Konkurs Wiedzy Astronomicznej - I Etap

Paether · 8 Marca 2014

Paether · 16 Marca 2014

UKŁAD SŁONECZNY

1. W jakich gwiazdozbiorach znajdują się bieguny niebieskie planety Uran?

a) Mała Niedźwiedzica i Trójkąt Południowy
b ) Smok i Rajski Ptak
c) Cefeusz i Tukan
d) Orion i Wężownik
e) Perseusz i Krzyż Południa

2. Ile księżyców w Układzie Słonecznym posiada własne dipolowe pole magnetyczne tworzące własną magnetosferę?

a) 0
b ) 1
c) 2
d) 3
e) 4

3. Drugą największą gęstość wśród planet Układu Słonecznego posiada:

a) Merkury
b ) Wenus
c) Ziemia
d) Mars

4.Góry Maxwella to masyw górski znajdujący się na:

a) Marsie
b ) Księżycu
c) Wenus
d) Io
e) Tytanie

5. Spłaszczenie której planety Układu Słonecznego jest największe w stosunku do średnicy samej planety?

a) Jowisza
b ) Saturna
c) Urana
d) Neptuna
e) Merkurego

GŁĘBOKI KOSMOS/ASTROFIZYKA/KOSMOLOGIA

6. Galaktyka o oznaczeniu Sb według klasyfikacji Hubble’a to galaktyka:

a) Spiralna bez poprzeczki
b ) Spiralna z poprzeczką
c) Soczewkowata bez poprzeczki
d) Soczewkowata z poprzeczką
e) Eliptyczna

7. Silne, pozagalaktyczne źródła promieniowania radiowego, charakteryzujące się szybkimi zmianami jasności i polaryzacji to:

a) Virginidy
b ) Akwarydy
c) Lacertydy
d) Velidy
e) Hydrydy

8. Pierwsze pozasłoneczne źródło promieniowania rentgenowskiego, odkryte przez człowieka to:

a) Cygnus X-1
b ) Cygnus X-3
c) Scorpius X-1
d) Hercules X-1
e) Sagitarius X-1

9. Która z wielkoskalowych struktur Wszechświata znajduje się na północnej półkuli nieba?

a) Wielki Atraktor
b ) Wielka Pustka
c) Supergromada Shapleya
d) Wielka Ściana

10. Era Wielkiej Unifikacji to w chronologii rozwoju Wszechświata:

a) Faza pierwsza
b ) Faza druga
c) Faza trzecia
d) Faza czwarta
e) Faza piąta

11. Która nazwa nie jest powiązana ze zjawiskiem soczewkowania grawitacyjnego?

a) Pierścień Einsteina
b ) Podwójny Pierścień Einsteina
c) Soczewka Huchry
d) Krzyż Einsteina
e) Soczewka Fresnela

12. Który z wymienionych obiektów z Katalogu Messiera jest galaktyką?

a) M9
b ) M19
c) M29
d) M39
e) M49

13. NGC 1976 to potocznie:

a) Plejady
b ) Galaktyka Cygaro
c) Galaktyka Sombrero
d) Mgławica Oriona
e) Mgławica Omega

14. Najjaśniejsza (jasność wizualna, widoma) i najbliższa supernowa obserwowana w XX wieku znajdowała się w:

a) Drodze Mlecznej
b ) Wielkim Obłoku Magellana
c) Małym Obłoku Magellana
d) Galaktyce Andromedy
e) Galaktyce Trójkąta

15. Jasność obiektu obejmująca całe spektrum promieniowania to:

a) Jasność fotograficzna
b ) Jasność bolometryczna
c) Jasność absolutna
d) Jasność wizualna
e) Jasność widoma

ASTRONAUTYKA

16. Jak nazywał się pierwszy obiekt stworzony przez człowieka, który dotarł do powierzchni innej planety?

a) Mariner 2

b ) Mariner 3
c) Wenera 3
d) Wenera 4
e) Pioneer 12
f) Viking 1

17. Które „narzędzie badawcze zbudowane przez człowieka, jako jedyne prowadziło bezpośrednie obserwacje zderzenia komety Shoemaker-Levy 9 z Jowiszem?

