GAMMA VELORUM- niebieskie perły Południowego Nieba

[Gość Bellatrix]

GAMMA VELORUM- GORĄCE PERŁY POŁUDNIOWEGO NIEBA

Gamma Velorum (inaczej zwana: Regor) to jedna z piękniejszych i bardziej intrygujących gwiazd. Niestety, nigdy nie jest widoczna z terenu Polski. Należy do gwiazdozbioru Żagla- konstelacji Południowego Nieba. Żagiel jest częścią Okrętu Argonautów, ogromnego gwiazdozbioru, który z uwagi na swoje rozmiary został w XVIII w. podzielony na trzy mniejsze konstelacje: Rufę, Kil oraz Żagiel.

System złożony sześciokrotny:

Regor jest najjaśniejszą gwiazdą Żagla. Jego jasność wizualna wynosi około 1,8^m. Jest to układ sześciokrotny. Wszystkie składowe są ze sobą powiązane grawitacyjnie i poruszają się wokół wspólnego środka masy.

Najjaśniejszy składnik systemu, zwany Gamma²Velorum lub Gamma Velorum B (sic!) jest układem podwójnym spektroskopowo. W jego skład wchodzą takie oto dwie gwiazdy: gwiazda Wolfa-Rayeta, najprawdopodobniej najbliższa Ziemi gwiazda tego niezwykle rzadkiego typu widmowego. Druga z gwiazd to niebieski nadolbrzym, również rzadkiej grupy gwiazd typu O. Obie składowe obiegają się wzajemnie z okresem bliskim 78,5 dnia. Odległość między nimi jest bardzo niewielka i szacuje się ją na około 1,2 A.U. Tak ciasna separacja sprawia, że rozdzielenie obu gwiazd przy pomocy sprzętu optycznego jest niemożliwe. Binarną strukturę układu uwidocznia dopiero analiza widma spektroskopowego.

Gorąca przeewoluowana gwiazda typu widmowego O jest około 25 razy masywniejsza od Słońca oraz 200.000 razy od niego jaśniejsza. Temperatura jej powierzchni jest wyjątkowo wysoka i wynosi 35.000K.

Gwiazda Wolfa-Rayeta jest 50.000 razy jaśniejsza od naszej Dzienniej Gwiazdy. Cechuje się wybitnie wysoką temperaturą powierzchni, bliską 60.000K (dla przypomnienia: analogiczna temperatura dla Słońca wynosi „tylko” 5800K).

Obie gwiazdy ciasnego systemu binarnego mają spore szanse, by zakończyć swoje życie jako supernowe.

 

Najbliższą składnikiem pary Gamma²Velorum jest Gamma Velorum B (Nieco mylnie oznaczana jako Gamma¹Velorum). Jest to dość jasny komponent (ok. 4,3^m), oddalony od składowej pierwotnej o blisko 41'', a więc bez problemu można dostrzec oddzielone gwiazdy nawet przy pomocy lornetki. γVel B to biało-błękitny gorący nadolbrzym typu widmowego B.

 

System wielokrotny Regor posiada jeszcze trzy ciemniejsze składniki:

γVel C będący białą 8,2-magnitudową gwiazdą należącą do typu widmowego A. Od składowej pierwotnej dzieli ją dystans 62,3''. Analiza obu obiektów jest zatem możliwa pomocy najprostszego teleskopu.

γVel D znajduje się w odległości 93,5'' od głównej gwiazdy systemu. Jest ciemna: 9,1^m. Co ciekawe, tworzy ona ciasny układ binarny z gwiazdą γVel E. Obie składowe oddalone są od siebie zaledwie o 1,8''. Druga, ciemniejsza z gwiazd wykazuje jasność wizualną zaledwie 12,5^m.

Nazwa:

„Regor”, to nazwa względnie nowa, która nie została nadana w czasach starożytnych (jak to ma miejsce w przypadku wielu zwyczajowych nazw gwiazd), a dopiero w XX wieku. Przeczytana od tyłu daje słowo „Roger”- dla upamiętnienia Rogera Chaffee, astronauty zmarłego tragicznie w 1967r.

Pierwotna arabska nazwa Gammy Velorum brzmi: Suhail al-Muhlif”.

 

O gwieździe Wolfa-Rayeta jeszcze słów kilka:

Gwiazda WR będąca składnikiem układu Gamma Velorum A, cechuje się niezwykle silnym wiatrem gwiazdowym. Wiatr ten prawdopodobnie spowodował utratę przez gwiazdę większości jej początkowej masy. Rocznie traci ona setne części masy słonecznej. Dla porównania: bliźniacza gwiazda typu O oddaje 25 razy mniej swojej masy rocznie.

Interakcja pomiędzy wiatrami słonecznymi obu gorących gwiazd powoduje emisję wysokoenergetycznego promieniowania rentgenowskiego.

Zewnętrzna wodorowa otoczka jest silnie rozdęta i rozrzedzona. Z kolei wewnętrzne, głębsze warstwy składają się głównie z helu i są silnie zanieczyszczone produktami fuzji termojądrowych.

Istnieją dwa podstawowe rodzaje gwiazd Wolfa-Rayeta: bogate w azot oraz bogate w węgiel. Składowa systemu Gammy Velorum A należy do tego drugiego typu.

Błękitne, a jednak wielobarwne:

Wszystkie składowe układu złożonego Regor są gorącymi gwiazdami wczesnych typów widmowych. Należałoby się spodziewać różnych odcieni błękitu. Spójrzmy, co na ten temat pisze pewien obserwator, astronom-amator Harry Roberts:

 

Kontrast barw gwiazd układu Gamma Velorum nie jest wyraźny. Ale widoczny i dostrzegalny. Kolor Składnika A (gwiazdy podwójnej spektroskopowo) jest trudny do określenia: fioletowawy z lekkim zielonym odcieniem. Składowa B (typ widmowy B ) jest błękitna. Gwiazdy C oraz D (obie typu A) są widoczne jako białe.

 

Źródło:

1. Strona internetowa Jima Kalera, profesora astronomii z University of Illinois

2. Artykuł pt.: „Gamma Velorum” ze strony „The Worlds of David Darling” z zakładki „Encyclopedia od Science”

3. Harry Roberts- opis barw systemu Gamma Velorum

4. Szkic Gammy Velorum: Jeremy Perez, strona „The Belt od Venus”

5. Andreas Schulz „Atlas Gwiazd”