Zdążyć przed kwarantanną, czyli w poszukiwaniu ramion spiralnych

MichalKaczan · 29 Marca 2020

Galaktyki spiralne to jest to, co fascynowało mnie od dziecka. Właściwie mogę powiedzieć, że tak zaczęła się moja przygoda z astronomią: pamiętam, że nikt nie umiał mi odpowiedzieć czym jest wir widziany podczas jakiegoś programu popularno naukowego, na czarno-białym jeszcze telewizorze. Nie było innego sposobu jak dowiedzieć się samemu i tak mnie wciągnęło

Od tego czasu widziałem trochę spiralek, głównie w Messierach (M31,M33,M51,M61,M65,M99,M100,M101,Ngc2903,7479). Ale ostatnia bytność na górskich miejscówkach uświadomiła mi, że może spróbować w innych katalogach i na mniej znanych obiektach. Przeciwnik jest dość wymagający, potrzebne są noce o możliwie najlepszej przejrzystości i ciemnym niebie. Poza tym chłopaki mają jakieś projekty obserwacyjne, to gorszy nie będę

Pojechałem ostatnio na obserwacje obczaić nową miejscówkę koło miejscowości Zawiść. Mapa LP podaje 21.62mag, a na południu jest 15 km lasu, mimo to łuna od Opola była dość spora. Wogóle napradę ciemne były okolice zenitu i w dodatku bardzo przejrzyste jak na niziny. Szybkie spojrzenie na M81 - widoczne dobrze jedno ramię, drugiego muszę się domyślać, później M65 - widać może z jedną trzecią galaktyki. A więc szybka decyzja, dziś trzymam się blisko zenitu, czyli przede mną skarby Wielkiej Niedźwiedzicy.

Sesja 25.03.2020, tuż przed ogłoszeniem kwarantanny, chciałem zdążyć przed 24.00, bo nie wiedziałem, czy wolno jeździć, czy nie. Jak się później okazało niepotrzebnie zwijałem się szybciej.
Taurus 16" f 4.6

NGC 4088, 10.6mag ,7.0'x2.'

Pierwszy rzut oka w okular przeglądowy ES24mm (77x) - bardzo jasna łezka światła o dość równomiernej jasności. Zakładam Delosa 8mm (232x) i to jest to, odpowiedni stosunek jasności do detalu. Galaktyka wypełnia sporą część pola widzenia. Jasność nie jest jednorodna, lecz cętkowana. Teaz zerkanie i szukanie najlepszej pozycji dla . Raz na jakiś czas, wzdłuż góry i dołu wyskakują dwa ciemne pasma oddzielające cielsko galaktyki od ramion. Same ramiona widoczne jako dość cienkie pasemka światła. Galaktyka przypomina ducha z dwoma rękami ułożonymi wzdłuż ciała. Piękna!

NGC 3893, 9.9mag , 2.7'x1.4'

Pierwszy rzut oka - jasne centrum i owalne halo. Zmiana na okular 8mm i to jest to! Widoczne zerkaniem ramię spiralne wychodzące z lewej strony centralnego zagęszczenia i zakręcające w prawo. Dolne ramię znacznie krótsze i subtelniejsze. Dla takich chwil warto taszczyć ten cały złom kilkadziesiąt kilometrów Długo podziwiam ten wspaniały widok!

NGC 3726, 10.4mag ,6.2'x4.3'

W okularze przeglądowym widoczna jako jasna i owalna mgiełka z bardzo jasnym centrum. Najlepszy widok w Delite 11mm, jednak spiralna struktura bardzo trudna i ulotna, nie jestem pewien, czy nie ulegam złudzeniu.

NGC 4051, 10.07mag, 4.9'x4.3'

Galaktyka płożona tuż obok dość jasnej gwiazdy 11mag. Tutaj poszalałem z powiększeniem. W użyciu Delos 8mm i Delite 11mm z barlowem 1.8x (300x). Galaktyka podłużna i cętkowana. Końce galaktyki są zagięte, ale lepiej widać to z lewej strony. Ładny kadr z tą gwiazdką 11mag.

