MGAB-V190: nowa karłowata

[LibMar]

Witam,

 

Niektóre typy gwiazd zmiennych są masowo poszukiwane przez obserwatoria astronomiczne. Do takich należą między innymi nowe i supernowe. To są zjawiska przejściowe (ang. transient), tak więc ich rozbłyski mogą być obserwowane krótkotrwale. Chcąc je nie przegapić, szukamy je i szukamy. Do innych tymczasowych zjawisk należą też rozbłyski nowych karłowatych i czerwonych karłów, pociemnienia zmiennych typu R Coronae Borealis, zmiany dotyczące młodych gwiazd (YSO) czy spadki nowych odwrotnych (typu VY Scl).

 

Jako, że za cel postawiłem sobie odnalezienie 20 nowych typów zmiennych (takie, które do 2018 jeszcze nie miałem na koncie), chciałbym przedstawić kolejny, dość istotny z punktu widzenia naukowego. MGAB-V190 (inaczej 1RXS J234500.2+342913) okazała się być nową karłowatą (typ UG), którą odnalazłem niemal przypadkowo podczas poszukiwań metodą data mining. Wiele zmiennych pozostaje wciąż ukryta w danych dostępnych publicznie i zazwyczaj zostają zauważone dopiero w momencie, kiedy wykaże zaskakującą zmienność (np. jeszcze większe pojaśnienie, coś jak bodziec nadprogowy) lub ruszy kolejny program poszukiwawczy. To po prostu przeoczone zmienne Średnio potrzebuję parę minut na odnalezienie nowej zmiennej, ale to nie o ilość chodzi (zresztą wysłanie do VSX trwa do pół godziny). Często spotykam zmienne ciągle tego samego typu, które z czasem stają się mniej interesujące. Obecnie wybieram te najciekawsze, które w przyszłości mogłyby mieć zainteresowanie do napisania pracy naukowej lub te, które powinny być dalej monitorowane (np. RCB, ZAND).

 

Nowa karłowata ma pewne powiązanie z gwiazdami nowymi, ale zacytuję schemat powstawania z Wikipedii. To moje pierwsze takie znalezisko, dlatego na UG nie znam się jeszcze dobrze

 

Cytat

Nowa karłowata charakteryzuje się nagłym pojaśnieniem gwiazdy, podobnie jak zwykła nowa, jednak amplituda rozbłysku jest mniejsza, a mechanizm działania jest inny. W przypadku nowej wybuch jest efektem fuzji i eksplozji zgromadzonego na powierzchni białego karła wodoru. Nowa karłowata natomiast, zgodnie z teorią, rozbłyska na skutek niestabilności dysku akrecyjnego, powodującej zwiększenie tempa przepływu materii przez dysk w stronę białego karła i w konsekwencji wyzwalanie wielkiej ilości energii potencjalnej w trakcie spadku gazu na białego karła. Pewną rolę może też odgrywać towarzysząca temu zjawisku zmiana tempa wypływu masy z gwiazdy towarzysza oraz efekt oświetlania powierzchni dysku przez gorącego białego karła.

Dane wydobyłem z ASAS-SN oraz CRTS. Ze wszystkich zdjęć wydobyłem dwa pojaśnienia MGAB-V190 (ostatnie w grudniu 2018!), natomiast CRTS ma ich o wiele więcej. CRTS sięga głębiej z zasięgiem, jednak mała liczba pomiarów nie pozwala na dokładniejsze studiowanie obiektów. Nadaje się jednak do poszukiwania zmiennych o dużej amplitudzie.

 

 

 

Mam jednak trochę wątpliwości jeśli chodzi o typ znaleziska. Przy niektórych wybuchach koncentruje się bardzo duża ilość pomiarów nawet przez miesiące. Może to typ UGSU? A może coś jeszcze innego? Wykażą to dodatkowe obserwacje za pomocą większych teleskopów, w celu wyznaczenia tzw. superhump period. Układ podwójny orbituje wokół siebie przy bardzo krótkim okresie, dlatego obserwuje się zmiany jasności do kilku dziesiątych części magnitudo o okresie 1-3 godzin.

 

Myślę, że wiele osób uważa za samodzielne poszukiwanie teleskopem jest bardziej cenne. Z pewnością przynosi więcej frajdy i wymaga więcej nakładów finansowych, a tutaj wymagany jest tylko komputer z dostępem do Internetu. Trafienie na bardzo rzadką zmienną obserwacyjną graniczy z cudem. Spośród wszystkich 60 obiektów, tylko jeden jest niezbyt częsty - typ GDOR. Jednak metodą 'data mining' odnalazłem takich ponad dwadzieścia, więc spojrzenie robi się inne. Równie dobrze można potwierdzać znalezione zmienne własnymi obserwacjami, jednak nie ma na to czasu. Coraz więcej zmiennych jest odkrywanych przez kolejne projekty astronomiczne (obecnie ASAS-SN, za moment wkroczy KELT). Prawdopodobnie 2022 roku Gaia opublikuje katalog milionów zmiennych, przez co >95% niewysłanych zmiennych na mojej liście zostanie wykreślonych. Dopiero potem każda nowa zmienna będzie na miarę złota. Dlatego pozostały 3-4 lata poszukiwań, aby po 2022 móc studiować "zarezerwowane dla siebie" obiekty

 

Gwiazda MGAB-V190 w bazie danych VSX: https://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=683951