Skocz do zawartości

WEGA- biała latarnia letnich nocy


Gość Bellatrix

Rekomendowane odpowiedzi

WEGA- BIAŁA LATARNIA LETNICH NOCY

post-29939-0-78898500-1475572785_thumb.jpg

Wega (Alfa Lyrae) jest najjaśniejszą gwiazdą konstelacji Lutni. A z terenu Polski, najjaśniejszą z gwiazd letniego nieba. Latem jest widoczna wysoko nad horyzontem przez całą noc. Typ widmowy A0 oraz wskaźnik barwy (B-V) równy 0,00 sugerują białe zabarwienie. Tak też jest w rzeczywistości. Wega oglądana a okularze teleskopu sprawia wrażenie białej z lekką niebieskawą poświatą.

Wega jest piątą pod względem jasności gwiazdą nocnego nieba. Wraz z Altairem (z Orła) i Denebem (z Łabędzia) tworzy słynny asteryzm zwany Trójkątem Letnim. Nazwa gwiazdy wywodzi się z języka arabskiego i znaczy „Spadający Orzeł”.

Alfa Lyrae jest jedną z gwiazd najbliższych Ziemi. Od naszej planety dzieli ją dystans około 25 lat świetlnych. Należy do ciągu głównego, więc w jej wnętrzu zachodzą reakcje fuzji termojądrowej z udziałem wodoru jako substratu. Średnia temperatura powierzchni Wegi wynosi 9500 K. W jej widmie spektroskopowym dominują linie wodoru. Jest to tzw. seria Balmera. Wodór występuje w postaci jednoatomowej [H] (a nie tak jak w warunkach ziemskich jako dwuatomowa cząsteczka H2). Wysoka temperatura panująca we wnętrzu gwiazdy wystarcza na dysocjację wiązania między atomami wodoru.

 

Gwiazda zmienna:

α Lyrae jest gwiazdą zmienną. Jej jasność wizualna waha się w zakresie: -0,02m do 0,07m w krótkim okresie równym 0,19 doby. Wega zalicza się do gwiazd zmiennych pulsujących typu Delta Scuti. Gwiazdy tego typu należą do typów widmowych w przedziale A0- F5 oraz do klas jasności mieszczących się w zakresie III- V. Zakres amplitud zmian jasności dla zmiennych typu Delta Scuti jest bardzo wąski: Δ = 0,003m do 0,9m. Okres zmienności tego typu gwiazd zmiennych jest bardzo krótki i mieści się w przedziale 0,01- 0,2 doby.

Wega jest ponadto zmienną pulsującą- oznacza to, że jej rozmiary i kształt podlegają fluktuacjom. Gwiazda na przemian puchnie i kurczy się. Fakt ten uważa się za przyczynę okresowych zmian jasności Wegi.

 

Szybko rotacja:

Obok masy, rozmiarów i temperatury, jedną z najistotniejszych cech gwiazdy jest prędkość jej ruchu wirowego czyli rotacji. Dla porównania: Słońce wykonuje pełen ruch wirowy w czasie 28 dni z prędkością na równiku 2 km/s. Są gwiazdy, które rotują ponad sto razy szybciej. Okres pełnego obrotu Wegi wokół własnej osi wynosi zaledwie 12,5 godziny, a prędkość na równiku osiąga wartość bliską 236 km/s.

Szybki ruch wirowy Alfa Lyrae sprawia, że gwiazda ma kształt spłaszczonej kuli (elipsoidy). Na równiku temperatura jest niższa niż na biegunach. Wraz ze spadkiem temperatury, spada także jasność. Jasność powierzchni Wegi zmienia się wraz z szerokością geograficzną. Wega jest blisko pięćdziesiąt razy jaśniejsza od Słońca.

Temperatura gwiazdy także zależy od szerokości geograficznej. Na równiku wynosi ona zaledwie ok. 7900 K, a w miejscu bieguna osiąga wartość 10150 K.

post-29939-0-15831800-1475572781.png

 

 

Dyski pyłowe- dowód istnienia egzoplanet?

