Dlaczego Księżyc fiknął Koziołka?

[Mariusz Psut]

Moi Drodzy. 

Zadam pytanie z kategorii szkolne. 

Przed chwilą w drodze z pracy podziwiałem Księżyc. Jest w kwadrze ale terminator zamiast pionowo przecina go prawie że w poziomie. Co prawda widywałem już to zjawisko lecz nie rozmyślałem nad nim. 

Wyjaśnijcie niedouczonemu dlaczego Księżyc fika Koziołka. 

Edytowane 19 Grudnia 2019 przez Mariusz Psut

[majer]

To tylko takie złudzenie optyczne związane z położeniem obserwatora w jakimś miejscu i porównywaniem jego wyglądu z elementami widnokręgu. Kąt nachylenia terminatora zależy od szerokości geograficznej. Najlepiej to widać, gdy Księżyc nie jest w za dużej fazie, np. w I kwadrze: gdy wschodzi, to jego oświetlona część jest na górze, a nocna - na dole. Gdy góruje, to linia terminatora jest ustawiona pionowo, a gdy zachodzi, wtedy dzienna część Księżyca jest na dole, a nocna na górze.

 

Widać to też na gwiazdozbiorach. Np. Bliźnięta jak wschodzą, to leżą prawie poziomo u nas, a gdy zachodzą, to stoją prawie pionowo. W trakcie przemieszczania się po niebie stopniowo się podnoszą. Czy Orion: gdy wschodzi, to Rigel jest wyżej od Betegezy, a gdy zachodzi, to jest niżej (ten przykład to może bliżej równika, gdzie Orion wschodzi bardziej poziomo; u nas tak nie jest, bo Orion wschodzi i zachodzi na stojąco).

 

Fachowo to się nazywa rotacją pola i pokazuje, dlaczego montaże azymutalne, na których aparat/kamera ma cały czas takie samo położenie względem horyzontu, nie nadają się do długoczasowej astrofotografii. Po prostu na kolejnych zdjęciach fotografowany obiekt zajmuje inne położenie względem brzegów kadru. I gdy się to potem doda, to ostry pozostanie tylko środek zdjęcia.

 

Efektu tego nie ma, gdy używa się montaży paralaktycznych, na których aparat/kamera obraca się tak samo, jak niebo (co łatwo zauważyć już nawet po kilkudziesięciu minutach).

 

 

[MateuszW]

Terminator przecina Księżyc zawsze mniej więcej od jego północnego bieguna do południowego, ale w zależności od godziny i położenia na Ziemi widzimy go inaczej obróconego względem horyzontu, ale czy to "pionowy", czy prawie "poziomy", to linia terminatora biegnie przez te same kratery (w tej samej fazie rzecz jasna).

 

Oświetlona strona Księżyca zawsze "celuje" w stronę Słońca, co jest oczywiste, no bo przecież to Słońce go oświetla Czyli gdy widziałeś dzisiaj taką sytuację:

To gdzieś tam pod horyzontem znajdowało się Słońce:

(rozmiar Księżyca został zwiększony dla czytelności).

 

Polecam pobawić się Stellarium, włączyć sobie ekliptykę i wyłączyć Ziemię, żeby wszystko dobrze widzieć. Ekliptyka jest to linia pozornego ruchu Słońca po niebie (czyli efekt krążenia Ziemi wokół Słońca). Ułożenie ekliptyki względem horyzontu zależy od szerokości geograficznej (polecam ją pozmieniać w Stellarium), oraz pory roku (co wynika z nachylenia osi Ziemi) - dlatego np w zimie Słońce, Księżyc i planety są w dzień niżej nad horyzontem niż w lecie, a w nocy odwrotnie (wszystkie te ciała poruszają się w okolicy ekliptyki).

Warto wspomnieć jeszcze o powiązanym z tym "zjawiskiem", które wydawać się może dziwne. Jak wspomniałem, jasna strona Księżyca celuje zawsze w Słońce, ale pozornie może nam się wydawać, że się to nie zgadza (widać to najlepiej w lecie w dzień).

Ewidentnie terminator celuje lekko w górę, a Słońce jest niżej. Chodzi o to, że w rzeczywistości linią prostą jest tutaj ekliptyka, a widzimy ją jako łuk tylko pozornie.

Edytowane 19 Grudnia 2019 przez MateuszW