Całkowite zaćmienie Księżyca - efemeryda

Marek Substyk · 3 Marca 2007

Pobierz i wydrukuj specjalnie przygotowany poniższy opis (pdf):

http://www.astrocd.pl/modules.php?name=Dow...tit&lid=349

Do zaćmienia Księżyca dochodzi wówczas, gdy Księżyc znajdzie się dokładnie po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce i „trafi” na stożek ziemskiego cienia. Taka sytuacja może przydarzyć się jedynie pod warunkiem, że podczas pełni Księżyc znajduje się w pobliżu węzła swojej okołoziemskiej orbity, czyli jednego z dwóch punktów przecięcia pozornej drogi Księżyca na tle gwiazd z pozorną drogą Słońca, czyli ekliptyką. Zaćmienia Księżyca, trwające nawet kilka godzin, jest doskonale znane miłośnikom astronomii. Choć nie tak widowiskowe jak zaćmienie Słońca, również jest bardzo atrakcyjnym zjawiskiem, które może oglądać każdy – jego obserwacja nie wymaga absolutnie żadnego sprzętu optycznego. Tym bardziej cieszymy się więc kiedy takie zjawisko możemy w całości obserwować w Polsce, a właśnie taka okazja nadarzy nam się już dziś nocą z 3 na 4 marca. Zaćmienie będzie w całości widoczne na terenie całej Afryki i Europy oraz w zachodniej Azji. W pozostałych regionach Azji oraz w Australii, Księżyc schowa się pod horyzontem jeszcze przed końcem zaćmienia. Natomiast po drugiej stronie ziemskiego globu, w Ameryce Północnej i Południowej, nie będzie można obserwować początku zaćmienia, bo Księżyc będzie wtedy jeszcze pod horyzontem.

Warto wspomnieć, że zbliżające się zaćmienie będzie jedynym widocznym w Polsce, spośród czterech tegorocznych zaćmień: dwóch całkowitych Księżyca i dwóch częściowych Słońca. Co więcej, marcowe zaćmienie będzie jednym z najlepiej widocznych z terenu naszego kraju w najbliższych latach. Głównymi atutami tego zaćmienia są: jego widoczność podczas całego czasu trwania zjawiska, znaczna wysokość nad horyzontem oraz duża wartość fazy zaćmienia. Najbliższe zaćmienie w tak sprzyjających warunkach i o podobnej fazie nastąpi dopiero w 20 grudnia 2029 roku.

Przebieg zjawiska

O ile w nocy z 3 na 4 marca dopisze pogoda, będziemy mogli obserwować przebieg całego zaćmienie. Zjawisko rozpocznie się w sobotę 3 marca o godzinie 21:18, na tle gwiazdozbioru Lwa, niezbyt wyraźnym zaćmieniem półcieniowym. Następnie, zagłębiając się coraz bardziej w półcień Ziemi, o 22:30 Księżyc dotrze do ziemskiego cienia, rozpoczynając zaćmienie częściowe. Od tej chwili coraz wyraźniej widać będzie jak księżycowa tarcza pogrąża się w cieniu, osiągając fazę całkowitą o godzinie 23:44. Zaćmienie całkowite potrwa 74 minuty i 24 sekund. Faza maksymalna zaćmienia (1,23), kiedy Księżyc znajdzie się najbliżej środka ziemskiego cienia, nastąpi już w niedzielę 4 marca o godzinie 00:21. Od tego momentu zaćmienie zacznie zmniejszać fazę, a już po 37 minutach, o godzinie 00:58, tarcza Księżyca znajdzie się ponownie na krawędzi cienia Ziemi, kończąc tym zaćmienie całkowite. Do godziny 02:11 trwać będzie znów zaćmienie częściowe, podczas którego Księżyc stopniowo będzie wychodził z cienia. Gdy go opuści, ponownie będziemy obserwować już tylko zaćmienie półcieniowe, które potrwa do godziny 03:24.

Kompletne zaćmienie, w fazie półcieniowej, częściowej i całkowitej, potrwa 6 godzin, 5 minut i 33 sekundy. Faza częściowa z całkowitą – 3 godziny, 41 minut i 6 sekund.

Cień Ziemi w dniu zaćmienia będzie miał średnicę kątową 1°18`10”, prawie dwa razy większy półcień: 2°22`42”. Warto też wspomnieć o samych rozmiarach tarczy Księżyca, niezbyt wielkich na 3 dni przed apogeum: 29`42,6”. Aby sobie dobrze wyobrazić rozmiar cienia i półcienia Ziemi, warto sobie przeliczyć, że średnica cienia będzie 2,6 razy większa od kątowych rozmiarów tarczy Księżyca, a półcienia – prawie 5 razy większa. Odnaleźć Księżyc na bezchmurnym niebie będzie oczywiście łatwo. tym bardziej, że do zaćmienia dojdzie wysoko nad horyzontem: a samo zaćmienie całkowite zachodzić będzie na wysokości około 45°.

