ZLOKA

W dniu 20 grudnia 1900 roku francuski poszukiwacz komet Michael

Giacobini odkrył nową kometę. Jednego z powrotów tego ciała nie

obserwowano i trzeba było czekać lat 13 na jej powtórną obserwacje.

Dokonał tego Ernst Zinner, stąd nazwa komety 21/P Giacobini-Zinnera.

Obecny okres obiegu komety Giacobini-Zinnera to około 6 lat i 226 dni.

Była to pierwsza kometa, dla której dzięki parametrom jej orbity zostały

wyznaczone parametry nieznanego wcześniej roju meteorów. Otóż w roku

1915 Revered M. Davidson wyznaczył współrzędne hipotetycznego radiantu

na alfa=17h48m, delta=+50 stopni. Orbita komety i Ziemi miały dzielić

najmniejszy dystans 10 października 1915 roku. Niespełna dwa lata

wcześniej kometa Giacobini-Zinnera przeszła przez swoje peryhelium,

zostawiając świeży materiał meteoroidowy na swej orbicie.

Istotnie William F. Denning w pierwszej połowie października tego roku

obserwował kilkanaście meteorów. Ich wspólny radiant wskazywał na

współrzędne: alfa=17h48m, delta=+49 stopni, czyli niemal zgodne z

wyliczeniami Davidsona. Te koordynaty są bliskie położeniu gwiazdy

drugiej co do jasności gwiazdy Smoka noszącej imię Rastaban (arb. głowa

smoka). Z tego powodu odkryty rój nazywany jest Drakonidami. Ma on

również inną nazwę Giacobinidy, stąd również pochodzi skrót tego roju:

GIA używany przez obserwatorów International Meteor Organization (IMO).

Wybuchy aktywności (deszcze meteorów) roju GIA obserwowano w latach

1933, 1946, 1985 i 1998 roku. Wszystkie te daty zawdzięczamy

szczęśliwemu usytuowaniu w przestrzeni orbity komety 21/P oraz jej

położenia na orbicie. Obecnie ma swoje peryhelium w odległości 1.04

jednostki astronomicznej od Słońca - czyli na zewnątrz orbity Ziemi a w

przeszłości było to 0.93 j.a. - czyli wewnątrz orbity Ziemi. Ze względu

na perturbacje od ciał Układu Słonecznego (głównie Jowisza) ta wielkość

ulega zmianie. Jest to jedna z przyczyn z powodu której tylko w

wybranych latach mamy szansę na deszcz Drakonidów. Ponadto, gdy kometa

przechodzi przez swoje peryhelium w krótkim czasie

(kilkanaście-kilkadziesiąt dni) przed pojawieniem się w tej okolicy

Ziemi, wtedy jest spora szansa abyśmy natrafili na materiał świeżo

wyrzucony przez kometę. Następna szansa takiej szczęśliwej konfiguracji

nastąpi w roku 2018. Nie powinniśmy się zniechęcać i spróbować swych sił

w obserwacjach a może jakiś zagubiony strumień meteoroidowy Drakonidów

zaskoczy nas tego roku.

Obserwatorzy chcący "zaliczyć" Drakonidy powinni zaplanować swoje

obserwacje w noce 7/8-9/10 października. Miejsce skąd wybiegają meteory

jest zaznaczone na poniższej mapce.

Rysunek 1: Położenie radiantu GIA - Źródło: IMO ( http://www.imo.net ).

Radiant jest widoczny całą noc, a w obserwacjach nie będzie przeszkadzał

Księżyc będąc kilka dni po nowiu. Podczas obserwacji należy patrzeć się

na niebo w odległości 30-50 stopni od radiantu roju GIA. Drakonidy będą

wolnymi meteorami wybiegającymi z okolic swojego radiantu, gdyż pędzą na

spotkanie z ziemską atmosferą z prędkością jedynie 20 km/s (co jest

równe bagatela 72000 km/h !). Oznacza to, iż ich prędkości kątowe nie

powinny przekraczać kilku a w ekstremalnych przypadkach kilkunastu

stopni na sekundę.

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają

wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron

internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie

prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe,

fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych (Polish Fireball

Network). Zachęcamy do współpracy.

Kamil Złoczewski

(*) ZHR - Zenitalna Liczba Godzinna, czyli ilość meteorów obserwowana w

ciągu godziny, przy widoczności granicznej 6.5 magnitudo, gdy radiant

danego roju jest w zenicie;

Źródła:

1. American Meteor Society, http://comets.amsmeteors.org

2. International Meteor Organization, http://www.imo.net

Widzialem po lewej stronie Słonca, we srode poznym popoludniem. Slonce poboczne bylo zapewne dzieki cirrusom, ktore przyszly forepocztem frontu atmosferycznego.

Kamil

Tak ja tez sie dolacze... glosem i sluchem

Pogodnego nieba

Kamil

ale ciekawie napisane, fajnie piszesz 

 

akwarydy, geminidy, kwadrantydy, leonidy, lirydy, orionidy, perseidy, piscydy, taurydy, ursydy, uff chyba wszystkie, a nazwy jak bajki, a ileż ich jest jeszcze nieznanych?

właśnie, czy są możliwe roje meteorów, których okres pojawiania się, jest rzędu kilkudziesięciu, kilkuset lat?

pozdrowienia

Oj nie wszystkie. Przynajmniej trzy z tych rojow maja po dwie galezie - poludniowa i polnocna. Poza tym sa roje zwiazane z ekliptyka (Sagittarydy i Viriginidy). A takze zrodla aktywnosci sporadycznej... o tym mozesz poczytac w ostatnim Cyrqlarzu PKiMu. Jak sie ukaze na stronie WWW postaram sie umiescic na forum odpowiedniego linka.

