Czerwone oko Krzyża Południowego

[Gość Bellatrix]

 

 

Gamma Crucis

 

Do konstelacji Krzyża Południowego zaliczamy pewną bardzo jasną (ok. 1,7- magnitudową) czerwoną gwiazdę. Gamma Crucis (zwana również Gacrux) to chłodny, czerwony olbrzym typu widmowego M3,5 III. Jest to obiekt położony względnie blisko Ziemi: zaledwie 89 l.ś. (podobnie jak Ruchoma Gromada Wielkiej Niedźwiedzicy- ale у Crucis do niej nie należy). Wraz z naszą Dzienną Gwiazdą znajdują się w Ramieniu Oriona Drogi Mlecznej. Pod względem jasności wizualnej zajmuje 28. miejsce. Typem widmowym oraz klasą jasności przypomina Arcturusa, choć nie jest aż tak duża jak on (Arcturus: K1,5III). Jest to jedna z najjaśniejszych czerwonych gwiazd, widocznych na nocnym niebie.
Około 127 sekund łuku od gammy Crucis widnieje ciemna, 6,5- magnitudowa biała gwiazda, która pozornie współtworzy z nią układ podwójny. Jednak zaobserwowano, że dystans między nimi stale rośnie, a oba obiekty nie są ze sobą skoniugowane grawitacyjnie, a Gacrux najprawdopodobniej jest gwiazdą pojedynczą. Składnik optyczny jest ok. sześciokrotnie bardziej odległy od Ziemi niż у Cru. Wizualnie silnie kontrastuje z pozostałymi trzema gwiazdami swojego gwiazdozbioru. Reszta najjaśniejszych gwiazd Południowego Krzyża jest błękitna, a у Cru czerwona. Jej wskaźnik barwy (B-V) to aż +1,59 (podobnie jak w przypadku Betelgezy, Eltamin czy Aldebarana). Temperatura powierzchni Gacruxa to niecałe 3.700 K (dla Słońa jest to ok. 5.800 K). Z tego powodu w widmie spektroskopowym gwiazdy dostrzegalne są pasma cząsteczek: CO oraz H₂. Gdyby gwiazda była gorąca, wszelkie wiązania chemiczne uległyby dysocjacji termicznej (rozpadowi). Pasma molekularne są typowe tylko dla gwiazd o niskich temperaturach powierzchni.
Gacrux zawiera chromosferę, ale za to jest pozbawiony korony gwiazdowej. Uchodzi wręcz za klasyczny przykład chłodnej, czerwonej gwiazdy, obfitej w tlen, ale nie posiadającej korony. Korona gwiazdy (np. słoneczna) to najbardziej zewnętrzna partia atmosfery, silnie rozrzedzona, ale za to bardzo gorąca. Gamma Crucis to zmienna półregularna o niskiej amplitudzie zmian jasności. Zmienność ta ma najprawdopodobniej związek ze zmianami prędkości kątowej gwiazdy.

Pozostałe trzy najjaśniejsze gwiazdy Południowego Krzyża są błękietne. Alpha Crucis (Acrux) to ciasny układ spektroskopowo podwójny, złożony z gwiazd wczesnego typu widmowego B: B0,5IV oraz B1V. O cztery sekundy łuku od gwiazd Aa i Ab znajduje się trzeci, także niebieski składnik B. Beta Crucis (zwyczajowo zwana Mimosą) jest niebieskim podolbrzymem typu widmowego B1IV. Jest niezwykle masywna: 14 M_ʘ i wykazuje wyjątkowo powolną rotację (35 km/s). Delta Crucis to niewiele chłodniejszy od poprzednich niebieski podolbrzym typu B2IV. Średnio masywna: ok 8,5 M_ʘ.