Ponad smogiem - Koskowa Góra, 15 II 2017

Piotrek Guzik · 21 Lutego 2017

Wieczorem 15 lutego 2017 wybraliśmy się z Kraterem ponownie na Koskową Górę. W Krakowie i w podgórskich dolinach smog był potężny, za to na Koskowej Górze zastaliśmy (zgodnie z oczekiwaniami) piękne i przejrzyste niebo. Niedługo po nas na miejsce dotarł też Marek - "Gryf". Niebo było całkiem ciemne. Na początku nocy astronomicznej SQM-L wskazywał 20.75 mag/"2, później z chwili na chwilę robiło się coraz ciemniej i tuż przed wschodem Księżyca było to już 21.08 mag/"².

Obserwacje rozpoczęliśmy od komety 2P/Encke, która w 33 cm teleskopie znów była widoczna bardzo wyraźnie, jako mały, zwarty, okrągły obiekt o lekko niesymetycznej centralnej kondensacji. Jej jasność oceniłem tym razem na 9.3 mag, a średnicę jej głowy na 2.5'. Kometa była też widoczna w lornetce 10x50 (lornetką oceniłem jej jasność na 9.0 mag przy średnicy głowy ~4'), co prawda dość słabo, ale znacznie lepiej niż dzień wcześniej. Kometa świeciła głęboko w świetle zodiakalnym, kilka stopni od Wenus. Światło zodiakalne było wyraźnie i sięgało aż do Plejad, czyli do wysokości blisko 60 stopni. W trakcie obserwacji komety 2P/Encke dołączył do nas Marcin - "Orzeszek".

Po komecie 2P/Encke obejrzeliśmy kilka jasnych obiektów (między innymi M 1, M 31, M 42), po czym wycelowałem teleskop zaopatrzony w filtr Lumicon UHC w mgławicę NGC 2359 (Hełm Thora). Mgławica widoczna była widoczna bardzo wyraźnie, z dwoma "rogami" po jednej stronie. Po wymianie filtra na Lumicon O-III mgławica wyglądała jeszcze lepiej - oprócz delikatnych nieregularności w całej mgławicy, pojawiły się także "rogi" po drugiej stronie.

Założony filtr O-III zmotywował mnie do spojrzenia na dwie mgławice z katalogu Abella. Najpierw wycelowałem teleskop w okolice mgławicy Abell 21. Choć nie miałem żadnej mapy, a położenie znałem tylko w przybliżeniu, udało się natychmiast. Mgławica była widoczna od razu po spojrzeniu w okular jako olbrzymie, grube, łukowate pojaśnienie nieba, które po chwili pokazywało sporo subtelnych niejednorodności.

Druga mgławica z tego katalogu - Abell 33 także okazała się być stosunkowo łatwym obiektem. Już na pierwszy rzut oka widać było przyczepioną do jasnej gwiazdy "smugę", która była najjaśniejszą częścią mgławicy. Po krótkiej chwili zerkaniem wychodziło z tła całe duże, niemal idealne koło o wyraźnie ciemniejszym wnętrzu.

Niedługo przed 21 ktoś rzucił hasło w stylu "ciekawe, czy Wenus będzie widać kiedy znajdzie się ona poniżej horyzontu prawdziwego" (w miejscu którym zachodziła, horyzont widomy jest nieznacznie obniżony poniżej horyzontu prawdziwego). Kolejne kilka czy kilkanaście minut spędziliśmy zatem na obserwacji zbliżającej się do zachodu Wenus. Początkowo była ona tylko pomarańczowo i lekko mrugała, z czasem jednak zaczął się całkiem ciekawy spektakl. Gołym okiem widać było, że planeta 2-3 sekundy świeci jaśniej, po czym przez 2-3 sekundy ledwie ją widać. W lornetce zmianom jasności towarzyszyły dodatkowo dramatyczne zmiany barwy. Kilkukrotnie planeta poczerwieniała tak, że jej kolor był podobny do koloru czerwonych świateł drogowych, lub świateł montowanych na masztach telekomunikacyjnych, w innych chwilach stawała się żółto-biała. Kiedy znajdowała się już na wysokości prawdziwej około -0.5 stopnia (poniżej horyzontu prawdziwego), w lornetce można było zauważyć, że "oderwał się" od niej duży soczyście czerwony fragment, natomiast niewielki fragment, który pozostał powyżej zaświecił na sekundę lub dwie intensywnie zielonym światłem. Później, kiedy Wenus chowała się już za odległy las (blisko 1 stopień poniżej horyzontu prawdziwego), jej ostatni skrawek błysnął jeszcze raz soczystym seledynem. Mieliśmy zatem okazję podziwiać podwójny zielony błysk Wenus.