a) Teleskop Hubble’a
b ) Sonda Galileo
c) Sonda Voyager 2
d) Sonda Cassini
e) Sonda Ulysses

18. Która z wymienionych sond kosmicznych nie miała na celu zbadania badania Komety Halleya w 1986 roku?

a) Sonda Giotto
b ) Sonda Susei
c) Sonda Sakigake
d) Sonda VEGA 1
e) Sonda Akatsuki

19. Satelita ROSAT prowadził badania w zakresie promieniowania:

a) Tylko Podczerwonego
b ) Tylko Widzialnego
c) Tylko Rentgenowskiego
d) Tylko Ultrafioletowego
e) Rentgenowskiego i Ultrafioletowego
f) Podczerwonego i Ultrafioletowego

20. Ile lat miał najmłodszy do tej pory człowiek, który odbył lot w kosmos?

a) Niecałe 21
b ) Niecałe 23
c) Niecałe 26
d) Niecałe 29
e) Niecałe 30
f) Niecałe 32

HISTORIA ASTRONOMII I SPRZĘT ASTRONOMICZNY

21. Który z wymienionych gwiazdozbiorów nie został zaproponowany przez Jana Heweliusza?

a) Ryś
b ) Psy Gończe
c) Delfin
d) Lisek
e) Jaszczurka
f) Mały Lew

22. W jakim kraju znajduje się największy w pełni ruchomy radioteleskop na Świecie?

a) W Portoryko
b ) W Niemczech
c) W Polsce
d) W Stanach Zjednoczonych
e) W Hiszpanii
f) W RPA

23. Jaki materiał stanowi główny składnik lustra planowanego Teleskopu Jamesa Webba?

a) Beryl
b ) Srebro
c) Złoto
d) Tytan
e) Aluminium

24. Jak nazwano fałszywy księżyc Wenus, którego zaobserwowanie ogłosił Giovanni Cassini w XVII wieku?

a) Apis
b )Neith
c) Thot
d) Set
e) Atum

25. Kto stworzył pierwszy atlas nieba, którego mapy obejmowały całą sferę niebieską?

a) Urbain Le Verrier
b ) Johannes Kepler
c) William Herschel
d) John Herschel
e) Johann Bayer
f) Tycho Brahe

NATURA GWIAZD - PYTANIA KRZYSZTOFA KIDY

1) Jak nazywa się powstałe w wyniku niestabilności grawitacyjnej zagęszczenie obłoku materii międzygwiazdowej, czerpiące energię z procesu kolapsu i będące początkowym etapem ewolucji gwiazdy?

2) W jakim momencie gwiazda osiąga tzw. ciąg główny wieku zerowego?

3) W astronomii typ widmowy gwiazd to klasyfikacja gwiazd oparta na widmie wysyłanego przez nią światła. Widmo światła emitowanego przez gwiazdę jest określone przez 3 podstawowe parametry atmosfery gwiazdy. Jakie to parametry?

4) Jak nazywa się obserwowana wielkość gwiazdowa wyrażona w magnitudo, jaką miałaby gwiazda oglądana z odległości 10 pc, przy braku pochłaniania światła w przestrzeni międzygwiezdnej ?

5) Kto opracował diagram klasyfikujący gwiazdy w zależności od typu widmowego oraz jasności absolutnej?

Paether · 16 Marca 2014

Jak na razie 8 odpowiedzi, czekam na kolejne. Czas jest do 16:00 jutro, ale szybsze odpowiedzi to więcej punktów

kombinuj-licz · 16 Marca 2014

Kiedy będzie można poznać punktację za ten zestaw pytań?

Paether · 16 Marca 2014

Jest jeszcze czas na odpowiedzi do jutra do 16 więc wciąż czekam

Myślę, że koło środy przedstawię ranking

Inżynier Adaś · 16 Marca 2014

Taka luźna sugestia, pewnie powinienem to zgłosić wcześniej, no ale. Może by zaprzęgnąć Google Forms do konkursu?

