V1309 Scorpii: zjawisko koalescencji gwiazd ciągu głównego i narodziny nowej gwiazdy.

Rybi · 19 Grudnia 2015

Znalazłem w Internecie artykuł prof. Romulada Tylendy (CAMK) wygłoszony na XXXU zjeździe Polskiego Towarzystwa Astronomicznego w 2011 roku w Gdańsku (artykuł po polsku!). Autor opisuje bardzo ciekawy przypadek kontaktowego układu podwójnego, gdzie gwiazdy ciągu głównego prawie muskały się powierzchniami do roku 2008 (okres orbitalny P=1,43dnia) i wtedy w wyniku oddziaływań przypływowych nastąpiło połączenie się obu gwiazd

To jest chyba jedyny w pełni udokumentowany taki przypadek. Tak się tłumaczy podobne zjawiska dla V838 Mon (rok 2002), CK Vul (rok 1670 - nowa Heweliusza), V4332 Sgr (rok 1994), M31 RV (rok 1998 - gw. zmienna w Wielkiej Mgławicy Andromedy). Aczkolwiek wybuch V1309 Sco jest najbardziej przekonywujący.

Tak to zjawisko tłumaczy prof. Tylenda:
>>>Natomiast hipoteza, że V1309 Sco przed 2008 rokiem była zaćmieniowym układem dwóch gwiazd, w naturalny i prosty sposób potrafi wyjaśnić obserwacje. Krzywa blasku z 2002 roku ("zaokrąglone" maksima jasności) można łatwo zrozumieć, zakładając, że był to układ kontaktowy o okresie orbitalnym 1,43 dnia. Systematyczne skracanie się okresu, obserwowane w latach 2002-2007, oznacza zacieśnianie się układu (oba składniki powoli zbliżały się do siebie). Na podstawie badań teoretycznych takie zachowanie się układu kontaktowego jest spodziewane, gdy stosunek mas obu składników stanie się mniejszy od 0,1. Pojawia się wtedy niestabilność związana z siłami przypływowymi, która prowadzi do szybkiego transferu momentu pędu z ruchu orbitalnego układu do rotacji masywniejszego składnika. W momencie pojawienia się takiej niestabilności układ szybko dąży do koalescencji (zlania się) obu składników układu w jedną gwiazdę. Znaczna część energii ruchu orbitalnego układu ulega wtedy dyssypacji i wydzieleniu w postaci promieniowania. Proces ten w naturalny sposób jest w stanie wytłumaczyć skalę rozbłysku V1309 Sco obserwowanego w 2008 roku. Zgodnie z powy»szym tokiem rozumowania V1309 Sco powinna być obecnie obiektem pojedynczym.
...
Ewolucja dysku V1309 Sco, podobnie jak ewolucja dysków protogwiazdowych, może doprowadzić do utworzenia zalążków planet. W literaturze naukowej pojawiły się ostatnio sugestie, że koalescencja kontaktowego układu gwiazd może być jedną z dróg prowadzących do powstawania tzw. gorących, rozdętych planet jowiszo-podobnych, odkrytych w ostatnich latach wokół niektórych gwiazd. Tak więc można zakończyć naszą opowieść o V1309 Sco nieco rozbudowaną wersją tytułu niniejszego artykułu: V1309 Scorpii - tragiczna śmierć układu kontaktowego dwóch gwiazd, narodziny nowej gwiazdy i, być może, nowego układu planetarnego.
<<<

Że też możemy takie rzeczy obserwować.Niesamowite ...
Przed lekturą artykułu prof. Tylendy wydawało mi się, że taki merging dwóch gwiazd to jest kataklizm na miarę wybuchu supernowych. A to jest jednak wydarzenie w mniejszej skali-trochę jaśniejsza "nowa", ale z możliwością powstania układu planetarnego!

Materiał źródłowy:
Romuald Tylenda (2011), materiały z XXXV Zjazdu PTA w Gdańsku, str.70 "V1309 Scorpii: Śmierć układu kontaktowego i narodziny nowej gwiazdy"- http://iftia9.univ.gda.pl/~pg/XXXVZjazdPTA.pdf