Jesli chodzi o ukazywanie sie nowych rojow to sprawa zalezy przede wszystkim od orbit komet odwiedzajacych poblize Ziemi oraz oddzialywanie na material juz pozostawiony przez komete. Jesli chodzi o kilkadziesiat lat to taki roj nawet wymieniles Leonidy "lubia" wybuchac co 33 lata. Zwiazane jest to oczywiscie z okresem obiegu macierzystej komety - Temple-Tuttle. Rojami dajacymi regularnie w odstepie kilku-kilkunastoletnim deszcze (a siapiace tylko lub nie wykazujace aktywnosci co rok) sa rowniez Drakonidy (cos wiecej o nich niedlugo) oraz Ursydy. Co do rojow pojawiajacych sie rzadziej - kilkaset lat - acz jakos periodycznie nie mam informacji.

Pogodnego nieba

Kamil

Przez cały wrzesień mamy możliwość podziwiania wolnych meteorów

należących do roju Piscydów (SPI). Zwykle jest to kilka meteorów w ciągu

kilkugodzinnej obserwacji. Maksimum rój SPI osiąga 19 września z ZHR-em

(* - patrz poniżej) równym 3. Pierwsze Piscydy zobaczymy już na początku

miesiąca. Tak bądź czy inaczej w obserwacjach będzie nas ograniczał

Księżyc dlatego warto podać jego fazy oraz kiedy warto obserwować

meteory:

-- nów - 3 września - obserwacje całonocne;

-- I kwadra - 11 września - obserwacje po zachodzie, można zaczynać

około 30 minut przed zachodem, jednocześnie dbając aby jego światło nie

przeszkadzało w obserwacjach - np. niech będzie przesłonięty przez

lokalne przeszkody terenowe lub obserwujemy wschodnią część nieba;

-- pełnia - 18 września - obserwacje wizualne tylko "dużych rojów" gdy

spodziewana jest wyjątkowa aktywność; we wrześniu nie są obserwacje w

tych dniach (a w zasadzie w noce) konieczne;

-- III kwadra - 25 września - obserwacje przed wschodem Księżyca,

ewentualnie gdy jest wystarczająco nisko i nie wpływa znacząco na tło

nieba;

Gdy już zaplanowaliśmy kiedy obserwować przyjrzyjmy się bliżej Piscydom.

Rój ten nie obfituje w efektowne zjawiska, jednakże ciekawa historia SPI

zachęca do jego obserwacji. Aby wykonać poprawną obserwację meteorów

należących do tego roju należy patrzeć się 30-50 stopni od radiantu SPI.

Jego położenie prezentuje Rysunek 1. Oznacza to iż najwygodniej będzie

nam nasz wzrok skierować w okolice Jaszczurki, Andromedy lub Kasjopei.

Przy okazji są to wygodne pola do obserwacji alfa i delta Aurygidów (AUR

i DAU). "Rasowego" Piscyda poznamy po jego niewielkiej prędkości

kątowej, będzie to najwyżej 15 stopni na sekundę przy prędkości względem

Ziemi wynoszącej 26 km/s. Kryterium prędkości jest jednym z parametrów

oceny tego czy konkretny meteor jest np. Piscydem. Ze względu na fazy

Księżyca najlepiej obserwować Piscydy na początku i pod koniec września.

Rysunek 1: Położenie radiantu SPI - Źródło: IMO (http://www.imo.net).

Pierwsze obserwacje Piscydów dokonał William F. Denning (Bristol, Wielka

Brytania), który odnotował w nocy z 14/15 września 1879 roku siedem

bardzo wolnych meteorów wybiegających z uśrednionych współrzędnych: RA=1

stopnia, DECL=-5 stopnia. Powtórną obserwację w postaci 4 wolnych

meteorów Denning dokonał w okresie 3-5 września 1885 roku. Sam nazwał

ten rój Piscydami jednak nie domyślał się iż jest to rój meteorów dający

co rok zjawiska. W 1948 roku Cuno Hoffmeister opierając się o obserwacje

niemieckich obserwatorów wykazywał aktywność Piscydów w dniach 16

sierpnia do 8 października. Hoffmeister sugerował istnienie również

północnego strumienia Piscydów.

Bertil-Anders Lindblad w latach 1971-73 analizował dane pochodzące z

Harvard Meteor Project (1952-54). Na podstawie kilku zjawisk próbował

wyznaczyć średnią orbitę Piscydów, niestety z miernym rezultatem. Lepsze

wyniki uzyskano z obserwacji radarowych z lat 1961-1969 wykonanych przez

Zdenka Sekaninę. Wyznaczone średnie elementy orbitalne dla obu

strumieni. W latach 80-tych ubiegłego wieku obserwatorzy australijscy

potwierdzili aktywność obu strumieni - południowego z maksimum 19

września (ZHR = 2.08+/-0.20) i północnego z maksimum 12 października

(ZHR = 2.94+/-0.25). Ostatnie analizy obserwacji Piscydów przeprowadził

Audrius Dubietis opierając się o dane IMO z lat 1985-1999 (WGN, 2001,

29:1/2, str. 29-35).

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają

wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron

internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie

prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe,

fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych (Polish Fireball

Network). Zachęcamy do współpracy.

Kamil Złoczewski

(*) ZHR - Zenitalna Liczba Godzinna, czyli ilość meteorów obserwowana w

ciągu godziny, przy widoczności granicznej 6.5 magnitudo, gdy radiant

danego roju jest w zenicie;

Źródła:

1. American Meteor Society, http://comets.amsmeteors.org

2. International Meteor Organization, http://www.imo.net

Na przełomie sierpnia i września zaczynają promieniować roje alfa i

delta Aurygidów (AUR i DAU) oraz Piscydów (SPI). AUR, DAU i SPI to

oficjalne skróty odpowiednich rójów nadanych im przez International

Meteor Organization (IMO).

Najbardziej aktywne spośród tej trójki są AUR, następne w kolejności są

delta Aurygidy. Przypuszcza się że są to w rzeczywistości dwa roje

meteorów tzw. wrześniowe Perseidy z maksimum nad ranem 9 września oraz

właściwe delta Aurygidy z maksimum około 23-24 września. Od 5-tego

września zauważamy pierwsze meteory z roju wrześniowych Perseidów,

następnie po ich maksimum przechodzą rój delta Aurygidów, które z kolei

kończą aktywność około 10 października. W trakcie obu maksimum można

zobaczyć po kilka meteorów na godzinę wybiegających z okolic radiantu

oznaczonego skrótem DAU na Rysunku 1.

