzieli odległość zaledwie 0,0025’’. Temperatura powierzchni gwiazdy Theta 1 Ori C1 jest wybitnie wysoka: 39.000 K. Stanowi ona również bardzo silne źródło wysokoenergetycznego promieniowania ultrafioletowego. To ono w głównej mierze odpowiada za jonizację materii mgławicowej. Składowa C wykazuje bardzo silny wiatr gwiazdowy. Jest on tak znaczny, że wywiera spory wpływ na formowanie się młodych gwiazd, które są jeszcze otulone materią dysku protoplanetarnego.

Komponent C2 to masywna gwiazda (9 Mʘ) orbitująca w odległości 0,028’’ wokół składowej pierwotnej C1 z okresem nieco ponad 11 lat. Jest gorącą gwiazdą typu widmowego O9,5.

post-29939-0-65513800-1480639903.jpg

 

* Theta 1 Ori D: jest układem potrójnym. Należy do typu widmowego B0,5 ciągu głównego. Gwiazdy składowe systemu D1 i D2 są możliwe do rozdzielenia przy pomocy najlepszej aparatury optycznej, nie są więc spektroskopowo rozdzielne. Ale odległość pomiędzy nimi to raptem 0,018’’.

post-29939-0-06347600-1480639904.jpg

 

* Theta 1 Ori E: to system podwójny spektralnie rozdzielny. Zalicza się do późnego typu widmowego: G2 (identycznego jak nasza Dzienna Gwiazda) oraz do klasy jasności IV (podolbrzym). Gwiazda opuściła zatem już ciąg główny powiększając znacznie swe rozmiary. W odległości 0,02’’ od Theta 1 Ori E1 jest obecny drugi składnik układu: E2.

 

* Theta 1 Ori F: układ podwójny. Należy do typu widmowego B8.

 

* Theta 1 Ori G: pomarańczowa gwiazda pojedyncza późnego typu widmowego: K0,7.

 

* Theta 1 Ori H: Gwiazda podwójna o ciasnym stopniu separacji. Jej jasność wizualna to zaledwie 15,8 magnitudo.

 

* Theta 1 Ori I: bardzo ciemny obiekt o słabo poznanej strukturze. Posiada jasność wizualną 16,3 magnitudo.

 

post-29939-0-43968400-1480639893.png

……………….....................................

Źródło:

1. S. Kraus, G. Weigelt: „Tracing the young massive high eccentrity binary system Theta 1 Orionis C through periastron passage”.

2. J. Lodriguss: “Theta 1 Orionis, The Trapezium”.

3. C.J. Lada, J. Alves, A.A. Muench, A. Lada: “The luminosity and Mas Function of The Trapezium Cluster”.

4. Ze strony “Hubble space Telescope”

5. Z notatek Jima Kalera, profesora z Uniwersytetu w Illinois.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Tu jest coś nie tak:

 

Gwiazdy gromady Trapezium są rozmieszczone na obszarze o rozpiętości zaledwie 4 l.ś. (mniej więcej tyle, co odległość Alfy Centauri od Ziemi). Wartość ta wyrażona w sekundach łuku to blisko 47’’.

 

Jest oddalona od Ziemi o ok. 1500 l.ś.

 

 

4 lata świetlne z odległości 1500 lat świetlnych to jest na oko jakieś 10', czyli 600".

  • Lubię 3
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Gość Bellatrix

Prawda, dziękuję za czujność (i za wiedzę, której mnie brakło). Czy wobec poniższych danych obliczenia będą się zgadzały? Rozmiar w sekundach luku jest ten sam co w referacie, dystans też, ale promień podany w tabeli to 10l.ś. Czyli rozumiem, że średnicę można traktować jako 20l.ś.?

post-29939-0-19764500-1480674240.png

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Długość dwóch promieni (2x10 lś) to daje przy tej odległości

 

2565 sekund kątowych (ponad dwa i pół tysiąca)

 

gdyż

 

kąt = 2 * arcustangens(10/1600) * 57 * 60 * 60 ;

 

Moim zdaniem oni oszacowali sobie jakiś zewnętrzny rozmiar tej gromady biorąc pod uwagę jakieś najdalsze jej słabe gwiazdy ale potem napisali o kątowym "rozstawie" najjaśniejszych :o

 

Pozdrawiam
p.s.
Tangens to iloraz przeciwprostokątnej trójkąta do przyprostokątnej, a przeciwprostokątną jest wspomniany promień.
Mamy tu zatem tangens = 10/1600

=> kąt = arcustangens(10/1600) - jak w radianach to mnożę przez 57 stopni potem przez 60 minut każdy stopień i przez 60 sekund każdą minutę kątową

 

p.s.2.