NGC 3718, 10.58mag, 4.7'x2.3'

Piękny kadr w ES24mm: podłużna NGC 3718, okręgła NGC 3729 i cienkie pasemko Hicksona 56. Koncentruję się na 3718. Delite 11mm i barlow 1.8x (300x) obraz ostry, seeing dopisuje. Próbuję doszukać się ramion, ale poza podłużnym kształtem galaktyki nie udaje mi się ich dostrzec. Pasmo pyłu jest bardzo trudne i widoczne przy 300x tylko w okolicy jądra galaktyki. Nie pomyślałem o jakiejś większej źrenicy, a przecież w walizce leżały orciaki 18mm i 25mm. Samo jądro ma trójkątny kształt i tam właśnie widziałem dwa ciemniejsze, krótkie pasemka rozchodzące się w przeciwne strony.

NGC3631, 10.1mag, 3.7'x3.1'

Jasne jądro otoczone dość sporym halo. Tu mam zagwozdkę: nie jestem w stanie wyłuskać ramion spiralnych i powiedzieć gdzie się zaczynają i którędy przebiegają. Widzę natomiast to, w którą stronę galaktyka się kręci. Gra pojaśnień pociemnień? Nie jestem pewien.

cdn

a wszystkie zdjęcia pochodzą z Alladina:

https://aladin.u-strasbg.fr/

Mariusz Psut · 29 Marca 2020

Wspaniały połów.

Ostatnio ja też nabrałem apetytu na galaktyki. Wspaniałe patrzeć na te odległe światy...

Zastanawiają mnie duże powiększenia jakie stosujesz. U mnie najlepiej było widać w ES 14mm. Przy 138× w 9mm już trudniej było wyłowić halo z tła. Tylko że ja mam 10" i podmiejskie niebo z tym że to "pod" jest troszkę optymistyczne :neat: .

Ciekawe czy gdybym miał więcej lustra (16") to z moim niebem i dobrymi szkłami choć zbliżyłbym się do takich widoków...

MichalKaczan · 29 Marca 2020

Godzinę temu, Mariusz Psut napisał:

Wspaniały połów.

Ostatnio ja też nabrałem apetytu na galaktyki. Wspaniałe patrzeć na te odległe światy...

Zastanawiają mnie duże powiększenia jakie stosujesz. U mnie najlepiej było widać w ES 14mm. Przy 138× w 9mm już trudniej było wyłowić halo z tła. Tylko że ja mam 10" i podmiejskie niebo z tym że to "pod" jest troszkę optymistyczne.

Ciekawe czy gdybym miał więcej lustra (16") to z moim niebem i dobrymi szkłami choć zbliżyłbym się do takich widoków...

Dzięki, niestety prawda jest okrutna .Większe lustro i w tym przypadku niewiele da. Np M81 z podmiejskiej miejscówki nie pokazuje ramion nawet w 16", a co dopiero w tych engiecach. Podejrzewam, że jasność tła przewyższa ich jasność. Takie czasy, że duży teleskop łatwiej dziś dostać niż ciemne niebo

Co do powiększeń, to zauważyłem, że do wyciągania z tła niektórych obiektów najlepsza jest źrenica wyjściowa ok 1.7mm. W Twoim przypadku byłoby ok 150x. Rzeczywiście jest trochę ciemniej, ale dobra adaptacja wzroku, zerkanie i skupienie robią robotę.

Mariusz Psut · 29 Marca 2020

Na pewno będę próbował i eksperymentował.

lukaskot779 · 4 Kwietnia 2020

Również posiadam teleskop 10" (w moim przypadku Synta). Generalnie dysponuję raczej średnim niebem - w całej okolicy według Light Pollution Map na żółto choć 2 razy miałem okazję obserwować pod trochę bardziej przyzwoitym niebem niż wyżej opisane