Rysunek 1: Położenie radiantów alfa i delta Aurygidów ( http://www.imo.net )

Najlepszym okresem do obserwacji zjawisk DAU (ze względu na fazy

Księżyca) są dni od 5-14 września i od 30 września do końca aktywności

roju. Radiant DAU wznosi się w ciągu całej nocy i znajduje się

odpowiednio wysoko nad horyzontem (czyli ponad 30 stopni nad nim) około

24-1 czasu lokalnego. Obserwatorzy powinni skierować swój wzrok na około

30-50 stopni od miejsca skąd zdają się wybiegać zjawiska delta

Aurygidów, alfa Aurygidów i Piscydów. Polecamy patrzeć na okolice

Kasjopeji, północne części gwiazdozbioru Andromedy oraz na wijącą się

Jaszczurkę. Zachęcamy do obserwacji.

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają

wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron

internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie

prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe,

fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych (Polish Fireball

Network). Zachęcamy do współpracy.

(*) ZHR - Zenitalna Liczba Godzinna, czyli ilość meteorów obserwowana w

ciągu godziny, przy widoczności granicznej 6.5 magnitudo, gdy radiant

danego roju jest w zenicie;

Kamil Złoczewski

Źródła:

1. American Meteor Society, http://comets.amsmeteors.org

2. International Meteor Organization, http://www.imo.net

W trakcie całych wakacji rosła aktywność meteorowa na niebie,

obserwowaliśmy liczne meteory z kompleksu Wodnika (w tym efektowne

alfa-Caprikornidy znane z poprzednich wątków) oraz klasyczne Perseidy.

Meteorowe niebo nie zaprzestaje swej aktywności i kolejno na przełomie

sierpnia i września zaczynają promieniować roje alfa i delta Aurygidów

(AUR i DAU) oraz Piscydów (SPI). AUR, DAU i SPI to oficjalne skróty

odpowiednich rójów nadanych im przez International Meteor Organization

(IMO).

Najbardziej aktywne spośród tej trójki są AUR i zaczynają być widoczne

na niebie już od 25 sierpnia. W dni maksimum, które przypada 1 września

- czyli 2 dni przed nowiem Księżyca - jest szansa zaobserwowania do

kilku meteorów z tego roju. Będą one zdawać się wybiegać z miejsca

położonego 2.5 stopnie na południe poniżej linii łączącej Kapellę (alfę

Woźnicy) oraz Menkalinana (bety Woźnicy). Poniżej przedstawiamy mapkę

przedstawiającą ruch radiantów AUR i DAU na niebie. Od czasu do czasu

rój ten sprawia miłe niespodzianki w postaci większej aktywności o czym

piszemy później. Meteory z tego roju jak i z roju DAU są zjawiskami

szybkimi i bardzo szybkimi osiągając prędkości kątowe ponad 30 stopni na

sekundę!

Rysunek 1: Położenie radiantów alfa i delta Aurygidów IMO

Rój alfa Aurygidów został odkryty przez niemieckich obserwatorów Cuno

Hoffmeistera i A.Teichgraeberga w nocy z 31 sierpnia na 1 września.

Mieli oni możliwość zaobserwowania do 30 meteorów w ciągu godziny. Ich

średnia jasność wyniosła 2.62 wielkości gwiazdowej. Aż 74 % alfa

Aurygidów jaśniejszych od 3.5 magnitudo pozostawiało ślady. Pozycja

wyznaczonego z tychże obserwacji radiantu pozwoliła V. Guth'owi na

połączenie AUR z kometą Kiess (1911 II). W roku 1948 roku Hoffmeister w

książce "Meteorstrome" zauważył iż wybuch z roku 1935 jest co najmniej

dziwny ponieważ kometa Kiess przechodziła przez swoje peryhelium 24 lata

wcześniej. Ze swoich obserwacji z lat 1911, 1929 i 1930 Hoffmeister

wywnioskował, że AUR były widoczne od przejścia komety Kiess przez

peryhelium, ale nie ma podstaw aby był to stale obecny rój.

W latach 1979-80 australijczycy (Western Australia Meteor Section)

obserwowali aktywność na poziomie ZHR = 8-9 (*). Co dziwne w 1979 roku

maksimum aktywności było obserwowane 2 września natomiast w rok później

dopiero 6 września! Najnowsze analizy danych wizualnych z lat 1988-2000

zostały opublikowane przez Audris Dubietis'a i Rainera Arlt'a na łamach

czasopisma WGN (30:2, str. 22-31). Pokazują iż aktywność AUR poza

maksimum wynosi ZHR około 7.

Od tego czasu obserwowano jeszcze dwa znacze maksima - w roku 1986 i

1994 na poziomie ZHR = 30 - 40. Oznacza to niezbicie iż któryś z

wybuchów w latach 1936-85 były po prostu przeoczone przez obserwatorów.

Tym samym zachęcamy do wykonywania obserwacji meteorów na początku

września.

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają

wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron

internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie

prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe,

fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych (Polish Fireball

Network). Zachęcamy do współpracy.

Kamil Złoczewski

(*) ZHR - Zenitalna Liczba Godzinna, czyli ilość meteorów obserwowana w

ciągu godziny, przy widoczności granicznej 6.5 magnitudo, gdy radiant

danego roju jest w zenicie;

Źródła:

1. American Meteor Society, http://comets.amsmeteors.org

2. International Meteor Organization, http://www.imo.net

Tym razem przedstawię sylwetkę roju aktywnego w dzień. Obserwuje się je

dzięki zastosowaniu techniki radiowej. Słaby rój gamma Leonidów jest

widoczny w danych radiowych w dniach 14 sierpnia do 12 września.

Maksimum ma miejsce około 25 sierpnia, podówczas radiant meteorów tego

roju jest położony 2 stopnie na północny-zachód od pokazowego układu

podwójnego Algieba (arb. grzywa Lwa).