W szerszym obszarze (otoczeniu) gromadę Trapez możecie zobaczyć na obrazku który dałem pod Twoim szkicem

 

http://astropolis.pl/topic/53709-wybrane-najciekawsze-gwiazdy-podwojne-i-wielokrotne/page-11?do=findComment&comment=652810

 

i chyba warto go tu skopiować żeby nie wymuszać skakania tam. Twój szkic jest tu w prawym dolnym rogu.

post-17880-0-34222100-1480329979.jpg

Edytowane przez ekolog
  • Lubię 3
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Prawda, dziękuję za czujność (i za wiedzę, której mnie brakło). Czy wobec poniższych danych obliczenia będą się zgadzały? Rozmiar w sekundach luku jest ten sam co w referacie, dystans też, ale promień podany w tabeli to 10l.ś. Czyli rozumiem, że średnicę można traktować jako 20l.ś.?

 

No, niestety dalej się nie zgadzają :(. Ekolog powyżej napisał już dlaczego.

 

Jeśli rozmiar kątowy wynosi 47", to z odległości 1600 lat świetlnych oznaczałoby, że rozmiar liniowy to wynosi 0.36 roku świetlnego.

  • Lubię 1
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Te 47'' jest też na wiki ang. Sześć gwiazd (do F) jak widać z rysunku mieści się w kole o średnicy 24''. Zatem dorzucili pół z tego na "obrys" może łapiąc jeszcze jakąś gwiazdę i brzmi to rozsądnie - zwłaszcza jeśli uznamy to (jednak) głównie za asteryzm.

Być może, jak ustalano ten rozmiar, nie były jeszcze w posiadaniu astronomów dobre zdjęcia na dłuższych długościach fal, które nie grzęzną tak łatwo w pyle jak światło widzialne.

Pozdrawiam

 

Edytowane przez ekolog
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Oglądałem już Trapez w tym roku w pierwszej dekadzie listopada, korzystając z jednego z nielicznych rozpogodzeń. Przez Newtona 16", bino SW z 25mm (Super Plosl) i z drabiny ;-) Orion był dość nisko, ale czworokąt był tak intensywny, że wypałał oczy. Razem z M42 czarodziejski widok. Mgławica unosiła się w kosmosie razem z gwiazdami Teta 1 i Teta 2 Oriona jak przestrzenny obłok. Snuła się jak dżin wypuszczony z butelki, była niczym gęsty dym z kubańskiego cygara... Ale miało być o Trapezie.

 

Ciekawy opis kosmicznego tańca składników Trapezu znałazłem w "Niebo na dłoni", E. Pittich, D. Kalmancok (w tej pracy Teta 1 uważany jeszcze za asocjację):

 

"Najaśniejsze cztery gwiazdy tworzą trapez i są od siebie, w przybliżeniu, jednakowo oddalone. Ruchy gwiazd w tym układzie są bardzo złożone i układ jako taki jest niestabilny. Gdyby był w przestrzeni izolowany grawitacyjnie, rozpadłby się na pojedyńcze gwiazdy za 105 - 106 lat. Trapez jest jednak członkiem asocjacji, której gwiazdy na skutek swojego oddziaływania grawitacyjnego nie pozwalają na jego rozpad. Gwiazdy przez pewien czas oddalają się od siebie, a potem znowu przybliżają, jak gdyby cały układ nieustannie pulsował."

 

Edytowane przez robi
  • Lubię 1
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

obłędny opis :) a ciekawe, czy ktoś zauważył, że składowa B sprawia wrażenie granatowej..

