Skocz do zawartości

Księżyc na starych rycinach i mapach


Dan1367

Rekomendowane odpowiedzi

  • 1 miesiąc temu...

Trochę czasu minęło, ale czas na kolejny wpis, bo czy Księżyc nie jest fascynujący? Wpatrywanie się w niego gołym okiem jest wyjątkowym doświadczeniem. Jakże musiało być ono niezwykłe w zamierzchłych czasach, „kiedy Słońce było bogiem”? Wsiądźmy do wehikułu czasu i przemierzmy dawne dzieje. Pomińmy czasy przedhistoryczne, pomińmy starożytność z arystotelesowskim „doskonałym” księżycem pośrednikiem między ziemią a niebiańskim królestwem doskonałości. Przejdźmy bez spojrzenia na inne greckie dywagacje odnośnie Księżyca (Plutarch, Lucian). Nie zatrzymujmy się nad średniowiecznymi spostrzeżeniami, mocno przesiąkniętymi autorytetem Stagiryty (księżyc miał być doskonałym lustrem, które odbija obraz Ziemi). Powoli zwolnijmy przy szkicach Leonardo da Vinci. Tutaj rozpoczniemy przygodę z ilustrowanym satelitą.

Spoiler

Leonardo1.jpg.4ab0657ede5a908cf23ec79b7a9261f7.jpgLeonardo2.jpg.359d2e8538541fc832f511c6c5eaff4e.jpg

 

Księżyc też świeci zawsze w swojej porze,
aby ustalać czas i być wiecznym znakiem. (Syr, 43, 6)

 

Dla mnie idealny fragment Biblii umieszczony w rozważaniach o Księżycu w dziele G. Ricciolego. Jak wspomniałem wcześniej, kwestia dzisiejszych nazw topograficznych naszego satelity bierze swój początek w ustaleniach znajdujących się w Almagestum Novum bolońskiego uczonego. Zamieścił on miedzioryt przygotowany przez F. Grimaldiego. A gdyby los zechciał inaczej?

Odrzućmy pierwszą mapę W. Gilberta – zrobiona dosłownie na oko ;) (nota bene to on jest twórcą terminu selenografia).

Spoiler

1475055751_WiliamGilbert.jpg.75a4c4e3cb41ba9a118989a9b5ccaf7e.jpg

 

 

Teleskopowe obserwacje rozpoczęły odbieranie „doskonałości” księżycowi. Pionierami  takich obserwacji byli T. Harriot oraz bardziej znany Galileusz. Ten pierwszy zostawił pierwszy szkic księżyca, i chociaż obecnie jest nieco zapomniany, to jemu należy się palma pierwszeństwa.

Spoiler

harriot_moonmap.gif.d40b8b288f1ef1102a2fd20bab916d49.gifharriot_moon1609.gif.10ce8756403981f75bf31f07f59a137a.gif

Po brytyjskim uczonym z kilku miesięcznym z opóźnieniem szkice wykonał Galileo Galilei. Początkowo miał w planach zrobienie pełnej mapy, ale niestety zrezygnował z tego pomysłu.

Spoiler

Galileusz.gif.8f21089dab439b42c7f5c1ee1d6b996d.gif

 

Księżycem interesowali się również R. Bellarmine oraz CH. Clavius, jednak nie mamy ilustrowanych wyników ich obserwacji (jedynie listy wskazujące na prowadzone obserwacje form geologicznych księżyca).   Warto wspomnieć o szkicach Ch. Scheinera, G. Biancaniego oraz Ch. Malaperta, mimo że były jedynie formą ilustracji, stworzoną na potrzeby ich rozważaniań – zatem nie stanowią czegoś na kształt map.

