Klejnot Skorpiona - ANTARES

[Gość Bellatrix]

Cześć

 

W odpowiedzi na propozycję Paethera napisałam artykuł o Antaresie. Znalazłam wiele źródeł traktujących o tej pięknej gwieździe, jednak wbrew pozorom referat jest krótki, gdyż informacje w poszczególnych źródłach powtarzają się. Korzystałam także z archiwalnych wydań "Uranii". Ale po raz któryś z rzedu przekonałam się, że należy na nią uważać. Okres zmian jasności bliski 17 000 lat wzbudził słuszne podejrzenia Paethera. Z pomocą Kolegi LibMar, który zaproponował sprawdzenie w katalogach AAVSO udało nam się ustalić prawidłową wartość. Zachęcam do przeczytania i dzielenia sie swoimi spostrzeżeniami oraz uwagami.

 

 

ANTARES

Antares (Alpha Scorpii) jest najjaśniejszą gwiazdą konstelacji Skorpiona i zarazem piętnastą pod względem jasności na nocnym niebie. Jest on gwiazdą podwójną oraz zmienną pulsującą typu mi Cephei, z okresem zmienności bliskim 2180 dni. Gwiazdy tego rodzaju mają dwa lub trzy okresy zmienności nachodzące na siebie wzajemnie.

Antares znajduje się niezwykle daleko od Ziemi, bo aż o 550 lat świetlnych.

Tę niezwykłą gwiazdę o czerwono-pomarańczowym zabarwieniu możemy obserwować latem na południowej części nieba, nisko nad horyzontem. Z terenu Polski- maksymalnie 12 stopni.

Antares jest nadolbrzymem czyli gwiazdą w końcowej fazie swego życia. Gdyby zastąpił Słońce, wystawałby nieco poza orbitę Marsa. Mimo ogromnych rozmiarów, gęstość materii Antaresa jest niezwykle niska: milion razy niższa od gęstości wody i 1750 razy mniejsza od gęstości powietrza.

Masa gwiazdy 15-18 razy przekracza masę materii słonecznej. Prawdopodobnie zakończy życie jako supernowa pozostawiając po sobie gwiazdę neutronową lub czarną dziurę. Antares emituje 9000 razy więcej światła niż Słońce.

Antares jako gwiazda podwójna:

Składnik A jest czerwonym nadolbrzymem o typie widmowym M1 Ib. Wykazuje zmienną jasność, która waha się w przedziale 0,88-1,16 magnitudo. Zmiany zamykają się w cyklach 2180-dniowych (prawie 6 lat) i są spowodowane pulsacjami powierzchni. Wskaźnik barwy (B-V) jest bardzo wysoki i wynosi 1,86, co znajduje przełożenie w obserwowanym kolorze gwiazdy. Antares jest intensywnie czerwony z przesunięciem ku żółtym ciepłym odcieniom.

W odległości 2,9'' od składnika A, znajduje się Antares B. Jest to gwiazda ciągu głównego należąca do typu widmowego B3. Posiada barwę białobłękitną. Jest trudny do obserwacji, gdyż z uwagi na niski stopień separacji, ciemniejszy składnik B niknie w silnym blasku składnika A. Wielkość gwiazdowa Antaresa B wynosi zaledwie 5,4 magnitudo (zaś składnika A: około 1 magnitudo- zależnie od fazy cyklu).

Analiza widma spektroskopowego Antaresa B nie była łatwa. Na wyniki badań mogła mieć również wpływ mała mgławica otaczająca gwiazdę. Antares traci materię, która następnie formuje mgławicę dookoła niego. W.S. Adams i A.H. Joy zbadali, że Antares B zalicza się do typu widmowego B3. Ale linie spektroskopowe gwiazdy były szerokie, rozmyte, przez co mało przydatne do analizy. E.G. Wiliams wyznaczył typ widmowy badanej gwiazdy jako B4 oraz zaklasyfikował ją do gwiazd ciągu głównego. O.C. Wilson i R.F Sanford odkryli w widmie linie żelaza (II). O. Struve wykazał, że linie emisyjne pochodzą ze słabej mgławicy otaczającej Antaresa. Z kolei Struve i Swings przydzielili skladową B do typu widmowego B4n i znaleźli w jego widmie spektroskopowym tzw. linie Balmera- odpowiedzialne za obecność wodoru.

Antares A i B są od siebie oddalone zaledwie o niecałe 3 sekundy kątowe, ale o dziwo, nie jest to układ binarny fizycznie, a jedynie wizualnie podwójny.

Barwa:

Obserwacje składnika B nie należą do łatwych. Oba składniki układu można rozdzielić przy pomocy teleskopu o średnicy co najmiej 150mm.

Obserwatorzy opisują zabarwienie Antaresa B jako zieloną. Dzieje się tak dlatego, że w pobliżu znajduje się jasna czerwona gwiazda- Antares A. Dlatego błękit składnika B sprawia wrażenie zielonkawego- na zasadzie złudzenia optycznego wynikającego z silnego kontrastu barw.

Antares B jest gorącą niebieską gwiazdą. Temperatura jego powierzchni nynosi 18.000 K. Dla porównania, efektywna temperatura składowej B, to 3100K.

Źródło:

1. Sidney N. Stone i Otto Struve, zapiski z artykułu „Notes from observatories the spectrum and luminosity od Alpha Scorpii B”, Berkeley Astronomical Departament, University of California.

2. Urania 3/1959, str. 109-111.

3. katalog AAVSO.

