Skocz do zawartości

CHEMIA Układu Słonecznego


Gość Bellatrix

Rekomendowane odpowiedzi

CHEMIA UKŁADU SŁONECZNEGO

RZECZ O WYBRANYCH ZWIĄZKACH CHEMICZNYCH

OBECNYCH   W  REJONIE  UKŁADU   SŁONECZNEGO
 

image.png

 

Danielowi dedykuję

                                                               
 

        Układ Słoneczny fascynuje, nie tylko z uwagi na obecne w nim zadziwiające obiekty astronomiczne. Świadomość, że są planety spowite woalem mgieł kwasu siarkowego, mocno działa na wyobraźnię. W niniejszym opracowaniu zostanie przedstawiona charakterystyka wybranych związków chemicznych, wchodzących w skład systemu planetarnego otaczającego naszą Dzienną Gwiazdę.


KWAŚNA NATURA PIĘKNEJ WENUS

Najbliższa Ziemi planeta to ogromny rezerwuar kwasów mineralnych o szczególnych właściwościach. Wenus jest planetą skalista- podobnie jak Ziemia. Ale otacza ją bardzo gęsta atmosfera, której głównym składnikiem jest dwutlenek węgla. Sam w sobie nie jest może kwasem, ale w kontakcie z wodą, w której nieznacznie się rozpuszcza, formuje słaby kwas węglowy (H2CO3). Chętnie reaguje z zasadami, tworząc sole- węglany. Mówimy zatem, że CO2 to bezwodnik kwasotwórczy.
Atmosfera Wenus zawiera również mgły kwasu siarkowego. Jest to związek chemiczny, o którym większość z nas słyszała. Nie bez przyczyny- to jeden z ważniejszych surowców mających szerokie zastosowanie- nie tylko w laboratoriach badawczych, ale przede wszystkim w przemyśle. Jest stosowany także jako elektrolit w akumulatorach samochodowych. Pełni kluczową rolę w syntezach organicznych (m.in. przy produkcji barwników albo leków). H2SO4 to kwas wysokiej mocy. Zwęgla materię organiczną odbierając od niej wodę, roztwarza metale- nawet te półszlachetne, jak miedź czy srebro, oporne na działanie większości kwasów nieutleniających. Reaguje nie tylko z zasadami, ale także z niektórymi niemetalami, np. fosforem czy węglem, utleniając je. I oczywiście wchodzi w skład atmosfery pięknej, urzekającej Gwiazdy Zarannej, uroczej Jutrzenki- Wenus, podziwianej o poranku lub tuż po zachodzie Słońca. Czyż nie ironia?

 

SUCHY LÓD NA MARSIE i MARSJAŃSKA RDZA

Druga co do odległości od Ziemi planeta również zaskakuje swoim składem chemicznym. Jak wiadomo, bieguny Marsa pokrywają rozległe czapy polarne o pięknym białym kolorze, mocno kontrastującym z rdzawą powierzchnią planety. Ich głównym składnikiem, prócz lodu wodnego, jest tzw. suchy lód, czyli dwutlenek węgla w stanie stałym. CO2 jest w temperaturze pokojowej gazem. Ale, kiedy temperatura spadnie poniżej ok. -78oC , substancja ta może ulec resublimacji, czyli zestaleniu (bezpośrednio z fazy gazowej). Suchy lód wyglądem przypomina zwykły lód wodny lub śnieg. W warunkach ziemskich otrzymuje się go sztucznie na szeroką skalę, gdyż zyskał on ważne zastosowanie jako czynnik chłodniczy, m.in. przy transporcie żywności łatwo ulegającej zepsuciu. W laboratoriach używa się suchego lodu w mieszaninie z acetonem- również jako czynnik chłodzący.
 

