Metodologia opisywania obiektów głębokiego nieba

[midimariusz]

W tym artykule chciałbym przedstawić praktyczne metody i sposoby określania obiektów głębokiego nieba (DSów), tak, żeby były one w miarę opisowe. Kategorie podzieliłem w taki sposób, aby odzwierciedlały rzeczywiste cechy obiektu jak np. rozmiar, kształt, jasność czy też określenie trudności zaobserwowania. Taki opis na pewno ułatwi innym czytającym, jak i nam samym, odbiór i pozwoli zadecydować czy warto go szukać naszym teleskopem, czy też nie.

 

Informacje wstępne

• Jakiego sprzętu używamy?
  

Komentarz: niby oczywiste dla nas, ale nie dla wszystkich. Warto o tym pamiętać i dopisać jakim sprzętem obserwujemy i jakiego sprzętu dotyczy nasz opis.

• Jaki jest stan nieba i warunki atmosferyczne?
  
• Jakiego użyliśmy powiększenia?
  

Słownictwo do określania zaobserwowanych DSów

 

Obiekty ogólnie (wszystkie kategorie)

 

Określenie rozmiaru obiektu:

• bardzo mały, gwiazdopodobny, malutki, mała plamka
  
• mały, dość mały
  
• średni, spory
  
• duży, rozległy
  

Określenie jasności obiektu:

• bardzo jasny, oczywiście jasny, rzucający się w oczy
  
• jasny, dość jasny, względnie jasny
  
• średnio jasny, umiarkowanie jasny
  
• słaby/bardzo słaby
  
• ekstremalnie słaby
  

Dodatkowe określenia „do słaby” i „bardzo słaby”

 

Obiekt widoczny:

• zerkaniem (kątem oka) i na wprost
  
• cały czas zerkaniem i czasami na wprost
  
• tylko zerkaniem w sposób ciągły tylko zerkaniem od czasu do czasu, ledwo widoczny zerkaniem (warto podać % czasu widoczności zerkaniem, np. 30%, 50%...)
  

Komentarz: dolna granica zaliczana do „zaobserwowanych”.

• tylko zerkaniem, wydawało się, że chyba był widoczny, brak pewności
  

Komentarz: obiekty te nie zaliczają się już do „zaobserwowanych”.

 

Określenie struktury obiektu:

• jednorodny
  
• niejednorodny, lekko postrzępiony
  
• wrzecionowaty
  
• postrzępiony
  

Czy widać obiekt w szukaczu?

 

Komentarz: wiele teleskopów wyposażony jest w szukacz 9x50, którym widać wiele jasnych DSów. Jeśli obiekt widoczny jest przez szukacz, może to oznaczać, że jest on bardzo łatwy i dodatkowo zachęcić do jego poszukania.

 

Galaktyki

 

Określenie jasności jądra:

• bardzo skondensowane, gwiazdopodobne jądro
  
• jasne
  
• słabe, słabo skondensowane, niewidoczne
  

Określenie ramion spiralnych:

• duże, bardzo dobrze widoczne
  
• średnie, widoczne porównywalnie z jądrem, otoczka wokół jądra
  
• słabe, ledwo widoczne, pojaśnienie wokół jądra
  

Określenie kształtu:

• eliptyczny, okrągły, owalny
  
• spiralny
  
• podłużny, wydłużony
  
• nieregularny, niejednorodny
  

Czy widać ciemny pas pyłowy?

 

Gromady kuliste

 

Czy gromada jest rozbita na pojedyncze gwiazdy?

Jeśli tak to przy jakim powiększeniu i do jakiego momentu licząc od granicy do rdzenia gromady?

• ciasna
  
• szczelna
  
• luźna
  
• rozbita
  
• zwarta
  
• szeroka
  
• mocno skondensowana
  
• słabo skondensowana
  

Mgławice planetarne

• Czy mgławica jest widoczna w postaci rozciągłej (tarczka, pierścień) czy w postaci gwiazdy?
  
• Jeśli jest rozciągła to przy jakim powiększeniu?
  
• Czy dodatkowo użyliśmy filtra mgławicowego?
  
• Czy jest widoczna gwiazda centralna?
  

Mgławice emisyjne/refleksyjne

• Czy do obserwacji użyliśmy dodatkowo filtrów mgławicowych?
  
• Jeśli tak to jakich?
  
• Jak widać bez filtra?
  