Radiant gamma Leonidów został wyznaczony przez dwa przeglądy radiowe z

lat 60-tych ubiegłego stulecia. Uważa się iż nocnym odpowidnikiem tego

roju są styczniowe delta Cancrydy. Pierwszą wzmiankę o gamma Leonidach

dał C.S. Nilsson obserwujący w przeglądzie Obserwatorium w Adelajdzie

(Australia) 4 meteory w dniach 18-22 sierpnia 1961 roku o średnich

współrzędnych RA=152.7 stopni i DEC=+21 stopni. Osiem lat później Zdenek

Sekanina pracujący przy Radio Meteor Project obserwował meteory

wybiegające z podobnych współrzędnych na niebie w dniach uznawanych dziś

za okres aktywności gamma Leonidów. Za datę maksimum International

Meteor Organization uznaje długość ekliptyczną Słońca lambda=152.2

stopni co odpowiada w tym roku około 9:20 UT dnia 25 sierpnia.

W naszych szerokościach geograficznych najlepsze godziny na obserwacje

za pomocą radia gamma Leonidów są godziny 8 do 16 czasu lokalnego.

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają

wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron

internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie

prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe,

fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych. Zachęcamy do

współpracy.

Koordynatorem obserwacji radiowych w PKiM jest Karol Fietkiewicz -

zapraszam na strony internetowe prowadzone przez niego:

http://fredcs.republika.pl/parmo/parmo.html

Źródła:

1. American Meteor Society, http://comets.amsmeteors.org

2. International Meteor Organization, http://www.imo.net

Da rade to jakos z mp3-zowac??

http://www.megalink.net/~pweeks/Waiting.html

Moze by ktoś zagrał??

Kamil

Dnia 8 sierpnia przypada dzień maksimum delta-Akwarydów północnych

(NDA). Tej nocy uważny obserwator może zauważyć do kilkunastu meteorów

zdających się wybiegać z okolicy Wodnika gdyż ich ZHR (*) NDA osiąga

niespełna poziom czterech. Według listy roboczej International Meteor

Organization (IMO) delta-Akwarydy północne (skrót nadany dla tego roju

przez IMO to NDA) są aktywne w dniach 15 lipca do 25 sierpnia. Strumień

meteoroidów należących do tego roju meteorów jest zdominowany przez

drobne cząstki dające słabe zjawiska, prędkość drobin względem Ziemi

wynoszą 42 km/s co daje umiarkowane i szybkie zjawiska (6-25

stopni/sekundę). Położenie radiantu NDA oraz pobliskich delta-Akwarydów

południowych (SDA) i alfa-Caprikornidów (CAP) przedstawia Rysunek 1.

Rysunek 1: Położenie radiantów rojów delta-Akwarydów północnych (NDA)

i południowych (SDA) i alfa-Caprikornidów

(CAP). Źródło IMO - http://www.imo.net

Druga połowa nocy to najlepszy czas na obserwacje delta-Akwarydów

północnych ponieważ radiant NDA góruje w dniu maksimum około godziny

drugiej czasu uniwersalnego (czas uniwersalny = czas urzędowy letni w

Polsce - 2 godziny). Znajduje się tego dnia na około 3 stopnie na północ

od thety Wodnika (gwiazda 4.2 magnitudo). Aby zobaczyć jak najwięcej

meteorów należących do NDA polecam patrzeć około 30-50 stopni od tego

miejsca na niebie. Mogą być to okolice kwadratu Pegaza, Drogi Mlecznej w

Łabędziu, Cefeuszu oraz koło Jaszczurki tak aby nie przegapić coraz

bardziej aktywnych Perseidów.

Duże skupienie radiantów w okolicy Wodnika może nastręczać trudności w

rozróżnieniu meteorów NDA od SDA oraz mniejsze w odróżnieniu NDA od

jota-Akwarydów południowych (SIA) i alfa-Caprikornidów (CAP). Dlatego w

obserwacjach wizualnych zachęcamy do wykonywania dokładnego szkicowania

co pozwala na wykonanie obiektywnej oceny przynależności już po

obserwacji.

Formalnie, pierwszą obserwacją delta-Akwarydów północnych była

przeprowadzona w 1949 roku przez kanadyjskiego astronoma D. W. R.

McKinley'a. Zarejestrowano je pomocą radiowych obserwacji typu echo -

inaczej znaną pod angielską nazwą "backscatter". Niestety nie oddzielono

wówczas delta Akwarydów południowych (SDA) i północnych (NDA) od siebie.

Ta sama osoba napisała o tym fakcie dopiero w 1954 roku w czasopiśmie

"Astrophysical Journal".

Istnienie NDA zostało potwierdzone również przez Harvard Meteor Project

(HMP) działającego w latach 1952-54 (F. W. Wright, L. G. Jacchia i F. L.

Whipple). Wyznaczono podczas badań ponad 2000 orbit z obserwacji

fotograficznych, i zaczęto podejrzewać iż północne źródło związane jest

ze skomplikowaną ewolucją kompleksu delta-Akwarydów. Grupę HMP uderzało

przede wszystkim symetryczność ułożenia NDA i SDA względem ekliptyki lub

orbity Jowisza co tłumaczno perturbacjami orbit cząstek ze strony ciał

Układu Słonecznego.

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają

wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron

internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" -

http://www.pkim.org. Obecnie prężnie rozwijamy obserwacje

wizualne meteorów, teleskopowe, fotograficzne oraz za pomocą kamer

przemysłowych (Polish Fireball Network).

Zachęcamy do współpracy.

(*) ZHR - Zenitalna Liczba Godzinna, czyli ilość meteorów obserwowana w

ciągu godziny, przy widoczności granicznej 6.5 magnitudo, gdy radiant

danego roju jest w zenicie;

Na 4 sierpnia przypada maksimum aktywności jota-Akwarydów południowych

(SIA to ich kod nadany przez International Meteor Organization - IMO).