Przechodząc do sedna sprawy - dopiero wtedy zdałem sobie jak wiele zmienia choćby trochę ciemniejsze niebo - wtedy bowiem udało mi się pierwszy raz dostrzec spiralne struktury galaktyk; dotychczas widywałem tylko jądra otoczone mgiełką. Pierwszą z galaktyk, w których zobaczyłem strukturę spiralną była M51 - dokładnie tę, w której jako pierwszej w historii obserwacji zauważono spiralną strukturę. Ramiona widziałem dość wyraźnie, pomagało też zerkanie. O ile dobrze pamiętam widziałem też pomost do NGC5195. Jeśli się nie mylę to spośród wszystkich galaktyk które wtedy obserwowałem właśnie w M51 ta struktura była najwyraźniejsza. Zawsze najpierw spoglądałem przez Maxvisiona 18mm, następnie przez Meade UWA 8,8mm. Pamiętam, że w tym drugim obraz był na pewno ciemniejszy ale przyjemniejszy dla oka - spirala mimo tego przyciemnienia ukazywała więcej szczegółów w wyniku większej wartości powiększenia. Zgodzę się zatem z MichalKaczan że do tego celu najlepiej sprawdza się źrenica około 1,7mm - dla mojej Synty 10" która ma światłosiłę f/4,7 przy ogniskowej 8,8mm wychodzi ona 1,87mm.

PS. MichalKaczan - piękna przygoda, sam w miarę możliwości spróbuję zmierzyć się z tymi galaktykami

PS. Mariusz Psut - czekam z niecierpliwością na rezultaty tych eksperymentów - sam jestem ciekaw co da radę jeszcze wyciągnąć tymi naszymi 10-tkami :icon_cool: widziałem Twoje relacje z https://astropolis.pl/topic/68285-noc-cudów/ i bardzo mi się spodobały

Edytowane 4 Kwietnia 2020 przez lukaskot779

MichalKaczan · 5 Kwietnia 2020

16 godzin temu, lukaskot779 napisał:

Również posiadam teleskop 10" (w moim przypadku Synta). Generalnie dysponuję raczej średnim niebem - w całej okolicy według Light Pollution Map na żółto choć 2 razy miałem okazję obserwować pod trochę bardziej przyzwoitym niebem niż wyżej opisane

Przechodząc do sedna sprawy - dopiero wtedy zdałem sobie jak wiele zmienia choćby trochę ciemniejsze niebo - wtedy bowiem udało mi się pierwszy raz dostrzec spiralne struktury galaktyk; dotychczas widywałem tylko jądra otoczone mgiełką. Pierwszą z galaktyk, w których zobaczyłem strukturę spiralną była M51 - dokładnie tę, w której jako pierwszej w historii obserwacji zauważono spiralną strukturę. Ramiona widziałem dość wyraźnie, pomagało też zerkanie. O ile dobrze pamiętam widziałem też pomost do NGC5195. Jeśli się nie mylę to spośród wszystkich galaktyk które wtedy obserwowałem właśnie w M51 ta struktura była najwyraźniejsza. Zawsze najpierw spoglądałem przez Maxvisiona 18mm, następnie przez Meade UWA 8,8mm. Pamiętam, że w tym drugim obraz był na pewno ciemniejszy ale przyjemniejszy dla oka - spirala mimo tego przyciemnienia ukazywała więcej szczegółów w wyniku większej wartości powiększenia. Zgodzę się zatem z MichalKaczan że do tego celu najlepiej sprawdza się źrenica około 1,7mm - dla mojej Synty 10" która ma światłosiłę f/4,7 przy ogniskowej 8,8mm wychodzi ona 1,87mm.

PS. MichalKaczan - piękna przygoda, sam w miarę możliwości spróbuję zmierzyć się z tymi galaktykami

PS. Mariusz Psut - czekam z niecierpliwością na rezultaty tych eksperymentów - sam jestem ciekaw co da radę jeszcze wyciągnąć tymi naszymi 10-tkami widziałem Twoje relacje z https://astropolis.pl/topic/68285-noc-cudów/ i bardzo mi się spodobały

Tak, M51 wymiata, jeśli chodzi o widoczność ramion spiralnych. Podobnie M33, ale te są bardziej rozmyte. Podczas ostatniego nowiu, będąc w górach doświadczyłem "życiowego" widoku M51,podobnego do krótkoczasowych fotografii. Widziałem też spiralkę w M81, M61,M99 i M100. Co ciekawe miejscówka wg map LP to "tylko" 21.55mag, z przyzwoitym zasiegiem 6.4mag ale przejżystość atmosfery była fenomenalna. Jakiś czas temu w Zatomiu (coś koło 21.80mag wg mapy) nawet nie zbiżyłem się do takich widoków. Także oprócz ciemnego nieba atmosfera musi być dobrze przewiana.