Wega jest jedną z pierwszych gwiazd, u której zaobserwowano ogromną otoczkę- halo promieniującą w podczerwieni. Fakt ten powiązano z obecnością wokół Alfa Lyrae dysku pyłowego. Dysk ten jest zbudowany z pyłu międzygwiazdowego. Podobne pierścienie pyłowe obserwujemy też u kilku innych gwiazd (m.in. u Fomalhauta, Deneboli, Meraka).

post-29939-0-22320700-1475572790.png

Wega posiada dwa dyski pyłowe : zewnętrzny chłodny oraz wewnętrzny ciepły- widoczny w podczerwieni. Naukowcy spekulują, iż są to dwa pasy planetoid, w których dochodzi do regularnych zderzeń komponentów wchodzących w ich skład (drobnych ciał niebieskich, asteroid). Z tych kolizji tworzy się pył, który następnie formuje owe dyski stając się ich częścią. ‘Oba dyski stanowią analogię do Pasa Głównego oraz Pasa Planetoid.

Teleskop Spitzer Space zarejestrował nadmiar promieniowania podczerwonego w obrębie Wegi. Taka ilość energii w tym zakresie częstotliwości nie mogła, rzecz jasna pochodzić od samej gwiazdy. Musiało ją emitować jakieś dodatkowe źródło. Źródłem tym okazały się być w krótce dyski pyłowe.

Uczeni wykonali obliczenia, w których od łącznej zarejestrowanej energii odjęli szacowaną energię uwalnianą przez samą Wegę. Pozostała część energii miała pochodzić od pierścieni. Energia samej Alfa Lyrae została oszacowana w oparciu o porównania do innych, podobnych do Wegi gwiazd.

Analogiczny system dysków astronomowie znaleźli u innej gwiazdy: HR 8799 oraz oczywiście u naszej Dziennej Gwiazdy.

 

post-29939-0-40618800-1475572715.png

We wszystkich poznanych przypadkach potwierdza się prawidłowość, że zewnętrzny dysk pyłowy znajduje się blisko dziesięć razy dalej od gwiazdy centralnej niż dysk wewnętrzny. Póki co, nie zarejestrowano egzoplanet krążących w systemie Wegi. Podejrzewa się, że jeśli Wega posiada hipotetyczny układ planetarny, to najprawdopodobniej istnieje on w przerwie pomiędzy dwoma dyskami pyłowymi. Identycznie rzecz wygląda w Układzie Słonecznym: między Pasem Głównym Asteroid a Pasem Kuipera znajdują się cztery gazowe olbrzymy.

 

post-29939-0-11301600-1475572776.png

Wega jest zorientowana w taki sposób względem Ziemi, że „widzimy” płaszczyznę dysku (z gwiazdą w jego centrum). Nie widzimy natomiast jego „boku” (krawędzi). Z tego powodu tranzytowa metoda detekcji egzoplanet okazuje się nieskuteczna. Dzieje się tak, ponieważ z naszej perspektywy nie będzie widoczne przejście planety na tle tarczy Wegi. Metoda Dopplera również nie przynosi oczekiwanych rezultatów, gdyż uniemożliwia ją szybka rotacja Wegi. W widmie spektroskopowym gwiazdy linie są rozmyte. Brakuje zatem wąskich zwartych linii, u których możliwe byłoby wychwycenie subtelnych zmian spowodowanych oddziaływaniem grawitacyjnym egzoplanet.

Mocniejszy teleskop Jamesa Webba być może w przyszłości przyczyni się do odkrycia gazowych olbrzymów w systemie Alfa Lyrae.

post-29939-0-77041800-1475573834_thumb.jpg

Obserwacje:

Wega jest gwiazdą okołobiegunową. Oznacza to, że z większości terenu Polski jest widoczna przez cały rok (nigdy nie zachodzi). Wegę najkorzystniej jest obserwować latem, kiedy góruje wysoko nad horyzontem i jest ozdobą nieba przez całą noc. Zimą, koło północy gwiazda ta znajduje się bardzo nisko nad horyzontem, a z południowych terenów kraju można obserwować jej zachód.

 

Źródło:

1. T.A. Pauls, D.M. Peterson: artykuł pt. „Vega is a Rapidly Rotating Star”, Stony Brook University of New York.

2. Ze strony Jima Kallera, profesora astronomii z Uniwersytetu w Ilinois.

3. Prezentacja „Debris Belts around Vega”, NASA Astrophysics Forum.

4. A. Schulz “Atlas Gwiazd”, str. 144, wyd. I, 2008.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Zdaje się, że nie wspomniałaś o jej masie i czasie życia.

Jej masa jest nieco większa od dwóch mas Słońca, a wiek to około pół miliarda lat.

Ciekawi mnie jaka przyszłość ją czeka, kiedy i w co się zamieni?