Uważny obserwator ma zatem szansę zobaczyć w ciągu całej nocy kilka

zjawisk pochodzących z tego roju. Są to słabe zjawiska oraz ich liczby

godzinne są na progu wykrywalności - tj. ZHR=2 (* - wyjaśnienie na końcu

notki). Ich prędkości są wolne do umiarkowanych (w granicach 5-20 stopni

na sekundę), ponieważ ich prędkość względem Ziemi wynosi 34 km/s.

Pierwsze meteory z tego roju można podziwiać już 25 lipca, natomiast

ostatnie około 8 sierpnia.

W dniu maksimum radiant SIA znajduje się w odległosci około 4 stopni na

wschód od gwiazdy joty Wodnika - gwiazdy 4.3 magnitudo lub 7.5 stopnia

na wschód od bety Koziorożca (Deneb Algedi arb. ogon kozy) - gwiazdy 2.9

magnitudo. Rysunek 1 przedstawia położenia radiantu rojów kompleksu

Wodnik-Koziorożec oraz lipcowych Pegazydów. Aby zobaczyć zjawiska z roju

jota-Akwarydów południowych należy patrzeć na niebo w odległości 30-50

stopni od radiantu. Zachęcamy do wybierania pól obserwacyjnych w

okolicach kwadratu Pegaza, Strzały, Delfina oraz Łabędzia tak aby nie

ominęły nas również zjawiska pochodzące z roju Perseidów. Księżyc nie

będzie przeszkadzał w obserwacjach ponieważ na 5 sierpnia przypada jego

nów.

Rys. 1 Położenie radiantów kompleksu rojów Wodnik-Koziorożec oraz

lipcowych Pegazydów. Źródło IMO - http://www.imo.net

Rój jota-Akwarydów południowych należy do kompleksu rojów, w którego

skład wchodzą również roje alfa-Caprikornidów (CAP), delta-Akwarydów

południowych (SDA), delta-Akwarydów północych (NDA) oraz w zasadzie

niewidoczne z Polski rój Piscydów Australijskich (PAU). Najnowsze

opracowania dotyczące zachowania SIA i pozostałych rojów przy użyciu

danych wizualnych IMO (z lat 1997-2002) wykonali Audrius Dubietis i

Rainer Arlt (WGN, 32:3, 69-76).

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają

wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron

internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie

prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe,

fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych (Polish Fireball

Network). Zachęcamy do współpracy.

(*) ZHR - Zenitalna Liczba Godzinna, czyli ilość meteorów obserwowana w

ciągu godziny, przy widoczności granicznej 6.5 magnitudo, gdy radiant

danego roju jest w zenicie;

Kolejny alfa-Caprokornid zlapany przez Mirosława Krasnowskiego 28 lipca 2005 r. 23:39:14 UT.

http://astro-forum.org/Forum/index.php?act...pe=post&id=7521

Kamil

W nocy z 9/10 sierpnia 1997 roku Maciej Kwinta zauważył wśród meteorów

sporadycznych kilka bardzo wolnych meteorów (o prędkościach 1-14 stopni

na sekundę), które zdawały się wybiegać z okolicy Małej Niedźwiedzicy.

Na początku sierpnia 1998 roku obserwatorzy wizualni meteorów związani z

PKiM wykonali 19 godzin obserwacji. Z tych obserwacji w roku 1999 na

łamach "Cyrqlarza" (no 125) Arkadiusz Olech zaprezentował analizę tychże

oberwacji. Znalazł za pomocą programu RADIANT źródło aktywności w

okolicach Kochaba (beta UMi). Maksimum aktywności zostało wyznaczone na

noc z 6/7 sierpnia z ZHR=5.1 (* - wyjaśnienie na końcu notki). Trzy lata

później Kamil Złoczewski zaprezentował na konferencji International

Meteor Network(IMO) analizę danych wizualnych z lat 1996-2001 również

wykazując niewielką aktywność beta-Ursa Minorydów (Kochabów) w okresie

6-10 sierpnia. W roku 2003 wykorzystał obserwacje sieci bolidowej AKM

(obecnie IMO) do potwierdzenia tej aktywności w obserwacjach wideo

("Cyrqlarz" no 165). To przedstawia poniższy rysunek (Rysunek 1) z

programu RADIANT.

 

Rysunek 1: Mapa prawdopodobieństwa wystąpienia obszaru aktywności,

obserwacje AKM z okresu 6-10 sierpnia z lat 1996-2001. Na mapie użyto

212 meteorów o prędkościach 1-14 stopni na sekundę.

Prawdopodobny czas aktywności Kochabów to dni 1-13 sierpnia, z maksimum

w okolicy 6-10 sierpnia. W tym czasie uważny obserwator ma szanse

zaobserwowania w ciągu całej nocy kilku wolnych meteorów wybiegających z

okolic bety Małej Niedźwiedzicy. Współrzędne radiantu to RA = 14 h 52 m,

DEC = 73 stopni - poniżej przedstawiamy mapkę (Rysunek 2). Meteory

należące do tego samego rojów meteorów zdają się wybiegac z jednego

miejsca na niebie zwanego radiantem. Ich trasę najlepiej obserwować w

odległości 30-50 stopni od radiantu. Kochab w Polsce znajduje się około

40 stopni nad północnym horyzontem dlatego najlepiej obserwować okolice

nad kwadratem Pegaza, Łabędzia oraz Lutni. Nie polecam patrzeć w okolice

Perseusza ponieważ tam ma swój radiant w tych dniach rój Perseidów. W

tym roku w obserwacjach prawie całego okresu aktywności beta-Ursa

Minorydów nie będzie przeszkadzał Księżyc ponieważ jego nów przypada na

3 sierpnia.

 

Rys. 2: Mapka przedstawia miejsce radiantu Kochabów.

Rój beta-Ursa Minorydów nie figuruje jeszcze na roboczej liście IMO -

dlatego nie ma specjalnego kodu jak np. Perseidy - PER. Nie znamy

również ciała macierzystego, które zasila strumień Kochabów. Aby je

znaleźć (i zarazem potwierdzić istnienie Kochabów) należy wyznaczyć

orbitę kilku zjawisk z obserwacji bazowych. Takie są obecnie aktywnie

prowadzone przez "Polską Sieć Bolidową" (PFN).

