Skocz do zawartości

„Urania” - najstarsze polskie czasopismo astronomiczne


Hermes1937

Rekomendowane odpowiedzi

Rok 2009 - ogłoszony Międzynarodowym Rokiem Astronomii, jest także rokiem szczególnych rocznic dla polskiej astronomii, a dokładniej - dla Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii (PTMA). Jako oficjalną datę powstania przez wiele lat uważano rok 1921, w którym oficjalnie zarejestrowano to Towarzystwo - wtedy pod nazwą Towarzystwo Miłośników Astronomii (TMA). Jednak wcześniej - pod koniec 1919 roku - grupa miłośników astronomii założyła w Warszawie Koło Miłośników Astronomii. I z tej okazji w tym - 2009 roku - odbędą się uroczystości (i wybory) obchodów 90-lecia PTMA. O tej rocznicy pewnie będzie później sporo informacji, dlatego ja chciałbym przybliżyć historię najstarszego polskiego czasopisma astronomicznego (ukazującego się do dziś).

 

Po powstaniu, TMA wydało swoje czasopismo astronomiczne - "URANJA" (pisownia oryginalna). Pierwszy numer wyszedł na początku 1922 roku. Jego redaktorami i autorami pierwszych artykułów oraz obserwacji byli także znani astronomowie - m. in. Felicjan Kępiński i Jan Mergentaler. Układ "Uranji" był bardzo podobny do dzisiejszego: artykuły, kronika TMA, obserwacje i kalendarzyk astronomiczny. Trzeba jednak wspomnieć o tym , że w latach 1919-1922 ukazały się pierwsze (nieoficjalne) cztery numery "Uranji" wydane w niewielkiej ilości na powielaczach i można zatem "przy okazji" uznać, że również "Urania" obchodzi swoje 90-lecie istnienia.

 

Oto okładka pierwszego numeru "Uranji" z 1922 roku:

post-14903-1244385459_thumb.jpg

 

Warto podkreślić, że już w tym numerze znalazły się wskazówki, jak obserwować gwiazdy zmienne, wyniki obserwacji zakryć gwiazd przez Księżyc - oraz - uwaga: artykuł z cyklu, "Jak wykonać amatorski teleskop" !!

 

W numerze 3-4/1923 "Uranji" podano wykaz członków, którzy należeli już do PTMA. Na liście znajduje się ponad 150 osób. Wymienię niektórych, szczególnie znanych wówczas astronomów i miłośników astronomii z tej listy:

Maciej Bielicki, J. Danilewicz, M. Ernst, Jan Gadomski, Stefan Kaliński, Felicjan Kępiński, Jan Mergentaler, Lucjan Orkisz, Feliks Przypkowski, Eugeniusz Rybka, Andrzej Sołtan, Antoni Wilk, Kazimierz Zarankiewicz.

Ostatni z moich zbiorów numer "Uranji" sprzed II Wojny Światowej - to nr 4/1937 roku:

post-14903-1244385468_thumb.jpg

 

Ukazało się jeszcze kilka numerów do 1939 roku.

 

Pierwszy po Wojnie ukazał się w 1946 roku - oto okładka "Uranii" nr 1-2/1946:

post-14903-1244385480_thumb.jpg

 

W nim - artykuły m. in. J. Gadomskiego, F. Kępińskiego, J. Mergentalera. S. Piotrowskiego.