 

Pozdrawiam

p.s.

a jeszcze ... będąc tak blisko nas migruje dość szybko (po niebie) względem dalszych gwiazd w historycznej skali czasu (dziesiątki tysięcy lat).

Edytowane przez ekolog
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Źródło, które oznaczyłam u końca referatu jako nr 1 podaje: "The scientists have resolved these problems using the Navy Prototype Optical Interferometer to make observations showing that Vega is a rapid rotator with its axis of rotation pointing nearly directly at the Earth."- z tego, co jest tutaj napisane, uczeni oszacowali prędkość rotacji oraz nachylenie osi obrotu względem Ziemi, przy pomocy specjalnego interferometru optycznego.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

A obserwowałeś gołym okiem, czy przez teleskop? Czy Wega u horyzontu nadal wydaje się być biała, czy może przybiera błękitnawy kolor? A czy mocno migocze? A jeśli tak, to czy przypomina to intensywne migotanie Syriusza?

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Świetne opracowanie. Jedna z moich ulubionych gwiazd. Mam nadzieję, że w końcu zostaną odkryte egzoplanety w wewnętrznym kręgu.

Słuchajcie, a czy ktoś z Was widział zachód Wegi? Podobno (literatura tak podaje), że z południowych części Polski widać w okresie zimowym, jak Wega na krótki czas zanurza się pod horyzont.

Mieszkam na południowym zachodzie, będę obserwował Wege zimą. Ciekawy jestem czy dostrzegę jej zachód.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

"Mam nadzieję, że w końcu zostaną odkryte egzoplanety w wewnętrznym kręgu"

 

Saitaver, wg mnie prędzej w zewnętrznym. Dlatego, że istnieje szansa, że to gazowe olbrzymy. Naukowcy piszą o analogii do Układu Słonecznego. Sugerują, że wewnetrzny jak i zewnętrzny krąg może zawierać po cztery planety, ale w zewnętrznej części będą te większe, stąd myślę, że byłoby je łatwiej wykryć.

No ale wiadomo- to tylko odległe gdybania. Póki co nie potwierdzono obecności ani jednej egzoplanety w systemie Wegi.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Jejciu, Kochani, dziękuję Wam za miłe słowa :) Podobną przyjemność mam z oglądania Waszych fotografii. A najbardziej lubię tzw. szerokie kadry. Uwielbiam poddawać analizie poszczególne gwiazdy, które widać na zdjęciach i porównywać je z mapami nieba.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

"Mam nadzieję, że w końcu zostaną odkryte egzoplanety w wewnętrznym kręgu"

 

Saitaver, wg mnie prędzej w zewnętrznym. Dlatego, że istnieje szansa, że to gazowe olbrzymy. Naukowcy piszą o analogii do Układu Słonecznego. Sugerują, że wewnetrzny jak i zewnętrzny krąg może zawierać po cztery planety, ale w zewnętrznej części będą te większe, stąd myślę, że byłoby je łatwiej wykryć.

No ale wiadomo- to tylko odległe gdybania. Póki co nie potwierdzono obecności ani jednej egzoplanety w systemie Wegi.

 

łatwiej odkryć gazowe olbrzymy, ale wg mnie bardziej interesujące są planety typu ziemskiego :)

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Niestety, nie wspomniałam, bo nie miałam pojęcia, że istnieje taka książka ;)

 

Na pewno warto ją przeczytać, tak jak i inne książki tego autora, z których wiele ukazało się po polsku. Większość, jeśli nie wszystkie, z nich przeczytałem i mogę z czystym sumieniem polecić.

 

 

Mam jeszcze taką uwagę, że szerokość i długość geograficzna, to pojęcia używane tylko do opisywania Ziemi, w przypadku gwiazd powinna być raczej szerokość i długość astrograficzna (w przypadku Słońca - heliograficzna). Są jeszcze literówki, ale to może na PW.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dołącz do dyskusji

Możesz dodać zawartość już teraz a zarejestrować się później. Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się aby dodać zawartość za jego pomocą.

Gość
Dodaj odpowiedź do tematu...

×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

  Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz bezpośrednio wkleić grafiki. Dodaj lub załącz grafiki z adresu URL.

×
×
  • Dodaj nową pozycję...

Powiadomienie o plikach cookie

Umieściliśmy na Twoim urządzeniu pliki cookie, aby pomóc Ci usprawnić przeglądanie strony. Możesz dostosować ustawienia plików cookie, w przeciwnym wypadku zakładamy, że wyrażasz na to zgodę.