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają

wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron

internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie

prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe,

fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych (Polish Fireball

Network). Zachęcamy do współpracy.

(*) ZHR - Zenitalna Liczba Godzinna, czyli ilość meteorów obserwowana w

ciągu godziny, przy widoczności granicznej 6.5 magnitudo, gdy radiant

danego roju jest w zenicie;

Zmierzylem polozenie i jasnosc bolidu. Maksymalna jasnosc jaka osiagnelo zjawisko zanim doszlo do rozblysku wynosila -5.5m. Sam rozblysk ma jasnosc -6.7m. Meteor nie nalezal do zadnego ze znanych rojow.

 

Przemo

A może się łapie do którychś ze źródeł sporadycznych. Heh bydlęce są rozmiarami na niebie ale noż widelec.

Ten Caprikornid został zarejestrowany takze przez stację PFN w Toruniu, która prowadzi Tomek Fajfer

Niepokoji mnie rozrzut czasów jakie macie względem siebie. Przy codziennym ustawianiu zegarków z DCFem chyba ich nie powinno być. Czy się myle??

Alfa Caprikornidy to słaby rój aktywny od 3 lipca do 15 sierpnia. Najwięcej meteorów z tego roju możemy zobaczyć w okolicach 30 lipca. Wówczas to z miejsca położonego na około 2.5 stopni na północy wschód od alfy Koziorożca (Algedi - arb. koza lub koziorożec) zdaje się wybiegać po 2 do 3 meteorów w ciągu godziny. Są to zjawiska wyróżniające się małą prędkością kątową - od kilku do kilkunastu stopni na sekundę, ponieważ ich prędkość względem Ziemi wynosi jedyne 23 km/s. Można je zatem łatwo odróżnić o aktywnych w tym samym okresie delta-Akwarydów południowych - prędkość geocentryczna 41 km/s. Meteory z tego roju są znane również ze względu na to że dają jasne zjawiska.

Krótka wypowiedź jednego z doświadczonego obserwatora meteorów Dariusza Dorosza:

"Caprikornidy to efektowne meteory bo wolne, często jasne i rozpadające się na fragmenty."

 

Rys. 1: alfa-Caprikornid widziany bazowo przez kamery "Polskiej Sieci Bolidowej" obsługiwane przez Maćka Kwintę w Krakowie (http://www.kwima.republika.pl/pavo.html) oraz Mirosława Krasnowskiego - (http://www.joa.pl) w Poznaniu. Data: 12.07.2005 r. 21:55:54 +/-2 s UT.

W tym roku maksimum alfa-Caprikornidów wypada cztery dni przed nowiem, Księżyc położony w Byku będzie w znacznej odległości kątowej od radiantu roju. Aby prawidłowo obserwować ten rój należy zwrócić wzrok na 25-50 stopni od radiantu. Polecam zatem patrzeć na okolice kwadratu Pegaza, Delfina i w Orle, powyżej Altaira. Meteorów z tego roju będzie widać niewiele w stosunku do aktywnych w tym okresie delta-Akwarydów,

Perseidów oraz meteorów sporadycznych. Mimo to powinny być łatwo wyłapywane wśród szybkich i słabych delta-Akwarydów oraz szybkich Perseidów (Vgeo = 59 km/s), ponieważ CAP dają relatywnie jasne i wolne zjawiska.

Rys. 2: Położenie radiantów kompleksu rojów Wodnik-Koziorożec oraz

lipcowych Pegazydów. Źródło IMO - http://www.imo.net

Za odkrywcę roju uważa się N. de Konkoly z Węgier , który w nocy z 28/29 lipca 1871 roku naniósł trasy 6 meteorów wylatujących ze współrzędnych RA = 20h 20m, DEC=-4 stopni. Alfa-Caprikornidy są prawdopodobnie starym rojem meteorów ponieważ zjawiska należące do tego roju mają duży rozrzut w elementach orbitalnych. Ponieważ orbita cząstek jest blisko ekliptyki, mogą być często zaburzane przez oddziaływanie z planetami. Podejrzewa się, że meteory są związane z planetoidą Adonis (2101) lub kometą 45P/Honda-Mrkos-Pajdusakova. Kompleksowe opracowanie wizualnych obserwacji tego roju można znaleźć w pracy Audriusa Dubietis'a i Rainera Arlta z 2000 roku (WGN, 32:3, 69-76). Rój ten jest na liście rojów uznawanych przez IMO i w raportach wizualnych używamy skrótu CAP.

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe, fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych (Polish Fireball Network). Zachęcamy do współpracy.

Witam! Od 2 lat w wolnych chwilach poszukuję meteorytów. Znalazłem 2

kamienie, które mogą nimi być. Przed wysłaniem ich do oceny chciałbym

abu ktoś na nie spojrzał, a być może także dorzucił jakieś uwagi.

Byłbym wdzięczny. Strona ze zdjęciami kamieni: http://mochle.republika.pl

Jeśli nie znasz tej strony to polecam przeczytać i dopiero potem brać się za poważniejsze badania:

http://jba1.republika.pl/rozpoznaw.htm - Jak rozpoznawać meteoryty

Skontaktuj sie z ludzmi z Polskiego Towarzystwa Meteorytowego jesli stwierdzisz ze Twoje znaleziska to meteoryty.

Pozdrawiam

Kamil

A oto meteor z roju SDA zarejestrowany przez kamery obsługiwane przez Macieja Kwintę z Krakowa - Rysunek 2. Oraz kometarz obserwatora:

17/18.07.2005r. o 21:17:27 UT na zachód od Krakowa przeleciał meteor z roju SDA o jasności 0,4 mag wg. Metreca, wg. mnie był ciut jaśniejszy, czyli -0,5 mag. (dla por. : najjaśniejsza gwiazda na obrazku to Arktur)

Rys. 2. Meteor z roju SDA.

Źródło: Maciej Kwinta - http://www.kwima.republika.pl/pavo.html

Wydrukowałem sobie te mapki i tabele, ale wydaje mi się, że jest to metoda trochę pracochłonna w stosunki do tradycyjnego wyznaczania zasięgu. Szczególnie w przypadku bardzo dobrej przejrzystości.