Można utworzyć ładne formularze, a odpowiedzi mogą być automatycznie sprawdzane i pokazywane w czasie rzeczywistym

Info: https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=xEY10Ub-k-U

Chętnie powiem więcej na PW

Paether · 19 Marca 2014

W tym temacie:

http://astropolis.pl/topic/44534-konkurs-wiedzy-astronomicznej-wyniki/

...właśnie opublikowałem poprawne odpowiedzi i tabelę z wynikami. Będzie to temat wyłącznie do wyników dlatego od razu zamykam. Wszelkie dyskusje proszę tutaj

Na początek kilka wniosków.

Przede wszystkim cieszę się, że ktoś zechciał wziąć udział, ukłony w kierunku tych osób, nawet jeśli nie obyło się bez pomocy wujka Googla i cioci Wikipedii. Szukać wiedzy też trzeba chcieć.

Cieszę się też, że poziom pytań (także moim zdaniem łatwe nie były) przyjęty został pozytywnie z założeniem, że takie właśnie są potrzebne żeby się rozwijać.

Proszę uczestników o sprawdzenie wyników. Nie jestem alfą i omegą i błąd się mógł wkraść chociaż bardzo się starałem a moja Aga sprawdzała jeszcze raz

Co do samych pytań. Zapraszam do dyskusji. Mam na początek wnioski na temat kilku z nich

Pierwsze pytanie było chyba jednym z najłatwiejszych. Każdy wie, że Uran toczy się jak beczka po orbicie, jego oś nachylona jest o ponad 90* więc bieguny będą gdzieś tam, gdzie u nas równik co wyklucza wszystkie odpowiedzi oprócz jednej.

Zastawiłem dwie pułapki, które spełniły swój cel i zebrały niezłe żniwo złych odpowiedzi :icon_twisted:

Były to pytania numer 6 i 19, więc o nich szerzej.

6. Galaktyka o oznaczeniu Sb według klasyfikacji Hubble’a to galaktyka:
a) Spiralna bez poprzeczki*

Byłaby z poprzeczką gdyby nie było Sb, a SB

19. Satelita ROSAT prowadził badania w zakresie promieniowania:
e) Rentgenowskiego i Ultrafioletowego*

O co tutaj chodzi? ROSAT został stworzony by badać promieniowanie rentgenowskie (jego nazwa ROentgen SATellite) i nawet Wiki na samym początku artykułu twierdzi, że "był sztucznym satelitą zbudowanym specjalnie do badań promieniowania rentgenowskiego" ale...zamontowano tam też kamerkę rejestrującą skrajny ultrafiolet, która zebrała całkiem sporo materiału

Na koniec pytanie Krzyśka, które sprawiło najwięcej problemów:

1) Jak nazywa się powstałe w wyniku niestabilności grawitacyjnej zagęszczenie obłoku materii międzygwiazdowej, czerpiące energię z procesu kolapsu i będące początkowym etapem ewolucji gwiazdy?
(prawidłowa odpowiedź: protogwiazda)

Tutaj taka ciekawostka. Zgodnie z założeniem konkursu, konsultowałem zestaw pytań z Piotrkiem Guzikiem i reakcja na to pytanie w pierwotnej formie brzmiała:

A co jeśli ktoś napisze obłok molekularny?

Dlatego zostało zmodyfikowane tak, żeby bardziej skonkretyzować treść i wykluczyć ten nieszczęsny obłok. Niestety spora część osób na tym obłoku poległa

Inżynier Adaś, teraz już nie będę modyfikował formy konkursu, tym bardziej, że jakoś to działa. Jest trochę żmudnej roboty przy liczeniu, sumowaniu, przepisywaniu ale sam tego chciałem, co nie znaczy, że jeśli taka akcja się sprawdzi i nastąpi kolejna edycja nie sięgnę po pomoc bardziej automatycznych rozwiązań. Dzięki za sugestię, zerknę przy czasie, bo szczerze mówiąc nie znałem takiego narzędzia.

kuba_mar · 19 Marca 2014

Pytania były bardzo ciekawe i różnorodne. Jeśli miałbym coś dodać to wiedziałem, że sporo osób złapie się na tego nieszczęsnego satelitę ROSAT, natomiast sam wpadłem w pułapkę z galaktyką Zapytam też przy okazji jak tam frekwencja uczestników konkursu na drugim forum?