MichalKaczan · 26 Kwietnia 2020

Ciąg dalszy poszukiwań. Było ostatnio kilka nocek obserwacyjnych, w tym jedna z naprawdę dobrą przejrzystością. Tym razem na tapecie perełki Panny i Warkocza Bereniki i uciekający Lew. Padły jeszcze dwie spiralki oprócz niżej opisanych, ale opiszę je później. Oczywiście było też sporo porażek. Tym bardziej cieszy to co się udało

NGC 4535, 9.84 mag, 8.2'x7.5'

Kwietniowy obiekt tygodnia na FA:

https://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/21318-obiekt-tygodnia-4042020-ngc-4526-i-4535/

W Delosie 8mm (232x) z początku widoczna jako okrągła chmurka światła o nierównomiernej jasności. Pięknie komponuje się z kilkoma gwiazdami świcącymi na jej tle. Zerkaniem wyskakuje poprzeczka i łukowate pociemnienia na tle galaktyki. Po dłuższym chwili, co jakiś czas, wyskakują i znikają roztapiając się w halo dwa słabiutkie ramiona, nadając galaktyce kształt litery S. Przepiękna galaktyka

NGC 4536, 10.38mag, 7.1'x2.5'

Również Obiekt Tygodnia :

https://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/17037-obiekt-tygodnia-26042019-ngc-4527-i-4536/

W akcji również Delos 8mm (232x). W tym powększeniu bardzo duża, słabo skoncentrowana i rozciągnięta . Obserwowałem ją podczas dwóch nocy na 700 m npm i przy lepszych warunkach jedno z ramion widoczne właściwie na wprost, długie i odcięte krótką przerwą od jasnego centrum. Drugie ramię krótsze i zawinięte też właściwie widoczne bez problemu. Byłem w szoku, że doświadczyłem takich widoków tak łatwo. Następnej nocki już tak dobrze nie było - to jaśniejsze ramię widoczne tylko zerkaniem. Także przejrzystość rządzi.

NGC 4618, 10.80mag, 3.6'x2.3'

Niezwykły kształt. Jasne, rozciąłe centrum i niesymetrycznie położone halo. Zerkaniem mogłem zobaczyć, że w tym halo znajduje się ciemne wcięcie oddzielające centrum od ramienia. Po chwili staje się jasny przebieg tego masywnego ramienia: wychodzi z centrum, staje się coraz grubsze i zakręca, tworząc łuk bliski 180 stopni . Fajny widok. Są tam jeszcze dość jasnye obszary HII: IC3668 i IC3669. Niestety nie zwróciłem na nie uwagi. Także jeszcze tu wrócę

NGC 4725 , 9.00mag, 9.7'x7.1'

Przy dobrej przejrzystości robi wrażenie. Wcześniej oglądałem ją z nizin i widoczne było tylko halo z ledwo zaznaczonym, mglistym łukiem. Teraz jest ogromna i mogę podbijać powiększenie. Widoczne bardzo jasne centrum i dwa jasne ramiona po obydwu stronach galaktyki. Szczególnie jasne są dwa łuki po przeciwnych stronach. Środek przecina delikatna poprzeczka. Same ramiona sprawiają wrażenie cętkowania. Świetny widok, nie spodziewałem się tyle zobaczyć.