image.png
 

Obserwując Marsa przez teleskop, zapewne nie raz zastanawialiśmy się skąd pochodzi jego wyjątkowa czerwona barwa. Otóż źródłem niezwykłego koloru marsjańskiej powierzchni są tlenki żelaza, a zwłaszcza tlenek żelaza (III), o wzorze Fe2O3. Jest to ta sama substancja, która wchodzi w skład rdzy (występuje tam w postaci uwodnionej, a więc jako dość luźne połączenie z cząsteczkami wody). Bywa stosowana jako czerwony pigment.
Fe2O3 ma charakter amfoteryczny. Oznacza to, że reaguje równie ochoczo z kwasami jak i z zasadami. Z częścią kwasów formuje sole tworzące roztwory o żółtej barwie. Na przykład chlorek żelaza (III) FeCl3, stosowany niegdyś do tzw. wytrawiania płytek elektronicznych.

 

WYBUCHOWY POTENCJAŁ JOWISZA

Jowisz nazywany jest gazowym gigantem. Jak się okazuje, w pełni zasługuje na to miano- nie tylko w znaczeniu stricte astronomicznym. Trudno o ciekawszą i bardziej złożoną kompozycję lotnych związków o wyjątkowych właściwościach. Przyjrzyjmy się uważniej poniższemu zestawieniu:

Atmosfera Jowisza aż w 86 procentach składa się z wodoru. W warunkach beztlenowych to tylko lekki, występujący w postaci dwuatomowych cząsteczek gaz. Spróbujmy wyobrazić sobie, co by się stało, gdyby owe olbrzymie pokłady H2 miały styczność z tlenem. Czynnik zewnętrzny, np. wyładowanie atmosferyczne spowodowałoby potężny wybuch. W silnie egzotermicznej reakcji syntezy powstałaby woda, w myśl równania:

2H2 + O2  -> 2H2O

Atmosfera Jowisza zawiera również niewielkie ilości siarkowodoru. H2S jest silnie trującym gazem o obrzydliwej woni zepsutych jaj. Działaniem toksycznym niewiele ustępuje cyjanowodorowi. Podobnie jak wodór, H2S jest palny i tworzy z tlenem mieszaniny wybuchowe. Komplet toksycznych właściwości uzupełnia fosforowodór, PH3- fosforowy odpowiednik amoniaku (NH3), który przewyższa pod tym względem nawet cyjanowodór. 


image.png

 

DEPOZYTY SIARKI NA IO

Io, jeden z księżyców Galileuszowych Jowisza, to istny rezerwuar siarki oraz jej prostych połączeń: SO2 lub SO2Cl2. Jego cechą specyficzną są liczne wulkany, które uwalniają płynną siarkę oraz dwutlenek siarki. Stąd wyjątkowy żółty kolor księżyca, z dodatkami pomarańczowego i zieleni. Na tak wysoką aktywność wulkaniczną mają wpływ siły pływowe Ganimedesa i Europy, z którymi Io jest w rezonansie, oraz wpływ grawitacyjny Jowisza.

image.png
 


Siarka jest pierwiastkiem niemetalicznym, który występuje pod kilkoma odmianami alotropowymi- stad wielobarwna powierzchnia księżyca Io. Łatwo spala się w tlenie. Płonie pięknym, intensywnie niebieskim, pełzającym płomieniem wytwarzając lotny, duszący, kwasowy tlenek siarki (IV): SO2, który jest silnie bakteriobójczy i grzybobójczy. Stad jego zastosowanie do dezynfekcji pomieszczeń i pojemników, zbiorników.
SO2, który obok siarki, również występuje na Io, z racji niskiej temperatury ulega resublimacji, formując na powierzchni księżyca białe obszary. Można zatem przyjąć, że na Io pada śnieg z dwutlenku siarki.