Paether · 19 Marca 2014

Razem na obu forach wzięło udział 20 osób, tutaj 12, na FA 8.

Kot789 · 19 Marca 2014

Mam pytania odnośnie pytania 9: ciocia angielska wiki, po wpisaniu "Great Void", wypluwa: http://en.wikipedia.org/wiki/Boötes_void. Co na to jury?

Paether · 19 Marca 2014

Z tego co wiem to konkurs w odbywa się w języku polskim i polskimi terminami się posługuje oczywiście oprócz niektórych nazw własnych, których się nie tłumaczy

Gdzieś spotkałeś nazwę "Wielka Pustka" w stosunku do tego obiektu w Wolarzu? Z tego co widzę, nazywa się ją "Pustka w Wolarzu".

W języku angielskim pustkę w Wolarzu czasem nazywają "Great Void" ponieważ raczej nie używają tego odnośnie obiektu w Erydanie, który z kolei nazywają Cold Spot. W Polsce przyjęto inne nazewnictwo i Cold Spot został Wielką Pustką, a Bootes Void/Great Void został Pustką w Wolarzu.

Mam nadzieję, że rozumiesz to, że opieram się na języku polskim i terminologii, która jest stosowana w naszym kraju

Radek P · 22 Marca 2014

3) W astronomii typ widmowy gwiazd to klasyfikacja gwiazd oparta na widmie wysyłanego przez nią światła. Widmo światła emitowanego przez gwiazdę jest określone przez 3 podstawowe parametry atmosfery gwiazdy. Jakie to parametry?
(prawidłowa odpowiedź: temperatura, ciśnienie gazu, skład chemiczny)

Czy ktoś może podać wartość ciśnienia gazu dla atmosfery Słońca?

WielkiAtraktor · 22 Marca 2014

(Udziału nie brałem). O, właśnie, nie wiedziałem o tym ciśnieniu, ale doczytałem przed chwilą tu http://en.wikipedia.org/wiki/Stellar_classification – większe ciśnienie powoduje poszerzenie linii widmowych.

Radek P · 23 Marca 2014

Nie tylko ciśnienie wpływa na kształt linii widmowych. Można tu jeszcze wymienić choćby natężenie pola elektrycznego.

Jeżeli ciśnienie jest takim ważnym parametrem, to powinna być znana jego wartość. Szukałem jej na wikipedii i nie znalazłem, dlatego pytam.

Paether · 24 Marca 2014

Czy ktoś może podać wartość ciśnienia gazu dla atmosfery Słońca?

Rzeczywiście jest to dosyć trudno dostępna informacja O_o

Instytut Astronomii Uniwerystetu Zielonogórskiego podaje wartości:

-Dolne piętro fotosfery - ok 40 kPa

-Zewnętrzna warstwa fotosfery - 100 Pa

-Zewnętrzne rejony chromosfery (czyli Spikule) - 2 · 10^-6 atmosfer czyli 1/500 Pa.

-O koronie piszą jedynie, że "gęstość i ciśnienie panujące w niej są znikome".

Radek P · 31 Marca 2014

Taka odpowiedź pokazuje, że ciśnienie gazu nie jest podstawowym parametrem atmosfery. Zmienia się ono znacznie, więc jedna liczba nie opisuje całej atmosfery. Takim parametrem jest za to przyspieszenie grawitacyjne. Przykładowo dla Słońca wynosi ono 273.95 m/s², a z reguły podawane jest jako log g.

Paether · 31 Marca 2014

Jakieś poważne źródło popierające te prywatne przemyślenia?

W zasadzie to nie wiem z czym masz problem, z tym pytaniem konkursowym czy aktualnym stanem wiedzy?

