juram

Tom Murphy i jego team z University of California po wieloletniej przerwie zarejestrowali wiązkę fotonów światła, odbitą od odbłyśnika laserowego, umieszczonego na radzieckim pojeździe ŁUNOCHOD-1, który od 1971r znajduje się na MARE IMBRIUM. Zespół uzyskał pomyślny rezultat 22 Kwietnia przy użyciu 3.5 metrowego teleskopu w obserwatorium APACHE POINT OBSERVATORY w Nowym Meksyku, który od wielu lat jest stosowany do laserowej lokacji Księżyca. Pomyślna lokalizacja Łunochoda-1 stała się możliwa, po dokładnych namiarach tego pojazdu na zdjęciach uzyskanych z LROC. Więcej w linku:

http://www.marsdaily.com/reports/LRO_Team_Helps_Track_Laser_Signals_To_Russian_Rover_Mirror_999.html

Nathaniel Burton-Bradford opracował szczegółowe obrazy lądowisk programu Apollow wersji 3D. Obrazy wygenerowane komputerowo w takiej postaci, ukazują topografię terenu w przesadnie zawyżonej skali, lecz równocześnie uwypuklają wszelkie nierówności okolic lądowania statków LM. Zauważalne są również odchylenia kamer NAC od pionu. Zdjęcia są dostępne w linkach:

http://www.universetoday.com/2010/04/14/apollo-landing-sites-now-in-3-d/

Kolejną ciekawostką przypadkowo znalezioną w obszarze RAINER GAMMA jest świeży krater o średnicy 660m, na dnie którego widnieje wyschnięte "bajorko" jakiegoś rzadkiego osadu, który ściekał pomiędzy setkami głazów i w ten sposób powstała wygładzona niecka o średnicy ok. 80 metrów. Może mamy tu przypadek uderzenia w Księżyc niewielkiego lodowego odłamka komety???

Prawidłową lokalizację krateru poimpaktowego członu S-IVB wyprawy Apollo 17 podał Ph. Stooke, odnajdując go na zdjęciu z prawej kamery NAC o tym samym numerze kodowym - M111674228RE. Krater ma 33 metry średnicy i posiada charakterystyczne cechy jak pozostałe tego typu twory.

Odnaleziono też kilkunastometrowej średnicy kratery poimpaktowe w miejscach upadku sond Ranger 6 i Ranger 8. W strefie spadku Rangera 6 widnieje nieregularny obszar o cechach widocznych w obrębie tworu INA oraz na dnie krateru HYGINUS.

Wracając do wątku o trasie przebytej przez radziecki pojazd księżycowy ŁUNOCHOD-2- ukazała się zaktualizowana mapa jego przejazdu, opracowana na podstawie śladów, dostrzegalnych na zdjęciach LROC. Jej autorem jest wybitny znawca tematu z Kanady - Philip Stooke, który wykorzystał do jej opracowania zdjęcie z kamery panoramicznej misji Apollo 15 oraz radzieckie materiały źródłowe. Uaktualnioną trasę przejazdu Łunochoda-2 wyróżniono czerwonym kolorem. Okazało się, że punkt lądowania ŁUNY-21, która dostarczyła pojazd na powierzchnię krateru LeMonier, znajduje się nieco dalej na północ, czyli poza obrysem mapy. Czerwona linia nie jest ciągła z uwagi na trudność interpretacji trudno dostrzegalnych śladów pojazdu.

Kolejny znalezisko na zdjęciu LROC - krater powstały w wyniku zderzenia sondy fotograficznej RANGER 9 powierzchnią krateru ALPHONSUS w Marcu 1965r! Wcześniej jego lokalizację potwierdzono na zdjęciu panoramicznym przywiezionym z wyprawy APOLLO 16.Obszar pokryty zdjęciem LROC-M109250398RC zaznaczyłem ramką na zestawie obrazów z kamer tv Rangera 9. Wspomniany krater ma średnicę ok. 10 metrów i na dodatek wygląda to tak, jakby Ranger trafił prosto w istniejący wcześniej krater!