Napisał: Mariusz Kutrowski

Konsultacje oraz redagowanie tekstu: Marcin Siudziński

[lech]

Dobre podsumowanie

 

Ja bym tylko od siebie dodał jeszcze coś dla gromad otwartych:

1) stopień koncentracji gwiazd w kierunku centrum,

2) zróżnicowanie jasność gwiazd,

3) szacunkowa liczba gwiazd

 

czyli wszystkie parametry określane przez klasę Trumplera http://www.celestia.pl/Klasa_Trumplera

 

4) łatwość wyróżnienia gromady z tła (szczególnie w okolicy Drogi Mlecznej)

5) liczba widocznych gwiazd w zależności od powiększenia/zmiany kontrastu z tłem (szczególnie w przypadku słabszych, ale bogatych w gwiazdy gromad, w których słabe gwiazdy stanowią tło dla jaśniejszych),

6) ogólnie na temat charakterystycznych kształtów, regularności, obszarów ciemniejszych/jaśniejszych, a co za tym idzie zróżnicowanie jasności powierzchni itp.

 

Pozdrawiam

 

lech

[Janko]

Nie zamierzam polemizować z artykułem, bo jego wartość jest bezsprzeczna. Precyzja słowa w opisach jest równie ważna jak precyzja pomiarów i obliczeń w badaniach naukowych. Jednak będąc zawodowo zobowiązanym do dokładności, w astrohobby cenię sobie także przeciwność tejże dokładności, skrupulatności czy obowiązkowości. Oprócz pomiaru cenne są dla mnie wrażenia, obok precyzji – wygoda i odprężenie, zamiast obowiązku – swoboda wędrówki po niebie. Z „sesji obserwacyjnej” przynoszę nie tylko obiektywny opis, lecz także a może głównie zapach łąki lub lasu, innym razem skrzypienie zmrożonego śniegu, obraz Wielkiej Mgławicy w Orionie wyłaniający się znad wierzchołków drzew lub obfitość gwiezdnych gromad w Perseuszu, Woźnicy czy Kasjopei.

[xinins]

Midimariusz - LUBIĘ TEN POST (niestety inaczej nie mogę tego zobrazować)

 

Mam takie pytanko . Czy charakterystyka DS-ów jest przez Ciebie uporządkowana ? Czy może wprowadziłeś jakieś poprawki do istniejącej już wcześniej ?

Pozdrawiam

[midimariusz]

"Czy charakterystyka DS-ów jest przez Ciebie uporządkowana ?"

Uporządkowana została przez Polarisa. Ale owszem - jest.

 

"Czy może wprowadziłeś jakieś poprawki do istniejącej już wcześniej ?"

 

Jedynym uzupełnieniem jest dodanie cech gromad otwartych wymienionych przez Lecha.

 

"Metodologia" stanowi tak naprawdę stanowi tylko wstęp do większego dzieła, które jest prawie na ukończeniu.

Edytowane 5 Września 2012 przez midimariusz

[xinins]

"Metodologia" stanowi tak naprawdę stanowi tylko wstęp do większego dzieła, które jest prawie na ukończeniu.

 

. . . a więc czekamy na publikację .

[panasmaras]

Od jakiegoś czasu staram się robić notatki podczas obserwacji i zapisuję możliwie dużo szczegółów zaobserwowanych obiektów. Dzięki temu patrzę uważniej i widzę więcej. Mam nadzieję, że ten tylko pozornie banalny "spis cech" uzmysłowi wizualowcom, na ilu cechach obiektu można skupić swoją uwagę.

 

Oprócz pomiaru cenne są dla mnie wrażenia, obok precyzji – wygoda i odprężenie, zamiast obowiązku – swoboda wędrówki po niebie. Z „sesji obserwacyjnej” przynoszę nie tylko obiektywny opis, lecz także a może głównie zapach łąki lub lasu, innym razem skrzypienie zmrożonego śniegu, obraz Wielkiej Mgławicy w Orionie wyłaniający się znad wierzchołków drzew lub obfitość gwiezdnych gromad w Perseuszu, Woźnicy czy Kasjopei.

 

Oczywiście podałeś genialne odstępstwo od reguły. Nie ukrywam, że sam jeżdżę na obserwacje w dużej mierze po zapach lasu i łąki. Bywały sesje, gdzie było dobre niebo, ale słabo pachniało - i wracałem z delikatnym poczuciem rozczarowania. Bywały obserwacje skrócone do godziny przez nadchodzące chmury, co nie przeszkodziło mi zostać na miejscówce kolejną godzinę (bo powietrze zbyt pięknie pachniało). Sam pewnie pamiętasz nasze siedzenie na polnej drodze w Mrozowej Woli, kiedy niebo już jaśniało, ale mimo zmęczenia nie mogliśmy sobie odmówić chłonięcia tego przedświtowego spokoju i gapienia się na cudowny gradient nieba... (ech, rozmarzyłem się )

 

Każda relacja jest dobra, o ile tylko pobudza wyobraźnię lub wzbudza zapał.