Spoiler

909618173_biancani1620.jpg.fc8d7393b839c03beb063bd660089e21.jpg658503887_malapert1619.jpg.f68ed3772f78c2dc6d3418d878fb013d.jpg1450968010_scheiner1614.jpg.8e053281b6811777634baaf353bdb706.jpg

Szkic C. Mallena, zatrudnionego przez francuskich badaczy (P. Gassendi, N. C. Fabri de Peiresc) jest interesujący, jednak raczej mapą go nie nazwiemy – to księżyc artysty, a nie astronoma.

Spoiler

mellan.jpg.0d741158eaf05db50a4a235a7f8f8cd5.jpgmellan2.jpg.0aeb8d2aa82db3648e988d0e7d950d30.jpgmellan3.jpg.96c302c8ba03a210c7b799f20a77446b.jpg

Pierwszym kandydatem na księżycowego topografa będzie M. F. van Langre. W planach flamandzki uczony miał stworzenie mapy 13 faz księżycowych, ale nie udało się tego dokonać. Pozostawił nam jedną pełną rycinę w 1645 r., na której umieścił różne formacje geologiczne. Jest pierwszym, który nadał nazwy powierzchni księżyca. Znajdziemy tam imiona monarchów, naukowców i artystów, nazwy miast i państw z epoki.

Spoiler

Florentius_Langrenus1.thumb.jpg.9443d875418a0bafc91b7a0d2b92d826.jpg

Dwa lata później prawdziwy atlas księżyca opublikował J. Heweliusz. Nie przejmował się nomenklaturą poprzednika. W Selenografii znalazły się imiona władców europejskich, filozofów greckich i rzymskich, nazwy geograficzne znane z Ziemi. Atlas gdańskiego astronoma wytyczył dla następców sposób przedstawiania Srebrnego Globu (wykorzystanie narzędzi geograficznych, oświetlenie księżyca z jednego punktu, przedstawienie libracji, oświetlenie poranne).

Spoiler

hevelio_selena1q.thumb.jpg.7752d2b29fe641c3dd303c30301c1597.jpg

 

Ostatnim w dzisiejszej  podróży będzie szkic B. Ricciolego. Przedstawił księżyc w sposób heweliuszowy, jednak nadał nazwy łatwiejsze do zapamiętania i które z grubsza obowiązują do dziś. Tak więc miejsca, które widać gołym okiem, rozróżnił na morza (łac. maria) i lądy (łac. terrae), natomiast kratery nazwał na cześć postaci historycznych. Co ciekawe jego toponimy były zbudowane na przeciwnościach (Mare Frigoris – Terra Caloris; Mare Fecunditatis – Terra Sterilitatis, etc.), niemniej jednak nie wszystkie przetrwały próbę czasu – zastąpiono wiele nazw w późniejszych czasach.

Spoiler

Moon_map_Almagestum_novum.thumb.jpg.d8bd2629c85fcfa3db34afcd1f9be2ca.jpg

Na koniec można jeszcze dodać, że zwyczaj przedstawiania księżyca odwróconego „do góry nogami” pojawił się wraz z teleskopem, który taki obraz prezentował. Praktykę tę stosowano do niedawna. Jednak obecnie obrazy księżycowe są konstruowane i przechowywane cyfrowo i mogą być wyświetlane w dowolnej orientacji. Astronomowie powrócili więc do pokazywania Księżyca, tak jak widać go gołym okiem.

 

Na dziś tyle, kolejna podróż za jakiś czas...

  • Lubię 7
  • Dziękuję 1
Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach

Dołącz do dyskusji

Możesz dodać zawartość już teraz a zarejestrować się później. Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się aby dodać zawartość za jego pomocą.

Gość
Dodaj odpowiedź do tematu...

×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

  Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz bezpośrednio wkleić grafiki. Dodaj lub załącz grafiki z adresu URL.

×
×
  • Dodaj nową pozycję...

Powiadomienie o plikach cookie

Umieściliśmy na Twoim urządzeniu pliki cookie, aby pomóc Ci usprawnić przeglądanie strony. Możesz dostosować ustawienia plików cookie, w przeciwnym wypadku zakładamy, że wyrażasz na to zgodę.