Po 21 oglądaliśmy jeszcze kilka jasnych obiektów, po których przyszedł czas na kolejne komety. W lornetce, niezbyt wysoko nad północno wschodnim horyzontem świeciła potężna, wyraźnie spłaszczona 45P/Honda-Mrkos-Pajdusakova, która ciągle znajdowała się zaledwie około 15 milionów kilometrów od nas (jak na kometę, to naprawdę bardzo blisko). W lornetce jej jasność oceniłem na 6.8 mag, a średnicę jej głowy na około 30', przy czym dość ciężko było określić, gdzie tak naprawdę się ona kończy, bo była obiektem ekstremalnie rozmytym. Ze względu na niewielką odległość od Ziemi, przesuwała się po niebie naprawdę szybko, na tyle szybko, że zmiana jej położenia była widoczna w lornetce po 20-30 minutach. W teleskopie, w powiększeniu 67x kometa wyglądała niesamowicie, zwłaszcza wtedy, kiedy wzniosła się trochę wyżej. Na pierwszy rzut oka widać było tylko wewnętrzną, małą eliptyczną plamkę. Z każdą chwilą jednak kometa rosła i po chwili wypełniała dużą część pola widzenia. Była przy tym obiektem bardzo mocno spłaszczonym (o eliptycznym kształcie), o symetrii osiowej, przy czym centralna kondensacja znajdowała się dość daleko od środka głowy komety.

Przy okazji obserwacji komety 45P/Honda-Mrkos-Pajdusakova wycelowałem też teleskop w świecącą niecałe 30 stopni na lewo od niej kometę C/2015 V2 (Johnson). Ze względu na to, że znajdowała się ona dość nisko nad horyzontem, a do tego na lekko rozjaśnionym niebie była widoczna nieco gorzej niż się spodziewałem (choć bez najmniejszego trudu). Jej jasność oceniłem na 10.6 mag, a średnicę jej głowy na 1.5'. Była ona dość mocno skondensowana i wyraźnie rozciągnięta w kierunku, w którym powinien znajdować się warkocz. Sam warkocz był jednak niewidoczny (prawdopodobnie ze względu na nieco rozjaśnione niebo).

Ostatnią obserwowaną tej nocy kometą była 41P/Tuttle-Giacobini-Kresak. Widać ją było już na pierwszy rzut oka, jako niewielki, umiarkowanie skondensowany obiekt o średnicy nieco większej niż 1' i jasności około 12 mag. Po dłuższej obserwacji widać było też znacznie rozleglejsze halo, którego średnicę oszacowałem na około 4'. Całkowitą jasność komety oceniłem na 10.8 mag. Próbowałem wypatrzeć ją też w lornetce, jednak w tym wypadku nie odniosłem sukcesu (najsłabsze gwiazdy które udało mi się dostrzec miały jasność 11.0 mag).

Około godziny 22 niebo na wschodzie zaczęło się rozjaśniać, po czym spod horyzontu wynurzył się strasznie spłaszczony Księżyc. W lornetce widać było, że jego "odsłoneczny" brzeg jest mocno pofalowany, a jego kształt się ciągle zmienia. Kilkukrotnie Księżycowi wyrastał jakiś "guz" widoczny gołym okiem, co w połączeniu z silnym spłaszczeniem (pochodzącym od refrakcji) sprawiało, że wyglądał on co najmniej dziwnie. W blasku wznoszącego się Księżyca zakończyliśmy obserwacje tej nocy.

ekolog · 21 Lutego 2017

Może doprecyzujesz co to jest ten prawdziwy horyzont.

Ta Wenus w kawałkach i raz czerwona raz zielona ... super

Może wyskrobiesz jakiś szkic? Nie musi być kredką. Także tych guzów Łysego Zdaje się że Bella robi szkice programem i nieźle to wychodzi.

Czy z docelowej miejscówki ten tytułowy smog też był zauważalny?

Pozdrawiam

:astro:

EDIT

p.s.