 

Witam,

jak zwykle bardzo ciekawy artykuł ( jak i pozostałeTwojego autorstwa )zachęcający do ponownego spojrzenia na coś co wydawałoby się już tak dobrze znane.

Czym obserwujesz że tak dobrze widzisz barwy gwiazd?

pozdrawia R.

 

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Gość Bellatrix

Rastar, dziękuję za słowa aprobaty odnośnie artykułu.

Niebo obserwuję przez newtona S-W 130/900. Niewielki teleskop, ale ma wystarczające lustro, abym widziała w miarę jasno. Nie zniekształca barw, nie rozdwaja, nie rozwarstwia. Ale rozróżnianie kolorów to też kwestia wielogodzinnego wpatrywania się w gwiazdy. Nie obserwuję DS-ów, ale za to całkowicie poświęcam się gwiazdom. Po dłuższym czasie zaczęłam odróżniać subtelne odcienie i powiem Ci, że doznania są nieziemskie (nomen omen ;) ). Warto.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Skoro wątek ożywiony to warto dać link podpowiedziany przez wysoko to zdjęcie oceniającego Hamala - Trapez wyraźnie wraz z otoczeniem.

 

http://www.cloudynights.com/topic/521063-m42-center-oiiihasii-c11qhy5l-iiasi224mc/

 

Pozdrawiam

superm42.jpg

Edytowane przez ekolog
  • Lubię 5
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

  • 1 rok później...
  • 2 lata później...
  • 3 tygodnie później...

Taki zrobiliście apetyt na Trapez, że skoro dziś nareszcie była pogoda, to po oglądaniu Wenus i avikowaniu w UV hajda na więcej niż cztery gwiazdki. Było nieco spokojniej w powietrzu, bo lutowe próby spełzły na niczym. A dziś zobaczyłem. Dodatkowo przykręciłem Canona przez reduktor z f10 na f6,3 (ogniskowa 2200mm) i dla 2 sek. przy ISO dawały się zobaczyć kawałek mgławicy i jeszcze widoczne 6 gwiazdek (no 5, szósta zlewa się). Ale to mój pierwszy DS więc i tak się cieszyłem.

Składałem w DSS, ale przy 50 klatkach brzydkie kwadratowe artefakty wychodziły wokół mgławicy.

 

Na szybko przycięte z print screena (crop) z centrum lepszej klatki wygląda tak:

Trapez.png

Edytowane przez OBERON RD
  • Lubię 2
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Gość Bellatrix

Jakie urocze. Zauważcie, że ten kształt jest prześliczny, taki jakby "zdeformowany", wygięty. Wiadomo, parametry fizyko- chemiczne gwiazd najważniejsze, ale wizualnie też to nieźle wygląda. Mnie widok Trapezu wręcz uspokaja.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Gość Bellatrix

Tak, to prawda. Też mam podobne odczucia, ale nie chciałam o tym mówić (żeby nie wyjść na jakiego schizofrenika czy cóś). Plejady też są tak uroczo zdeformowane, przekrzywione jak Trapez. Mnie on nawet przy powiększeniu 36x przypomina Plejady. 

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

W dniu 19.02.2020 o 21:25, PiotrTheUniverse napisał:

Wczoraj kolejny raz chciałem się dorwać do gwiazd E i F Trapezu; 300x nic nie dało. (Na jakiś czas) odpuszczam.

Wiele razy widziałem w 300/1500 i Orho kasai 5mm, wiele zależy od seeingu

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dołącz do dyskusji

Możesz dodać zawartość już teraz a zarejestrować się później. Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się aby dodać zawartość za jego pomocą.

Gość
Dodaj odpowiedź do tematu...

×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

  Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz bezpośrednio wkleić grafiki. Dodaj lub załącz grafiki z adresu URL.

×
×
  • Dodaj nową pozycję...

Powiadomienie o plikach cookie

Umieściliśmy na Twoim urządzeniu pliki cookie, aby pomóc Ci usprawnić przeglądanie strony. Możesz dostosować ustawienia plików cookie, w przeciwnym wypadku zakładamy, że wyrażasz na to zgodę.