Skoro już o różnicach w tym ciśnieniu to dla przykładu spektrum ciągłe Słońca powstaje w fotosferze, linie absorpcyjne w chromosferze, a linie emisyjne głównie w koronie. Wiesz dlaczego? Z powodu różnicy temperatury i ciśnienia właśnie Z tego co pamiętam to pytanie było właśnie o zależność między widmem a parametrami atmosfery, czego Słońce jest akurat świetnym przykładem.

Aha, idąc Twoim tokiem rozumowania, temperatura też tutaj nie pasuje ponieważ różni się ona w dużym stopniu w zależności od warstwy słonecznej atmosfery

Takim parametrem jest za to przyspieszenie grawitacyjne. Przykładowo dla Słońca wynosi ono 273.95 m/s², a z reguły podawane jest jako log g.

A to już jest kompletna bzdura ponieważ przyspieszenie grawitacyjne jest parametrem całego obiektu, a nie jego atmosfery. Gdy zajrzysz do wzoru to zobaczysz, że tam jest masa całego Słońca (nie tylko atmosfery) i promień całego Słońca (nie tylko atmosfery) skoro podajesz wartość dla jego powierzchni.

Co więcej przyspieszenie też jest różne dla różnych warstw atmosfery (skoro odległość od środka Słońca jest różna) więc właściwie sam sobie przeczysz

Radek P · 5 Kwietnia 2014

Temperatura efektywna jest parametrem opisującym całą atmosferę. Myślałem, że pytanie jest o nią, a nie lokalną temperaturę w różnych warstwach. Dziwi mnie uznawanie za "parametr" obiektu wielkości, która wyraźnie się w nim zmienia.

Jeśli "parametr" to wielkość fizyczna charakteryzująca dany obiekt, to temperatura efektywna, przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni, oraz metaliczność są parametrami atmosfer gwiazd, które wpływają na widmo promieniowania emitowane przez gwiazdy. Tych parametrów jest więcej, ale te są najważniejsze. Można na to spojrzeć inaczej - wartości tych parametrów udaje się bezpośrednio odtworzyć na podstawie obserwowanego widma. Dlatego też są łatwo dostępne dla wielu gwiazd. Z drugiej strony znalezienie katalogu gwiazd, w którym na podstawie widm określonoby ciśnienie jest raczej trudnym zadaniem.

Przyspieszenie grawitacyjne jest powodowane przez grawitację całej gwiazdy, ale podobnie jest z temperaturą - zależy ona od strumienia promieniowania powstającego we wnętrzu gwiazdy. Mimo to, obie te wielkości fizyczne charakteryzują całą atmosferę.

Paether · 5 Kwietnia 2014

W zasadzie to nie wiem z czym masz problem, z tym pytaniem konkursowym czy aktualnym stanem wiedzy?

Konkretnie. Odpowiedz mi na to jedno proste pytanie. Jeśli problem masz z pytaniem konkursowym to wskaż poważne źródła, które je podważają, bo sorry ale prywatne wywody nijak mnie nie przekonują. Jeśli z tym drugim to pisz do odpowiednich instytucji.

Radek P · 5 Kwietnia 2014

Nie mam żadnego problemu. Moim zdaniem odpowiedź na postawione pytanie jest błędna. Jeśli chcesz jakieś źródło, to proszę bardzo. M. Kubiak "Gwiazdy i materia międzygwiazdowa" w części I. Promieniowanie i materia, rozdział oddziaływanie promieniowania z materią, podrozdział Modele atmosfer, na stronie 129 pisze:

"Parametrami modelu są temperatura efektywna, przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni i skład chemiczny materii."

Najpoważniejsze źródło, jakie istnieje to chyba modele atmosfer gwiazdowych Kurucza. Znajdują się one choćby na stronie Space Telescope Science Institute w dziale Calibration Reference Data System:

http://www.stsci.edu/hst/observatory/crds/castelli_kurucz_atlas.html

Już na początku napisane jest:

"The atlas contains about 4300 stellar atmosphere models for a wide range of metallicities, effective temperatures and gravities."

Na tej stronie o ciśnieniu za wiele nie ma.