 

Ostatni numer "Uranii" (o numerze chronologicznym: 672) wydawany przez PTMA wyszedł w 1997 roku. Oto okładka tego numeru (12/1997):

post-14903-1244385493_thumb.jpg

 

W tym czasie zapadła odgórna decyzja o połączeniu dotychczasowej "Uranii" (miesięcznika) i kwartalnika "Postępów Astronomii" (wydawanych przez PTA) i od tego czasu czasopismo ukazuje się (co dwa miesiące) pod nazwą "Urania - Postępy astronomii". "Urania..." zyskała na szacie graficznej. Ale większość członków PTMA mówi, że to nie NASZA "Urania" i jako przykłady podaje pozycje, które były w "starej" "Uranii" - dotyczące życia oddziałów PTMA, obserwacji, porad, etc, których w obecnej "Uranii..." nie ma, albo są w wersji miniaturowej. Ale o szczegółach pisać nie będę. (Na Forum Astro4u była swego czasu dyskusja na ten temat: http://astro4u.net/yabbse/index.php?topic=4606.0 )

 

Na zakończenie ciekawostki. Było kilka numerów "Uranii", które przeszły do historii.

Niżej przedstawiam okładkę numeru 11 z roku... No właśnie, którego ?? :o:ha:

post-14903-1244385514_thumb.jpg

 

Ukazał się też 13 numer "Uranii" z roku 1955. Numer-żart, napisany i powielony (podobno) aż w... trzech egzemplarzach (mam jeden z nich... :D ). Więcej o tym numerze pisałem na stronie Oddziału PTMA w Warszawie, w dziale "Kronika". Oto okładka i dwie ilustracje z numeru (wszystko zrobione przez kilku znanych astronomów zawodowych): :D

post-14903-1244385604_thumb.jpg

 

 

W lutym 2002 roku w CAMKu w Warszawie odbyła się konferencja, poświęcona 80-leciu "Uranii" z udziałem wszystkich (żyjących) redaktorów "Uranii". Na zakończenie wystąpił znany astronom, autor wielu książek astronomicznych, prof. Andrzej Wróblewski z referatem poświęconym "Uranii" (sam był wieloletnim redaktorem naczelnym tego czasopisma). A ponieważ nagrywałem (i filmowałem) prawie całą uroczystość (chyba 3 godziny), przedstawię fragment początku referatu prof. Wróblewskiego (nagranie będzie dostępne przez pewien czas).

Redaktorami "Uranii" przez prawie 90 lat byli m. in.: Felicjan Kępiński, Eugeniusz Rybka. Lucjan Orkisz, Jan Gadomski, Stefan Piotrowski, Włodzimierz Zonn, Andrzej Wróblewski, Ludwik Zajdler, Krzysztof Ziołkowski i obecnie - Andrzej Woszczyk.

 

P.S. Dodam jeszcze znalezioną w internecie kopię pierwszej strony numeru 2/1920 "Uranii" - tego jeszcze "powielaczowego"... (jak wspomina prof. A. Wróblewski, egzemplarze te są wyjątkowymi "białymi krukami"):

post-14903-1244412968_thumb.jpg

Edytowane przez Hermes1937
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Witam,

 

dodam jeszcze następujące linki związane z historią "Uranii":

 

zilustrowany referat prof. Andrzeja Wróblewskiego podczas uroczystości 80 lat "Uranii":

http://postepy.camk.edu.pl/80lat.html

http://postepy.camk.edu.pl/upa1_2003.html

 

oraz informacje ze strony Oddziału PTMA w Warszawie:

Dział Historia

oraz więcej szczegółów dotyczących 13 numeru "Uranii" z 1955

Cały numer (nową kopię, nie oryginał) można obejrzeć w Oddziale PTMA w Warszawie - po wcześniejszym umówieniu się w tej sprawie...

 

Hermes

Edytowane przez Hermes1937
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dołącz do dyskusji

Możesz dodać zawartość już teraz a zarejestrować się później. Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się aby dodać zawartość za jego pomocą.

Gość
Dodaj odpowiedź do tematu...

×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

  Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz bezpośrednio wkleić grafiki. Dodaj lub załącz grafiki z adresu URL.

×
×
  • Dodaj nową pozycję...

Powiadomienie o plikach cookie

Umieściliśmy na Twoim urządzeniu pliki cookie, aby pomóc Ci usprawnić przeglądanie strony. Możesz dostosować ustawienia plików cookie, w przeciwnym wypadku zakładamy, że wyrażasz na to zgodę.