W momencie fazy maksymalnej będzie można zaobserwować wiele innych obiektów astronomicznych, które zwykle podczas pełni Księżyca nikną w jego blasku. Tym razem Księżyc w trakcie zaćmienia nie zakryje żadnej jasnej gwiazdy. Najbliższymi gwiazdami widocznymi gołym okiem będą chi Leonis (+4,6 mag) odległa około 2° od Księżyca i odległa o 1° – 59 Leonis (+5,0 mag). W nieco większej odległości 13° na zachód od Księżyca znajdziemy najjaśniejszą gwiazdę gwiazdozbioru Lwa – Regulusa, świecącego z jasnością +1,4 mag. O kolejne 10° dalej, jeszcze w granicach Lwa, odnajdziemy Saturna (+0,1 mag), najjaśniejszy obiekt w rejonie odbywającego się zaćmienia.

Efemeryda:

3 marca 2007 – 21:18:11 – P1 (wejście w półcień Ziemi – początek zaćmienia półcieniowego)

3 marca 2007 – 22:30:22 – U1 (wejście w cień Ziemi – początek zaćmienia częściowego)

3 marca 2007 – 23:44:13 – U2 (początek zaćmienia całkowitego)

4 marca 2007 – 00:20:55 – MAX (faza maksymalna zaćmienia) – 1,2331

4 marca 2007 – 00:57:37 – U3 (koniec zaćmienia całkowitego)

4 marca 2007 – 02:11:28 – U4 (wyjście z cienia Ziemi – koniec zaćmienia częściowego)

4 marca 2007 – 03:23:44 – P4 (wyjście z półcienia Ziemi – koniec zaćmienia półcieniowego)

Saros 123

Już w starożytności astronomowie zauważyli, że zaćmienia Słońca i Księżyca powtarzają się z dość dużą cyklicznością. Okres ten, bezpośrednio związany z miesiącem synodycznym, smoczym, animalistycznym oraz rokiem smoczym, wynosi 6585,33 doby i nosi nazwę okresu saros.

Zbliżające się zaćmienie będzie 52. zaćmieniem z serii 73 zaćmień 123. okresu saros, który rozpoczął się zaćmieniem 16 sierpnia 1087 roku, a zakończy zaćmieniem 19 października 2385 roku. W trwającym ponad 1298 lat 123. okresie saros wystąpią 73 zaćmienia Księżyca.

W ciągu 50 wieków, w latach -1999 do 3000 (2000 BCE do 3000 CE) przypada 12186 zaćmień Księżyca w tym 4468 (36,7%) półcieniowych, 4213 (34,6%) częściowych oraz 3505 (28,8%) całkowitych. Co oczywiste, najrzadsze z nich są zaćmienia całkowite, wymagające by Księżyc znalazł się w pobliżu centrum stożka cienia Ziemi – z takim właśnie typem zaćmienia będziemy mieli do czynienia 3/4 marca.

Momenty zakryć kraterów na powierzchni Księżyca

Na przesuwającym się na tle nieba i wchodzącym w cień Ziemi Księżycu, będziemy mogli obserwować najpierw znikające, a po zakończeniu całkowitego zaćmienia pojawiające się znów kratery.