 

Muszę sprawdzić to "w praniu".

Przy okazji. Odradzam używania pola w Łabędziu (14-stka jesli mnie pamięć nie myli). Te pole posiada dużo gwiazdek o małej separacji - w końcu to Droga Mleczna!!! Zatem niektórzy mogą mieć problemy z ich rozdzieleniem. Ja zwykle mam w 14-stce zasięg o 0.1-0.25 magnitudo mniejszy niż w innych polach np. Cefeuszu, Smoku lub Herkulesie (to idealne pola na tą porę roku).

Kamil

PS. Masz już mapki do szkicowania?? Jeśli nie to się zgłoś na PRIV'a.

Tego lata Capricornidy dają zjawiska bolidowe dzisiaj (17/18 lipca) dwa kolejne bolidy Caprocornidy. W drugim przypadku złapał się tylko początek zjawiska. Zobaczymy czy chwycił go Toruń lub Kraków.

Caprikornidy sa znane z dawania jasnych zjawisk. Wg IMO ich wspolczynnik masowy r = 2.5. Poza tym sa wolne co wzmaga efektownosc zjawisk - ulatwia detekcje przez MetRec'a. Meteory pochodzace z innych rojow w okolicy Wodnika np. delta-Akwardy połudiowe maja mniej masywne drobiny oraz sa szybsze

Kamil

Dnia 28 lipca maksimum swojej aktywności mają delta-Akwarydy południowe (SDA). Tej nocy czujny obserwator może wypatrzeć kilkanaście zjawisk w ciągu godziny. Pojedyncze meteory z tego roju można zobaczyć już od 12 lipca a ostatnie w drugiej dekadzie sierpnia.

Cząsteczki meteoroidowe tego roju wpadają w ziemską atmosferę z

prędkością względną 41 km/s, zatem meteory mają na niebie umiarkowane i duże prędkości kątowe. Wśród delta-Akwarydów południowych dominują słabe zjawiska, są polecane do tzw. obserwacji teleskopowych.

Radiant w dniu maksimum położony jest o niecałe pół stopnia na zachód od Skata (delty Wodnika) i z tych okolic zdają się wybiegać delta-Akwarydy po przedłużeniu trasy meteorów wstecz, ale aby je zobaczyć należy patrzeć 30-50 stopni od radiantu. W godzinach porannych w obserwacjach może przeszkadzać Księżyc (wschodzi tuż po 23 UT - tj. po 1 czasu lokalnego), dlatego zachęcamy do wybierania pól obserwacyjnych z dala od niego np. w okolicach Strzały i Delfina. Z tego rejonu będą również wybiegać wolniejsze alfa-Caprikornidy (maksimum aktywności 30 lipca).

 

Rys. 1 Położenie radiantów kompleksu rojów Wodnik-Koziorożec oraz

lipcowych Pegazydów. Źródło IMO - http://www.imo.net

Rój delta-Akwarydów południowych należy do kompleksu rojów, w którego skład wchodzą również roje alfa-Caprikornidów (CAP), jota-Akwarydów południowych (SIA), delta-Akwarydów północych (NDA) oraz w zasadzie niewidoczne z Polski rój Piscydów Australijskich (PAU). Są zarazem najbardziej aktywne spośród wyżej wymienionych rojów. Najnowsze opracowania dotyczące zachowania rojów wchodzących w skład kompleksu z danych wizualnych (z lat 1997-2002) wykonali Audrius Dubietis i Rainer Arlt (WGN, 32:3, 69-76), natomiast posługując się danymi wideo Shigeno Y. i Shigeno T. (WGN, 32:3, 77-80).

Zainteresowanych włączeniem się w obserwacje meteorów, które mają wartość naukową a zarazem pasją, zachęcam do odwiedzenia stron internetowych "Pracowni Komet i Meteorów" - http://www.pkim.org. Obecnie prężnie rozwijamy obserwacje wizualne meteorów, teleskopowe, fotograficzne oraz za pomocą kamer przemysłowych (Polish Fireball Network). Zachęcamy do współpracy.

Zaproszenie na XIV Obóz Obserwacyjny PKiM

Wszystkich miłośników "spadających gwiazd" zapraszamy do udziału w kolejnym

obozie obserwacyjnym PKiM, który odbędzie się w dniach 10 - 24 lipca 2004 r.

Miejscem spotkania jest Stacja Obserwacyjna Obserwatorium Astronomicznego UW

w Ostrowiku. Zajęcia prowadzą wieloletni obserwatorzy Pracowni wraz ze

studentami astronomii Uniwersytetu Warszawskiego.

Obóz jest organizowany z myślą o początkujących obserwatorach - wystarczy

znajomość gwiazdozbiorów. Będą również mile widziane zgłoszenia od osób

doświadczonych w obserwacjach meteorów, pragnących poszerzać swoje

umiejętności. Podczas obozu będzie możliwość nauki obserwacji meteorów

(różnymi technikami), analizy danych obserwacyjnych oraz udziału w innych

zajęciach astronomicznych.

Uczestnicy będą mieli możliwość nauki obserwacji meteorów: wizualnie,

teleskopowo i obsługi bazowej stacji wideo - wchodzącej w skład "Polskiej

Sieci Bolidowej"! Planowane są także obserwacje fotograficzne - przy pomocy

shuttera. W Stacji przez cały rok prowadzone są obserwacje przy użyciu

profesjonalnego sprzętu 60-centymetrowego teleskopu w systemie Cassegrain.

Będziecie mieli okazję zapoznać się z jego działaniem !

Do Waszej dyspozycji będzie także 20-cm refraktor "Grubb" - doskonały do

podglądania nieba. Trzy teleskopy 102/500 mm Celestrona - przeznaczone do

obserwacji teleskopowych. Zapewniamy Wam materiały do obserwacji: mapki,

raporty itp. A także: w pełni wyposażony budynek mieszkalny, miejsce do

obserwacji, boisko do gry w piłkę nożną, siatkówki oraz pobliskie lasy

Mazowieckiego Parku Krajobrazowego.