Nie wiem czy tam popatrzyłeś ale może tu lub tam skomentujesz aż trzy warkocze komety:

http://astropolis.pl/topic/57016-apod-i-kwartal-2017/page-5?do=findComment&comment=668329

Edytowane 21 Lutego 2017 przez ekolog

zbignieww · 21 Lutego 2017

...no wlasnie...do tej pory myslalem, ze sa dwa pojecia: horyzont i widnokrag. Mea culpa, ze nie wglebialem sie encyklopedycznie w terminologie. Tymczasem w opisie Piotrek operuje horyzontami: widomym i prawdziwym. Intuicyjnie wiadomo o co chodzi, moze jednak sa jakies niuanse - wiec podlaczam sie do pytania szacownego ekologa

Edytowane 23 Lutego 2017 przez zbignieww

Radek Grochowski · 22 Lutego 2017

Zdaje się, że chodzi o fakt, że ze zwiększaniem wysokości nad poziomem morza widomy horyzont obniża się względem horyzontu teoretycznego, czy prawdziwego, który odpowiada obserwacji z poziomu morza. Dla wysokości 800m efekt obniżenia horyzontu jest już całkiem wyraźny, a dla dużych wysokości, rzędu np. 5000 m może wynosić nawet kilka stopni (o ile pamiętam). Dlatego też po tym jak Słońce już zajdzie w dolinach, szczyty gór (czy chmury, samoloty itp) są jeszcze przez dłuższy czas oświetlone. W dobrych programach typu planetarium, np. CdC, jest możliwość ustawienia wysokości miejsca obserwacji, wówczas program rysuje też linię horyzontu widomego poniżej teoretycznego.

Koziołrogacz · 22 Lutego 2017

Nie jestem "przebiegły z fizyki optycznej", ale wydaje mi się, że obserwacje w takich warunkach, czyli kiedy obserwator jest na większej wysokości nad poziomem morza niż miejsce, w którym przypada horyzont widomy, powodują znaczne nasilenie zjawisk związanych z refrakcją atmosferyczną. Miałem okazję obserwować zachód Wenus w takich warunkach, do tego była bardzo dobra przejrzystość powietrza i bardzo niespokojna atmosfera. To co działo się z Wenus nim zniknęła za horyzontem byłc zjawiskiem zapierającym dech w piersiach. Obraz planety raz jaśniał raz ciemniał, rozdwajał się i tańczył, a kolory zmieniały się bardzo dynamicznie od żółtego do krwistoczerwonego, przy czym kilkakrotnie dało się dostrzec intensywnie zieloną barwę. Zazwyczaj obserwując zachodzącą Wenus widzimy powoli gasnący i czerwieniejący punkt. Ale najczęściej obserwujemy to zjawisko w warunkach sporego zamglenia / zapylenia atmosfery, a miejsce obserwacji zwykle nie wznosi się ponad horyzont prawdziwy.

Edytowane 22 Lutego 2017 przez Koziołrogacz

DARK · 22 Lutego 2017

Podepnę się do wątku bo też miałem dość wyjątkową obserwację tych komet w bardzo fajnych warunkach obserwacyjnych.

Noc 21/22 II godz 03:45 - 04:30, Smardzewice (moje podwórko), woj łódzkie. Widoczność gołym okiem w zenicie ok 6.5mag, doskonała przejrzystość, temp +1^oC. Sprzęt: Synta 8'' i lornetka Delta Optical 7x50

Jedne z najlepszych warunków obserwacyjnych tej zimy i to zupełnie niespodziewane, przerwa między frontami wiatr oczyścił powietrze, a Księżyc tylko pod koniec obserwacji tylko nieznacznie wpłynął na warunki obserwacyjne i to tylko jednego celu obserwacyjnego.

Zacząłem od komety 41P/Tuttle-Giacobini-Kresak bo ona najszybciej traciła na wysokości. Tej nocy znalazła się stosunkowo blisko ładnej galaktyki NGC 2903. Kometa bardzo wyraźnie jaśnieje i zwiększa swoje rozmiary praktycznie z nocy na noc i tylko niski stopień kondensacji (DC=2) jest sporym utrudnieniem w jej dostrzeżeniu jeśli nie dysponuje się ciemnym niebem. Oszacowałem jej jasność na 10.5mag przy wielkości komy 5'. Czekamy na więcej, najlepsze przed nami.

Następna na liście znalazła się kometa 45P/Honda-Mrkos-Pajdusakova. WRESZCIE trafiłem na warunki gdzie mogłem podziwiać ją w pełnej krasie. A jest na co popatrzeć. Tak jak wspomniał Piotrek kometa ma bardzo ciekawy kształt. Eliptycznie wydłużona koma przechodząca w warkocz, a główna kondensacja umiejscowiona na jej przedzie. Tyle, że widoczne jest to w teleskopie, zaś w lornetce dostrzegłem tylko dość okrągły kształt głowy. Podobnie jak kometa 41P jest to obiekt o stopniu kondensacji 2. Wielkość tej komety to spore wyzwanie do oceny, z grubsza oceniłem ją w teleskopie na 10' a lornetkowo na ok 20' a jasność oszacowałem na ok 8.5 mag Długo nie mogłem napatrzeć się na nią, nie często zdarzają się tak "oryginalne" komety.