 

GANIMEDES- WŁADCA TLENU

Największy z wszystkich znanych księżyców Układu Słonecznego, a zarazem księżyc galileuszowy Jowisza- Ganimedes, zasługuje na szczególny podziw, nie tylko z racji rozmiarów. Okazuje się, że jego cienka atmosfera złożona jest prawie wyłącznie z tlenu. O roli tego pierwiastka nie trzeba przypominać, ale jak wiadomo, stężenie tlenu w powietrzu atmosferycznym na Ziemi jest bliskie 21% objętościowych. Jakie właściwości ma czysty tlen? Oczywiście jest silnym utleniaczem i podtrzymuje oraz umożliwia proces spalania. Jednak spalanie w atmosferze czystego tlenu przebiega znacznie intensywniej niżeli wobec powietrza. Tak więc wełna stalowa (cienki zwinięty drut ze stali) spala się bardzo jasnym płomieniem, magnez, który wobec tlenu atmosferycznego daje biały płomień, wprowadzony do naczynia z czystym tlenem ulega gwałtownej reakcji połączonej z silnym rozbłyskiem. Siarka w atmosferze 100-procentowego O2 spala się pięknym jasnym, szafirowym płomieniem. Możemy próbować sobie wyobrazić co by mogło nastąpić, gdyby atmosfera Ganimedesa zawierająca tlen w stężeniu 100% roztaczała się nad powierzchnią sąsiedniego księżyca galileuszowego: Io, który jest pokryty olbrzymimi pokładami siarki…

 

JEZIORA PARAFIN I MORZA BEZ WÓD

Saturn posiada niezwykły księżyc- Tytan, który jest ogromnym rezerwuarem węglowodorów. Węglowodory, to najprostsze związki organiczne, a więc połączenia węgla i wodoru. Na Ziemi występują pod postacią paliw kopalnych- jako składniki ropy naftowej. Mają więc zastosowanie jako surowiec energetyczny, ale również jako substrat do otrzymywania polimerów, tworzyw sztucznych, leków, farb i wielu innych materiałów. Na powierzchni Tytana widoczne są formy, które najprawdopodobniej zostały uformowane przez strumienie ciekłych węglowodorów (m.in. metan). Parafiny (węglowodory) utworzyły koryta rzeczne oraz ogromne jeziora. Co więcej, na księżycu obserwujemy zjawiska pogodowe, podobne do ziemskich. Jednak chmury, które się formują oraz deszcze padające na powierzchnię Tytana, składają się z węglowodorów.
 

image.png
 

Wyobraźmy sobie jezioro benzyny albo metanowy deszcz... Na całe szczęście, atmosfera Tytana nie zawiera znaczącej ilości tlenu- w przeciwnym razie wyładowanie elektryczne lub inny impuls zainicjowałby potężny wybuch, jaki ma miejsce w mieszaninach tlen- węglowodór.
Niezwykłym, niespotykanym związkiem organicznym, który odkryto w atmosferze Tytana jest tzw. diacetylen.
Jest to substancja wyjątkowo reaktywna i podatna na rozkład. Posiada bardzo nietrwałe, wielokrotne wiązanie potrójne.

image.png
 

CZERWONY POLIMER

Na biegunie północnym Charona oraz na powierzchni Plutona znajduje się czerwonawe przebarwienie. Uczeni sugerują, że pochodzi ono od tzw. tolin. Toliny to są substancje organiczne o charakterze mieszanych polimerów. Powstają one w wyniku reakcji polimeryzacji prostych węglowodorów aktywowanych silnym promieniowaniem ultrafioletowym. Tholiny mają czerwonawy odcień.
 