Atmosferę seminariów, obozów i akcji obserwacyjnych organizowanych przez

Pracownię oraz ogląd na miejsce obozu najlepiej opisują zdjęcia zamieszczone

na stronie http://www.pkim.org (dział Seminaria i Obozy) oraz tzw. "zapiski

ostrowickie" skrzętnie spisane przez Macieja Kwintę i zamieszczone pod

adresem: http://www.kwima.republika.pl/zapiski.html .

Na Wasze - tylko indywidualne - zgłoszenia czekamy do dnia 20 czerwca br. -

termin nieprzekraczalny). Ilość miejsc jest ściśle ograniczona przez

pojemność Stacji Obserwacyjnej w Ostrowiku - około 15 osób. Zachęcamy do

wcześniejszego kontaktu z Pracownią i wykonywania obserwacji przed obozem.

Obóz jest nieodpłatny! Jednakże w pierwszej kolejności będą przyjmowane

osoby, które zdeklarowały uczestnictwo w całym obozie oraz nawiązały

współpracę z PKiM przed obozem. Swój akces i pytania prosimy kierować na

adres: Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytet Warszawski Al. Ujazdowskie 4

00-478 Warszawa koniecznie z dopiskiem "PKiM - XIV Obóz'' lub pocztą

elektroniczną pkim@astrouw.edu.pl.

Zarząd PKiM

Dzisiaj zakończyło się XX Seminarium Pracowni Komet i Meteorów (PKiM). Jego uczestnikami było 43 osób z całej Polski. Wśród nich gościliśmy liczną reprezentację Beskidzkiego Klubu Astronomicznego "POLARIS" oraz Polskiego Towarzystwa Meteorytowego (PTM). Seminarium miejsce dzięki pomocy Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika (CAMK) w Warszawie, które było naszym gospdarzem.

Rys. 1 Zbiorowe zdjęcie uczestników XX Seminarium PKiM, którzy dotrwali do końca spotkania.

Tematem przewodnim naszego spotkania były obserwacje meteorów przy użyciu technik wideo a w szczególności budowa na terenie Polski sieci bolidowej z prawdziwego zdarzenia. Jednakże także obserwacje wizualne i teleskopowe zostały dostrzeżone. Za wysoką aktywność obserwacyjną w roku 2003 zostali nagrodzeni książkami o tematyce astronomicznej:

I miejsce -------Anna Pałasz

II miejsce ------ Michał Goraus

III miejsce ----- Przemysław Żołądek i Dariusz Dorosz

IV miejsce ------ Anna Lemiecha

Rys. 2 Ania Pałasz, najaktywniejsza obserwatorka PKiM w roku 2003.

Każda z wymienionych osób wykonała ponad 100 godzin efektywnych obserwacji wizualnych meteorów. Powyższa piątka i następne 8 najlepszych otrzymała darmową prenumeratę Cyrqlarza - biuletynu PKiM - na rok 2004.

Wszyscy obserwatorzy oraz osoby które po raz pierwszy brały udział w Seminarium miały możliwość wysłuchania referatów zawodowych astronomów takich jak: prof. Janusz Kałużny (Największe teleskopy na Ziemi), prof. Józef Smak (Co się dzieje z AM CVn), dr Alosza Pamiatnych (Najnowsze wieści z Marsa), dr Tomasz Kwast (Wyznaczanie orbity komet) oraz jednego z doktorantów CAMK - mgr Szymon Starczewski (Dzień zagłady).

Rys. 3 Prof. Janusz Kałużny z CAMK odpowiada o SALT.

Ponadto miały miejsce prezentacje wyników obserwacji wykonanych przez Pracownię oraz PTM. W tym Mariusz Wiśniewski i Karol Fietkiewicz zaprezentowali rewelacyjne możliwości jakie stwarzają obserwacje meteorów techniką wideo na podstawie obserwacji maksimów rojów meteorów: Leonidów w roku 2002 i 2003 oraz Kwadrantydów 2004. Kamil Złoczewski i Przemysław Żołądek przedstawili analizę kilku słabych rójów meteorów z obserwacji wideo na podstawie międzynarodowej sieci meteorowej AKM i programu RADIANT. O pierwszym w historii PKiM bazowym meteorze mówił Krzysztof Mularczyk.

Rys. 4 O wynikach obserwacji wideo Leonidów 2002 i 2003 opowiada Mariusz Wiśniewski.

Następnie w dwóch wykładach dr Arkadiusz Olech (PKiM, CAMK) oraz dr Stanisław Ciechanowicz (PTM, IFT Uniwersytet Wrocławski) przedstawiali swoje koncepcje dotyczące rozwoju sieci bolidowej w Polsce na przykładzie prężnie działającej sieci czeskiej i niemieckiej (zarejestrowały one dwa spadki meteorytów: Pribram - 1959 oraz Neuschwanstein - 2002).

W niedziele miały miejsce także inne refraty poruszające m.in. tematykę obserwacji radiowych meteorów (Kamil Szewc, Karol Fietkiewicz) a także sprawy obserwacji wizualnych (Krzysztof Mularczyk, Andrzej Skoczewski i Kamil Złoczewski). Poza tym Piotr Nawalkowski (prezes klubu POLARIS) przedstawił funkcjnowanie stacji meteorologicznej ASTROMETEO. Zaś Szymon Kozłowski opowiedział nam o działalności Polskiego Towarzystwa Meteorytowego.

Na zakończenie Seminarium zostały zaprezentowane zdjęcia i krótkie filmy wykonane podczas obozów i akcji obserwacyjnych organizowanych przez Pracownię w 2003 roku. Pokaz prowadzony przez Piotra Kędzierskiego (serwisant informatyczny spotkania) trwał aż 4 godziny, w tym czasie śmiech na sali nie ustawał.

Zainteresowanych działalnościa i współpracą z PKiM zapraszam na nasze strony internetowe http://www.pkim.org lub kontakt pod adresem e-mail: pkim@pkim.org.

Kamil Złoczewski

Pracownia Komet i Meteorów