NGC 3596, 11.26mag, 3.5'x3.4'

W końcu, po kilku podejściach udało mi się dostrzec co nieco. Przy 300x (Delite 11mm + TMB 1.8x) czasami, zerkaniem wyskakuje blade łukowate pojaśnienie , oddzielone od jasnego centrum. Co ciekawe widziałem górne, czyli południowe ramię. Na zdjęciu widać, że w tym miejscu obydwa ramiona przebiegają obok siebie i może stąd było łatwiej. W mniejszych powiększeniach już widać, że coś się tak kręci, ale nie mogłem potwierdzić jak te spirale przebiegają.

cdn

MichalKaczan · 5 Maja 2020

I zaległe dwie pięknotki:

NGC 5371, 10.5mag, 4.2'x3.4'

Położona w Psach Gończych tuż obok Hicksona 68 i wraz z nim tworzy piękny kawałek nieba. Obserwowałem ją wielokrotnie podczas różnych sesji w górach i prawie zawsze mogłem wyłuskać górne (czyli południowe) ramię. Zerkaniem, z halo galaktyki wyskakuje lekko zagięta wypustka. Ramię północne jest sporo trudniejsze i zerkaniem wyskakuje tylko czasami i przy bardzo dobrej przejrzystości. Obok świeci gwiazda 9mag, która nie ułatwia zadania. Tak, czy inaczej to świetny cel.

NGC 5248, 10.1mag, 6.2'x4.5'

Tutaj spore zaskoczenie. Już w jakiś czas temu próbowałem wyłuskać nieco szczegółów z miejscówek 21.55-21.62mag/arcsec2 wg mapy LP. Niestety bezskutecznie. Dopiero w górach mi się to udało i było zaskakująco łatwe. Możliwe też, że jednak południowy horyzont na moich "nizinnych" miejscówkach pozostawia sporo do życzenia. Z marszu widoczne jest dolne (ciągnące z zachodu na północ), łukowato zagięte ramię, nieco oddzielone od jasnego centrum. Drugie ramię trochę słabsze, ale po chwili, zerkaniem również oczywiste. Piękna galaktyka, naprawdę perełka Wolarza.

Może jeszcze będzie okazja przed nastaniem białych nocy na wiosenne galaktyki. Mam nadzieję, że tak.

cdn

MichalKaczan · 23 Maja 2020

NGC 5247, 10.1 mag, 5.3'x4.3'

Jedna spośród kilku galaktyk spiralnych, upolowana podczas ostatnich obserwacji. Tylko w niej mogłem dostrzec coś więcej, choć warunki były niezłe jak na niziny. Dopisała przejrzystość i obserwacje wkrótce po górowaniu obiektu (po minięciu łuny od Namysłowa).

Garść wrażeń przepisanych z dyktafonu:

..też niziutko, w końcu to deklinacja -18stopni. W Es24mm spora mgiełka z jaśniejszym centrum. W tym powiększeniu tło jeszcze dość jasne, obok galaktyki jasna gwiazda 9.6mag. Zmiana na Delite 11mm (170x) - zerkaniem widoczne delikatnie jaśniejsze centrum. Są momenty, kiedy dostrzegam esowaty kształt galaktyki. Jedno ramię zakręca w kierunku tej jasnej gwiazdy, drugie w przeciwną. Momenty widoczności są bardzo krótkie. Spędzam dobre 30min, żeby upewnić się, że to jest realne. Eh, gdyby była nieco wyżej.. Wrócę do niej, jeśli tylko będę w Sudetach.

MichalKaczan · 31 Stycznia 2021

Poszukiwania trwają:

NGC 1637 w Erydanie, 10.8mag, 3.3'x2.7'

Obserwowałem ją kilka tygodni temu, podczas jednego z nielicznych okienek obserwacyjnych tej zimy. Podejścia robiłem kilkukrotne i nie spodziewałem się dostrzec cokolwiek, bo jest dość nisko nad horyzontem, a tu miła niespodzianka

T16", Delos 8mm(232x) i Delite5mm(370x) - Z początku widoczna jako dość sporych rozmiarów, jajowata mgiełka z niesymetrycznie położonym pojaśnieniem centralnym. Po kilkudziesięciu minutach obserwacji zaczęło przebłyskiwać cieniutkie, łukowate wcięcie ginące pod centrum. W ten sposób ujawniało się masywne ramię, o nierównomiernej jasności. Dodatkowo, raz na jakiś czas, to centrum ujawniało jasny środek i delikatne symetryczne wypustki. Piękna galaktyka, trzeba dać jej trochę czasu.

Na szybko popełniłem szkic, niestety nieco ucierpiał po kontakcie z moimi bobasami (kontrast podniesiony):