Dziś w archiwum LROC znalazłem trochę ciekawych miejsc, z których wybrałem dwa.

Tuz przy wschodnim brzegu krateru MESSIER A zalega płaska pokrywa wyrzutowa, pełna nietypowych zagłębień o poszarpanych i spękanych brzegach. Największa z nich owalna jama jest szeroka na ok. 40 metrów a wnętrze jest zacienione.

Jednym z najciemniejszych pod względem albedo jest pokryte lawą wnętrze wielkiego krateru CIOŁKOWSKI (Tsiolkovskiy), położonego po drugiej stronie Księżyca. Na rozbudowanych stokach jego centralnego masywu widać liczne głazy i ślady ich toczenia. Niektóre z tych - bielejących na ciemnym tle olbrzymów - mają nawet 30-40 metrów średnicy. Na zachodnich stokach tej góry widać (na zdjęciach z wypraw Apollo) znacznie większe skalne odłamki. Liczę, że w kolejnej części zasobów LROC, uda się je zobaczyć.

Krater Giordano Bruno zapewne ma strome zbocza, stąd te nietypowe osuwiska.

Na stronie LROC pokazali zdjęcie, ukazujące właściwą lokalizację położenia lądownika ŁUNY 16, inną od tej, którą próbowałem określić kilka dni temu.

Swego czasu zapodałem do akceptacji cel dla LROC, położony obok krateru BURG. Chodziło o szczelinę i uskok tektoniczny. Na zdjęciach niczym szczególnym ten twór się nie wyróżnia, natomiast na północ od niego widnieje zapadlisko, morfologicznie podobne do tego, jakie znaleziono w obszarze "Wzgórz Mariusa" na zdjęciach z sondy Kaguya/Selene.

Znaleziono lądownik SURVEYOR 5! Siedzi w kraterze.

link: http://wms.lroc.asu.edu/lroc/view_lroc/LRO-L-LROC-2-EDR-V1.0/M106726943LE

Współrzędne lądowania stacji ŁUNA 16: 0.68S / 56.30E.Jedyne aktualnie dostępne zdjęcie tego rejonu ma numer kodowy - M106511834LC a link do niego jest niżej.

http://wms.lroc.asu.edu/lroc/view_lroc/LRO-L-LROC-2-EDR-V1.0/M106511834LE

Znając współrzędne narożników tego zdjęcia, spróbowałem "przeskanować" wzrokowo ten jego fragment, któremu odpowiadają podane wyżej współrzędne. Mam wrażenie, że blisko określonego współrzędnymi miejsca coś jest. To jaśniejsza, podłużna plamka rozłożona na kilkunastu zaledwie pikselach z ledwo zaznaczonym cieniem po prawej. Trudność zlokalizowania tak małego celu (4 x 2,5 x 2.5m)wynika z niskiej rozdzielczości zdjęcia, wynoszącej tylko 1.28m/piksel. Nie mam całkowitej pewności, czy to na pewno lądownik Łuny 16, lecz takie szukanie to spora frajda.

Zajrzałem do wnętrza promienistego krateru Jackson, licząc na ciekawe znaleziska i nie zawiodłem się. Na dnie krateru widać coś na podobieństwo jeziora zastygłego szlamu, miejscami spękanego. Na zboczach pełno śladów po turlających się głazach i osuwisk o różnorodnych odcieniach, miejscami silnie kontrastowych. Brzeg wału ostro zarysowany, od wewnątrz oślepiająco jasny, po drugiej stronie zacieniony stok przysypany gruzem i pokryty miejscami jęzorami płynącego niegdyś i zastygłego materiału - ni to lawy, ni to zastygłego błota (obecność uwolnionej zderzeniem wody?).