Kolejna na celowniku była kometa C/2015 V2 Johnoson. Jak na jej niedużą jasność ok 10.2mag kometę namierzyłem bardzo szybko. A to zasługa mocno zwartej komy (DC=5) przy niewielkich jej rozmiarach wynoszących 1'. Dał się też zauważyć wyraźny warkoczyk ok 2' długości. To sugeruje 2-3 miesiące kometa będzie fajnym obiektem i obserwacyjnym i fotograficznym.

Na koniec obserwacji próbowałem jeszcze namierzyć kometę C/2015 ER61 PanSTARRS ale niestety jej nieduża wysokość nad horyzontem wschód Księżyca i latarnie, które zapalają się u mnie we wsi o 4:30 wpłynęły na końcowe niepowodzenie. Ciekawostką jest fakt, że tylko ok 1-2^o od komety znajduje się aktualnie Saturn o czym dowiedziałem się patrząc lunetkę celowniczą. Jest jeszcze trochę czasu na jej dostrzeżenie i mam nadzieję, że uda mi się dopisać ją do swojej listy zaobserwowanych komet.

Korzystając z okazji oceniłem też dwie ciekawe gwiazdy zmienne: deltę-Sco i R-CrB.

Delta wyraźnie jaśniejsza niż zazwyczaj a R Korony powolutku wraca do max blasku zatrzymując się nieco dłużej na jasności ok 7.8 mag.

Edytowane 22 Lutego 2017 przez DARK

Piotrek Guzik · 22 Lutego 2017

Może doprecyzujesz co to jest ten prawdziwy horyzont.

Pisząc o prawdziwym horyzoncie miałem na myśli coś, co powinno się chyba nazywać horyzontem astronomicznym, czyli rzut płaszczyzny stycznej do powierzchni Ziemi w miejscu gdzie stoi obserwator na sferę niebieską. Innymi słowy chodzi o miejsca odległe od zenitu o 90 stopni.

ekolog · 23 Lutego 2017

Dzięki,

a co z tym potrójnym warkoczem, o który pytałem w p.s. ?

Pozdrawiam

Piotrek Guzik · 23 Lutego 2017

Czy z docelowej miejscówki ten tytułowy smog też był zauważalny?

Tak, ale poniżej w dolinach.

Dzięki,

a co z tym potrójnym warkoczem, o który pytałem w p.s. ?

Pozdrawiam

Zadaj konkretne pytanie, to odpowiem.

ekolog · 23 Lutego 2017

"Trzy warkocze komety Encke"

http://astropolis.pl/topic/57016-apod-i-kwartal-2017/page-5?do=findComment&comment=668329

Dość powszechnie znane jest istnienie dwóch warkoczy.
O ile dobrze pamiętam to jeden jest zwykle prawie dokładnie w stronę "od Słońca", drugi już bliższy torowi lotu (cieższe cząstki bodajże) ale "za kometą".

Skąd tutaj ten trzeci?

Pozdrawiam

Piotrek Guzik · 23 Lutego 2017

"Trzy warkocze komety Encke"

http://astropolis.pl/topic/57016-apod-i-kwartal-2017/page-5?do=findComment&comment=668329

Dość powszechnie znane jest istnienie dwóch warkoczy.

O ile dobrze pamiętam to jeden jest zwykle prawie dokładnie w stronę "od Słońca", drugi już bliższy torowi lotu (cieższe cząstki bodajże) ale "za kometą".

Skąd tutaj ten trzeci?

Dwa położone w linii prostej warkocze, to pyłowy trail, albo "ślad" komety - duże cząstki rozproszone w płaszczyźnie orbity komety. Tak się składa, że obecnie niemal dokładnie tę płaszczyznę przecinamy i dlatego można te cząsteczki widzieć.

Trzeci warkocz to prawdopodobnie warkocz gazowy (skierowany z grubsza w kierunku odsłonecznym).

ekolog · 23 Lutego 2017

Chyba brakuje mi wyobraźni

Czy są to pogubione/wystrzelone (jak to bywa w naturze komet) cząstki z poprzednich przelotów czy jakoś inaczej sprawy się mają? Na przykład ... leciała najpierw w górę a potem w dół (z naszej perspektywy)

Pozdrawiam

Edytowane 23 Lutego 2017 przez ekolog