22:30 – początek zaćmienia częściowego

22:35 – „wejście” krateru Grimaldi w cień Ziemi

22:37 – „wejście” krateru Billy w cień Ziemi

22:43 – „wejście” krateru Campanus w cień Ziemi

22:49 – „wejście” krateru Kepler w cień Ziemi

22:49 – „wejście” krateru Tycho w cień Ziemi

22:54 – „wejście” krateru Aristarchus w cień Ziemi

22:57 – „wejście” krateru Copernicus w cień Ziemi

23:02 – „wejście” krateru Pytheas w cień Ziemi

23:08 – „wejście” krateru Timocharis w cień Ziemi

23:13 – „wejście” krateru Dionysius w cień Ziemi

23:13 – „wejście” krateru Manilius w cień Ziemi

23:17 – „wejście” krateru Menelaus w cień Ziemi

23:21 – „wejście” krateru Plinius w cień Ziemi

23:22 – „wejście” krateru Goclenius w cień Ziemi

23:23 – „wejście” krateru Plato w cień Ziemi

23:27 – „wejście” krateru Taruntius w cień Ziemi

23:27 – „wejście” krateru Langrenus w cień Ziemi

23:28 – „wejście” krateru Eudoxus w cień Ziemi

23:31 – „wejście” krateru Aristoteles w cień Ziemi

23:31 – „wejście” krateru Proclus w cień Ziemi

23:44 – początek zaćmienia całkowitego

00:58 – koniec zaćmienia całkowitego

01:06 – “wyjście” krateru Grimaldiz cienia Ziemi

01:06 – “wyjście” krateru Aristarchus z cienia Ziemi

01:13 – “wyjście” krateru Kepler z cienia Ziemi

01:13 – “wyjście” krateru Billy z cienia Ziemi

01:17 – “wyjście” krateru Plato z cienia Ziemi

01:19 – “wyjście” krateru Pytheas z cienia Ziemi

01:22 – “wyjście” krateru Timocharis z cienia Ziemi

01:22 – “wyjście” krateru Copernicus z cienia Ziemi

01:26 – “wyjście” krateru Campanus z cienia Ziemi

01:28 – “wyjście” krateru Aristoteles z cienia Ziemi

01:30 – “wyjście” krateru Eudoxus z cienia Ziemi

01:36 – “wyjście” krateru Tycho z cienia Ziemi

01:37 – “wyjście” krateru Manilius z cienia Ziemi

01:41 – “wyjście” krateru Menelaus z cienia Ziemi

01:45 – “wyjście” krateru Dionysius z cienia Ziemi

01:45 – “wyjście” krateru Plinius z cienia Ziemi

01:56 – “wyjście” krateru Proclus z cienia Ziemi

01:59 – “wyjście” krateru Taruntius z cienia Ziemi

02:01 – “wyjście” krateru Goclenius z cienia Ziemi

02:07 – “wyjście” krateru Langrenus z cienia Ziemi

02:11 – koniec zaćmienia częściowego

Warunki atmosferyczne

Opierając się na danych statystycznych, niestety znów mamy zaledwie 20-30% szans na pogodę umożliwiającą obserwacje zaćmienia. Początek marca nie jest sprzyjającym okresem do obserwacji nieba – w tym czasie na ogół występują dość duże zamglenia i zachmurzenia.

Trudno wywnioskować, opierając się nawet na poprzednich latach, sytuację meteorologiczną w tym właśnie dniu. Wszystkie prognozy pogody dokonywane z takim wyprzedzeniem, z góry są skazane na niewielkie powodzenie.

Pogoda w ubiegłych latach w nocy z dnia 3 na 4 marca

Rok 2006

Do Polski zbliżyło się załamanie pogody, które w ciągu nocy najbardziej dało się we znaki mieszkańcom południa i wschodu naszego kraju. Wieczorem nadciągnęła strefa lokalnie intensywnych opadów śniegu i deszczu ze śniegiem. W nocy opady oraz wiatr nasiliły się. W drugiej połowie nocy wiatr osiągał w porywach 100 km/h. Zachmurzenie w całej Polsce prawie całkowite. Temperatura od –4 do +5° C.

Rok 2005

3 marca 2005 roku był pod znakiem całkowitej odwilży, przy bezchmurnym niebie i prawie całkowitym braku wiatru. Temperatura w większości kraju osiągnęła od 0 do +4°C. Nieco zimowo było wyłącznie na Pomorzu, gdzie symboliczny śnieg prószył przez większość dnia.

Rok 2004

Trochę zimy, trochę wiosny – tak w skrócie przedstawiała się sytuacja nocą z 3 na 4 marca. Zachmurzenie częściowe, temperatura od –2 do +4°C. Zdecydowanie wiosenne warunki na północnym-zachodzie Polski, zima na południu i południowym-wschodzie.

Kolejne zaćmienia Księżyca w Polsce do 2010 roku

21 lutego 2008 – całkowite zaćmienie Księżyca (faza maksymalna: 1,111)

16 sierpnia 2008 – częściowe zaćmienie Księżyca (0,812)

9 lutego 2009 – półcieniowe zaćmienie Księżyca (-0,083)

6 sierpnia 2009 – półcieniowe zaćmienie Księżyca (-0,662)

31 grudnia 2009 – częściowe zaćmienie Księżyca (0,082)

21 grudnia 2010 – całkowite zaćmienie Księżyca (1,261)

15 stycznia 2011 – całkowite zaćmienie Księżyca (1,705)

10 grudnia 2011 – całkowite zaćmienie Księżyca (1,110)

28 listopada 2012 – półcieniowe zaćmienie Księżyca (-0,183)

25 kwietnia 2013 – częściowe zaćmienie Księżyca (-0,021)

18 października 2013 – półcieniowe zaćmienie Księżyca (-0,267)

28 września 2015 – całkowite zaćmienie Księżyca (1,282)

Wszystkie momenty zjawisk podano w aktualnie obowiązującym czasie zimowym.

ArturW · 3 Marca 2007

Rewelacyjnie przygotowany opis, gratulacje Marek :Salut: Oby tylko pogoda dopisała, z rana było piękne słońce a teraz zrobiło się pochmurno i chyba zacznie padać :angry: Do wieczora jeszcze sporo czasu i mam nadzieje że się rozpogodzi...

mateusz · 3 Marca 2007

No w Katowicach pogoda ma obserwatorów głęboko w nosie olewając ich systematycznie ICM daje jakieś nadzieje na dwunastą, więc duch w narodzie nie gaśnie.

Pozdro