Spróbowałem odnaleźć na zdjęciach LROC pozostałe miejsca impaktów członów S-IVB, posiłkując się współrzędnymi ze znanego zbioru NASA - "Apollo by the numbers".

http://history.nasa.gov/SP-4029/Apollo_18-26_S-IVB_Lunar_Impact.htm

Wyniki tych poszukiwań są widoczne na wklejonych obrazkach. Lokalizacja tych obiektów jest niemal pewna, natomiast 100% pewności nie mam, gdyż impakty z wypraw Apollo 13, 14 i 15 mają charakterystyczną lecz wyraźnie odmienną morfologię od dwóch pozostałych.

W przypadku Apollo 16 oficjalne dane (S-IVB Lunar Impact) mówią o kącie azymutalnym (liczonym od N-W) - 104.7 deg. i kącie horyzontalnym -79 deg.

Tym czasem ukazało się najświeższe zdjęcie (Marzec 2010)rejonu lądowania stacji ŁUNA 21, która dostarczyła pojazd ŁUNOCHOD 2! na silnym zbliżeniu widać efektowne ślady jazdy wokół podstawy lądownika.

Prawdopodobnie na jednym z dwóch prezentowanych zdjęć znajduje się krater, będący pozostałością wyprawy Apollo 16 a konkretnie - zderzenia członu SIV-B rakiety Saturn V o masie 14 ton. Kratery zlokalizowałem na jednym zdjęciu blisko siebie a miejsce ma przybliżone współrzędne: 1.3N / 23.8W. Obydwa mają eliptyczny kształt oraz średnice 30-40 metrów. Który jest ten właściwy? Nie wiem.

Twór o nazwie INA - o którym pisałem wcześniej - bez wątpienia jest jednym z najbardziej zagadkowych księżycowych obiektów. Zdjęcia z LROC ukazują zadziwiające i nieznane dotąd szczegóły jego topografii.

Podobne twory dostrzeżono w centrum krateru HYGINUS.

Południowy skraj RUPES RECTA jest raczej dość łagodnie nachylony, poczekajmy zatem na inne ujęcia tego obiektu, szczególnie w jego środkowym odcinku.

Dziś oglądałem ujęcia wnętrza krateru COPERNICUS z kamer wąskokątnych LROC i znalazłem kilka ciekawostek. Nieodmiennie wrażenie robią na mnie wielkie bloki skalne, które stoczyły się ze zboczy centralnych wzgórz tego krateru. Na dwóch ujęcia wykonanych przy przeciwstawnym oświetleniu, widać ogromną skalę tych "kamyków".

Zwróciły też moją uwagę liczne kilkusetmetrowej średnicy owalne zapadliska gruntu, usłane wielkimi odłamkami skał.

Dla wprawy polecam samodzielne poszukiwanie Łuny 17 i Łunochoda 1:

http://wms.lroc.asu.edu/lroc/view_lroc/LRO-L-LROC-3-CDR-V1.0/M114185541RC

oraz Łunochoda 2:

http://wms.lroc.asu.edu/lroc_browse/view/M109039075LE;

Wreszcie długo oczekiwane zdjęcie południowego odcinka "Prostej Ściany" - usianej głazami. Na mój gust przydało by się bardziej kontrastowe oświetlenie.

http://wms.lroc.asu.edu/lroc/view_lroc/LRO-L-LROC-2-EDR-V1.0/M111640634RE

Interesujące obrazki lądowiska pojazdu ŁUNOCHOD-1. Na wklejkach widzimy pojazd i lądownik ŁUNA-17.Więcej szczegółów w linku:

http://www.planetology.ru/panoramas/lunokhod1.php?language=english

Poznaliśmy już lądowiska pięciu radzieckich bezzałogowych misji księżycowych: Łuna 17 (Łunochod-1), 20, częściowo 21 (Łunochod-2 bez lokalizacji lądownika), 23 i 24. Chętnie bym obejrzał ślady katastrofy lądownika ŁUNA-15, który rozbił się na Mare Crisium, w trakcie trwania misji APOLLO-11.