Paether · 5 Kwietnia 2014

Nie zapominaj, że podmiotem w pytaniu jest widmo, a nie atmosfera. "Widmo(..) jest określone przez..." a nie "Atmosfera jest taka czy owaka...". Dlatego skoro uważasz, że odpowiedź jest błędna to konkretnie, źródło, które stwierdza, że widmo jest określone przez inne parametry atmosfery. W jakąś pokrętną logikę bawił się dłużej nie będę. Może jakbym miał więcej czasu.

Ode mnie bardzo proste pytanie: Dlaczego widmo słoneczne jest widmem ciągłym pomimo, że atmosfera słoneczna jest gazowa?

Radek P · 8 Kwietnia 2014

To ja może przypomnę pytanie:

W astronomii typ widmowy gwiazd to klasyfikacja gwiazd oparta na widmie wysyłanego przez nią światła. Widmo światła emitowanego przez gwiazdę jest określone przez 3 podstawowe parametry atmosfery gwiazdy. Jakie to parametry?

Więc pytanie jest o parametry atmosfery. Ciśnienie nie jest parametrem atmosfery, choć jest wielkością fizyczną, która wpływa na widmo emitowanego światła.

Ciekawy jestem, czy organizatorzy konkursu ujawnią poważne źródło, które podaje, że ciśnienie jest jednym z podstawowych parametrów atmosfery gwiazdy, który określa widmo. Ja podałem źródła, które potwierdzają to, co piszę.

Paether · 8 Kwietnia 2014

Więc pytanie jest o parametry atmosfery. Ciśnienie nie jest parametrem atmosfery, choć jest wielkością fizyczną, która wpływa na widmo emitowanego światła.

Skoro przyznajesz rolę wpływu ciśnienia na widmo, to będziemy teraz się kłócić o pojęcie "parametru" ?

Jeśli ciśnienie nie jest parametrem to temperatura i skład chemiczny też nie są parametrami ponieważ zmieniają się w różnych warstwach atmosfery i dlatego widmo wygląda jak wygląda. Nie chodzi tutaj o temperaturę efektywną z bardzo prostego powodu. Pytanie jest o parametry, które są powodem takiego a nie innego wyglądu widma ("widmo jest określone przez"), a temperatura efektywna jest sztucznym, "reprezentatywnym" tworem i nie może określać warunków w jakich powstaje widmo. Całość widma nie powstaje w takiej samej temperaturze, przy takim samym składzie chemicznym i przy takim samym ciśnieniu. Z tego też powodu jedna wartość składu chemicznego (powiedzmy, że średnia zawartość) też nijak ma się do efektu w postaci widma.

Widmo może pomóc w określeniu temperatury efektywnej, która co najwyżej może być efektem, nie przyczyną.

Ciekawy jestem, czy organizatorzy konkursu ujawnią poważne źródło, które podaje, że ciśnienie jest jednym z podstawowych parametrów atmosfery gwiazdy, który określa widmo. Ja podałem źródła, które potwierdzają to, co piszę.

Nadal nie widzę tych źródeł, o które prosiłem. Przypominam, że proszę o konkrety (atmosfera -> widmo). Jak dla mnie wygląda konkret?

Mniej więcej tak:

Na tle widma ciągłego, wykorzystywanego do pomiaru wskaźnika barwy, występują linie emisyjne i absorpcyjne; ich obecność i natężenie zależy od ciśnienia i składu chemicznego fotosfery gwiazdy, jednak dominującym czynnikiem jest temperatura

dr hab. Tomasz Kwiatkowski

http://vesta.astro.amu.edu.pl/Staff/Tkastr/Astro/geo-lec1/geo-lec.html#SECTION00525000000000000000

W przypadku wątpliwości dotyczących tego, że nie ma tutaj mowy o zależności widma ciągłego od podanych parametrów, przypominam pytanie:

"Dlaczego widmo słoneczne jest widmem ciągłym pomimo, że atmosfera słoneczna jest gazowa?"

Paether · 8 Kwietnia 2014

Jeszcze ciekawostka odnośnie tego pytania.

Z 12 uczestników, 10 nie miało problemu z udzieleniem oczekiwanej odpowiedzi, jedna osoba podała zupełnie inne pojęcia, a jedna w ogóle nie odpowiedziała