image.png
 

Czym są polimery? To związki wielkocząsteczkowe, które powstają na skutek połączenia ze sobą wielu prostych jednostek (zwanych merami). Dzięki reakcji łańcuchowej (często inicjowanej czynnikiem zewnętrznym) tworzy się znacznych rozmiarów struktura o szczególnych właściwościach, odmiennych od cech jednostek budulcowych. Przykładem polimerów są tworzywa sztuczne, taki jak polietylen oraz polipropylen. Oba materiały to ciała stałe, z których wykonuje się różne plastikowe przedmioty. Ale elementy wyjściowe, z których powstały, to gazy: eten (etylen) oraz propen (propylen). Na skutek procesu polimeryzacji, utworzyły one materiał o nowych, odmiennych właściwościach. Podobnie jest z tholinami. Uformowały się z prostych węglowodorów obecnych w cienkiej atmosferze niektórych odległych ciał Układu Słonecznego lub w ich pokrywie lodowej, zawierającej m.in. zamrożone alkany i proste związki nieorganiczne. Tholiny mają brudno-czerwonawą, ciemną barwę i tworzą charakterystyczne przebarwienia, np. u Plutona i Charona.

 

image.png

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Nie to, żebym coś wytykał (bardzo fajny materiał :like:), ale chochlik zjadł literę.

5 godzin temu, Bellatrix napisał:

GANIEDES- WŁADCA TLENU

Aż przez chwilę zastanawiałem się, co to za księżyc i co o nim wiem (Jowisz tyle ich ma, że nie sposób wszystkich spamiętać).

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

O kurczę, szybkość reakcji przekroczyła prędkość światła :D

Ale jest jeszcze poważniejszy problem - w ,,ciemnej" wersji strony nie widać tekstu, tylko wstawione pliki graficzne i tytuły rozdziałów (a żeby było ciekawiej,  ostatni rozdział CZERWONY POLIMER widać w całości, razem z tekstem). Ale to uwaga do admina - znowu problem z alternatywnym widokiem strony.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Być może to ma związek z kolorem czcionki czy coś, odpowiedzi do tematu mają czcionki ,,po bożemu" - w białej wersji czarne, w szarej białe. Natomiast w samym temacie to co widać, to tytuły rozdziałów - czcionka niebieska, a widoczny tekst rozdziału jest czarny.

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

  • 1 rok później...

Warto jeszcze zaznaczyć, że prężność dwutlenku węgla w atmosferze Wenus jest tak duża, że mimo bardzo wysokiej temperatury na Wenus nie dochodzi do rozkładu węglanów, w tym węglanu wapnia (kalcytu) z których zbudowana jest planeta. Bardzo wysokie stężenie produktu reakcji rozkładu węglanów, czyli dwutlenku węgla w atmosferze powoduje silne przesunięcie równowagi reakcji mocno w lewo (zgodnie z regułą Le Chateliera-Bruna), dzięki temu węglany się nie rozkładają :)

 

Edit: jeszcze w sprawie diacetylenu - sformułowanie "wielokrotne wiązanie potrójne" jest pleonazmem. Wiązanie potrójne to właśnie typ wiązania wielokrotnego, w przypadku diacetylenu posiada on po prostu dwa wiązania potrójne :)

Edytowane przez Stahp
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Ok, nie powiem ze już w Młodym Techniku o tym czytałem bo Voyagery dopiero leciały ale czekam na drugą część pod tytułem dlaczego tak . Teoria o wywiewaniu lekkich pierwiastków po odkryciach keplera jest jeszcze ważna ? Dlaczego tlenki Fe na Marsie i O na Ganimedesie. Czy wystarczyły dwie supernowe I i II czy musiało być więcej ? No tak ta trzecia co zagęściła, podobno. Jak już taki ciekawy temat to warty rozwinięcia. 

 

Andrzej

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dołącz do dyskusji

Możesz dodać zawartość już teraz a zarejestrować się później. Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się aby dodać zawartość za jego pomocą.

Gość
Dodaj odpowiedź do tematu...

×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

  Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz bezpośrednio wkleić grafiki. Dodaj lub załącz grafiki z adresu URL.

×
×
  • Dodaj nową pozycję...

Powiadomienie o plikach cookie

Umieściliśmy na Twoim urządzeniu pliki cookie, aby pomóc Ci usprawnić przeglądanie strony. Możesz dostosować ustawienia plików cookie, w przeciwnym wypadku zakładamy, że wyrażasz na to zgodę.