Wcześniejsza błędna lokalizacja pojazdu Łunochod-2 chyba ostatecznie została skorygowana i wedle oceny rosyjskich specjalistów (Basilewski i Gerasimienko) , znajduje się on w miejscu zaznaczonym na zdjęciach żółtą strzałką. Na zbliżeniu ukazuje się kontrastowa pikseloza, co by świadczyło o edytowaniu tego fragmentu zdjęcia(?).

http://www.planetary.org/blog/article/00002392/

Na blogu The Planetary Society jest również zdjęcie ze śladami jazdy, pozostawionymi przez pojazd ŁUNOCHOD 2 oraz widać miejsce jego ostatecznego postoju.

http://www.planetary.org/blog/

No rzecz najważniejsza: Od dziś jest dostęp do ponad 100 tysięcy zdjęć z kamer NAC i WAC!!!

Nareszcie są zdjęcia miejsc lądowania trzech radzieckich bezzałogowych stacji ŁUNA-20 oraz Łuna 23 i 24, które osiadły blisko siebie. Po pracy będzie więcej czasu na dokładniejsze analizy.

http://wms.lroc.asu.edu/lroc_browse

Zestawiłem liniowe rozmiary LM i platformy Łuny 16. Rozmiary są porównywalne, zatem na zdjęciach LROC powinno być widać zarys radzieckich lądowników.

Wiemy, jak niepozornie wyglądają na zdjęciach z LROC, pozostawione na powierzchni Księżyca moduły lądowania statków Apollo LM. Gdyby nie liczne odciśnięte w gruncie ślady wędrówek astronautów i pozostawiony sprzęt pomiarowy, trudno by było odróżnić 4.5 metrowych rozmiarów obiekty od dużych głazów. Lądowniki aparatów Łuna 16-24 są nieco mniejsze i niższe, dlatego spodziewam się ujrzeć na bezbarwnych zdjęciach jedynie ich niewyraźne zarysy i słabo wyrażone cienie. Decydujące znaczenie będzie miało oświetlenie tych obiektów.

Lądowniki Łuna 23 - 24 o masie startowej niespełna 6 ton, podczas manewru lądowania zużywały całe paliwo, stąd ich masa docelowa malała do 1,9 tony. Około 1/3 tej masy przypadało na rakietowy moduł powrotny z odzyskiwana kapsułą, zatem pusta laweta lądownika powinna mieć masę ok. 1,2-1,3 tony. Talerzowe opory lawety spoczywają na obrysie kwadratu o boku ~4 metrów, natomiast jej wysokość bez wystających anten i ruchomych elementów wynosi niespełna 2,5 metra. Na zdjęciach LROC taki obiekt zmieści się na powierzchni jakichś 40 pikseli.

Z przecieków zbliżonych do trwającej właśnie w Woodland - Texas "41st Lunar and Planetary Conference", ujawniono, że Łuna 23 osiadła na stromym zboczu małego krateru (2-3 metry średnicy)i znalazła się w położeniu, uniemożliwiającym dokonanie odwiertu i pobranie próbek z głębokości 2 metrów. Na zdjęciu z LROC widać cień urządzenia wiertniczego, jakie widnieje na załączonej ilustracji (Łuna 24). Łuna 24 osiadła w odległości kilkaset metrów od swej pechowej poprzedniczki, na zboczu świeżego krateru o średnicy 30 metrów.

Czekam cierpliwie na te i inne zdjęcia, dokumentujące historyczne zaszłości z epoki rywalizacji o Księżyc.

Jak wynika z aktualizowanej z dużym poślizgiem mapy sfotografowanych przez LRO NAC celów, zdjęcia na których zlokalizowano Łunochoda 2 ukazują końcowy fragment jego trasy i nie obejmują miejsca gdzie osiadł lądownik Łuna 21. Rozmiary pojazdu są na tyle małe, że zmieści się on zaledwie na kilku pikselach.

Niewiele większe rozmiary ma lądownik Łuny 24, która osiadła na południowo-wschodnim skraju "Mare Crisium". Zdjęcia powinny rozstrzygnąć pewien dylemat. Otóż wedle oficjalnych danych rosyjskich, kilkaset metrów nieopodal Łuny 24, powinien się znajdować lądownik Łuna 23, którego misja zakończyła się niepowodzeniem.