 

Edytowane 26 Lutego 2017 przez Bellatrix

[Paether]

W odległości 2,9'' od składnika A, znajduje się Antares B. Jest to gwiazda ciągu głównego należąca do typu widmowego B3. Posiada barwę białobłękitną. Jest trudny do obserwacji, gdyż z uwagi na niski stopień separacji, ciemniejszy składnik B niknie w silnym blasku składnika A.

 

Jest trudny ale można bardzo fajnie go złapać nawet amatorsko powyżej mamy szkic, a ja dorzucam zdjęcie:

 

 

https://stargazerslounge.com/topic/272981-antares-double/

[Gość Bellatrix]

Jak ogień i lód, przytulone Przecudne. Ciekawe czy bardzo różnią się wiekiem. A jeśli powstały w różnym czasie, to w jaki sposób mniejsza składowa znalazła się blisko większego składnika. Są urzekające...

[Paether]

Antares A i B są od siebie oddalone zaledwie o niecałe 3 sekundy kontowe, ale o dziwo, nie jest to układ binarny fizycznie, a jedynie wizualnie podwójny.

 

Dopiero teraz to zauważyłem.

Tutaj widziałem różne podejścia na temat ich powiązania. Tutaj np obliczono orbitę składnika B na 2562 lata

W ogóle Antares nie bardzo chce zdradzać swoje tajemnice. Z powodu pulsacji nie jesteśmy pewni jego odległości (rozrzut 450-600 l.ś.) ani wielkości (średnica 3-3,8 j.a). Również z jasnością jest ciekawie. "Oficjalnie wiemy o przedziale 0,88 - 1,16 magnitudo, ale były już doniesienia o jasności 1,8 mag, a jest jeszcze niewyjaśniona zagadką z Betą Librae (Eratostenes twierdził, że jest najjaśniejsza w ówczesnym Skorpionie, a Ptolemeusz pisał, że ma porównywalną jasność do Antaresa).

 

Przy okazji odkryłem genialną książkę, muszę dorwać wersję papierową, fragmenty tutaj - https://books.google.co.uk/books?id=LvnNFyPAQyUC&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false

 

 

[Gość Bellatrix]

Dobry podręcznik. Wielokrotnie z niego korzystałam pisząc artykuł o ukladach binarnych. Ale też niestety tylko w wersji e-booka.

[JSC]

Właśnie szukałem tej tajemnej orbity Dzięki!

Aaaa i jeszcze... też mi się czasem myli :

"optycznie podwójny" - niezwiązany grawitacyjnie

"wizualnie podwójny" - związany grawitacyjnie

 

PS Dzięki Bellatrix za podrzucanie tych gwiazdek - jakoś tak odstresowują mnie jak o nich czytam

A co do książki - faktycznie świetna - tez muszę ja mieć!

Edytowane 19 Lipca 2016 przez JSC

[majer]

Pierwsze zdanie opisu i od razu wielbłąd.

[Gość Bellatrix]

Pierwsze zdanie opisu i od razu wielbłąd.

Czy mówisz o tym, że piętnasta najjaśniejsza? Zaznaczyłam, że na nocnym niebie, więc pomijając Słońce, Antares jest na 15-tym miejscu.

[Gość Bellatrix]

Słuchajcie, rzeczywiście źródła różnie podają. Może wynika to z faktu, że niektóre gwiazdy, w tym także Antares są zmienne. W fazie najwyższej jasności, Antares przewyższa Spicę. Czy ktoś z Was może wie, czy podawane w tabelach wartości są uśrednione, czy jak? Dobrze, że poruszyłeś ten problem, Majer. Trzeba omówić i skorygować nieścisłości.

[majer]

 

Czy mówisz o tym, że piętnasta najjaśniejsza? Zaznaczyłam, że na nocnym niebie, więc pomijając Słońce, Antares jest na 15-tym miejscu.

Nie, chodziło mi o sam początek opisu, gdzie napisałaś:

 

 

Antares (Beta Scorpii)...

 

Do reszty tekstu nie mam zastrzeżeń.

[Gość Bellatrix]

No już ćśssichutko! :] Ja myślałam że o tę jasność chodzi, a tu taki numer! Wstyd mi strasznie. Dla usprawiedliwienia dodam, że chyba myślami za bardzo byłam przy Acrab (Beta Sco), którą dzisiaj nareszcie udało mi się zbadać. Szkic zamieściłam w artykule o Nietypowych barwach gwiazd.

Przepraszam za taką nieprzyzwoita pomyłkę- już poprawione. Dzięki Majer

[Paether]

Dziś mam "zajawkę" na przeczesywanie internetu pod kątem zmienności Antaresa. Jasność podawana w wielu źródłach różni się sporo (pisałem o tym wyżej). To półregularna zmienna o okresie około 6 lat (2167 +/- 5 dni) w zakresie 0,2 magnitudo, więc zastanawiam się na jakim etapie jest w chwili obecnej. W niektórych miejscach można znaleźć rozrzut nawet między 0,6 a 1,6 mag.

Ocena wizualna jest trudna z powodu niewielkiej wysokości nad horyzontem u większości obserwatorów i braku podobnych gwiazd do porównania w okolicy. Najbliższe sensowne gwiazdy to Alfa i Beta Krzyża oraz Spika.
Coś jednak na AAVSO można znaleźć:

 

[DARK]

Ocenilem dziś Antaresa na ok +1.3 - +1.4mag.

Do porownania można używać obecnie Saturna z racji bliskości i podobnej wysokości, trzeba tylko sprawdzić jaką jasność danej nocy ma planeta.