Obserwacje Jowisza

Charon_X · 29 Marca 2012

Jowisz to największa planeta naszego układu i jeden z gazowych olbrzymów. Obiega Słońce co 11,8565 lat, czyli w przybliżeniu na niebie przesuwa się o 1 gwiazdozbiór na rok. Gołym okiem widzimy Jowisza jako gwiazdę o jasności od −2,9m w opozycji do −1,6.

Tarcza planety ma średnicę od do 29,8 do 50,1 podczas opozycji.

Jak powszechnie wiadomo Jowisz składa się głównie z gazów tworzących grubą atmosferę wokół małego skalnego jądra. Możemy obserwować tylko zewnętrzną atmosferę o grubości ok. 1000km złożoną z warstw chmur amoniaku i wodorosiarczku amonu. Na skutek rotacji planety chmury te tworzą się ciemniejsze pasy i jaśniejsze strefy.

Schemat pasów i stref przedstawiony jest rysunku poniżej. Najbardziej charakterystyczne są 2 pasy równikowe (7 i 9) przedzielone strefą równikową (8) i ciemniejsze obszary polarne (1 i 15). Powyżej północnego pasa równikowego mamy strefę tropikalną północną, powyżej której mamy pas umiarkowany północny (5) , a dalej strefę umiarkowaną północną (4). Powyżej pas i strefę północno-północną ciężko już ciężko wyróżnić od obszaru polarnego. Poniżej pasa równikowego południowego (który okresowo zanika jak to miało miejsce w 2010 r.) układ pasów i stref jest mniej wyraźny niż na półkuli północnej.

1. Północny region polarny (North Polar Region)

2. Strefa umiarkowana północno-północna (N.N. Temperate Zone)

3. Pas umiarkowany północno-północny (N.N. Temperate Belt)

4. Strefa umiarkowana północna (North Temperate Zone)

5. Pas umiarkowany północny (North Temperate Belt)

6. Strefa tropikalna północna (North Tropical Zone)

7. Pas równikowy północny (North Equatorial Belt)

8. Strefa równikowa (Equatorial Zone)

9. Pas równikowy południowy (South Equatorial Belt)

10. Strefa tropikalna południowa (South Tropical Zone)

11. Pas umiarkowany południowy (South Temperate Belt)

12. Strefa umiarkowana południowa (South Temperate Zone)

13. Pas umiarkowany południowo-południowy (S.S. Temperate Belt)

14. Strefa umiarkowana południowo-południowa (S.S Temperate Zone)

15. Południowy region polarny (South Polar Region)

16. Wielka Czerwona Plama

Struktura pasów i stref na Jowiszu, z lewej schemat wyidealizowany, z prawej zdjęcie.

W atmosferze Jowisza wieją silne wiatry o prędkości dochodzącej do 180km/h dla wiatrów zachodnich i 430km/h dla wschodnich. Gdy wiatry wiejące w przeciwnych kierunkach się spotykają tworzą się gwałtowne wiry. Najsłynniejszym z nich jest oczywiście położona pomiędzy południowym pasem równikowym a strefą tropikalną Wielka Czerwona Plama, która szaleje w tym miejscu od co najmniej 300 lat. Na Jowiszu widoczne są także inne mniejsze i mniej trwałe wiry. W latach 1998-2000 z połączenia kilku mniejszych burz powstała Mała Czerwona Plama zwana również Owalem BA. Mniejsze burze – brązowe i białe owale z reguły nie posiadają swoich nazw.

Owal BA z lewej i Wielka Czerwona Plama z prawej

Jowisza otaczają 64 księżyce – z czego dla amatorskich obserwacji znaczenie mają tylko 4 największe i najbardziej znane: Ganimedes, Io, Europa i Callisto. Pozostałe to są nieregularne bryły skalne – największy z nich Amaltea ma średnicę 250 × 146 × 128 km, a najmniejsze mają zaledwie 2 km.

Wróćmy do naszych 4 największych satelitów – są one widoczne już w małych lornetkach 10x50 jako punktowe gwiazdki zmieniające swoje położenie. Możemy obserwować zakrycia tych księżyców przez macierzystą planetę. W teleskopach od ok. 100-120mm możemy zobaczyć ich tranzyty (a w zasadzie ich cienie) na tle tarczy Jowisza. Warto zapamiętać okres orbitalny tych księżyców – aby wiedzieć jak często dochodzić może do zakryć i tranzytów. Z Callisto jest trudniejsza sprawa, bo tutaj przez pewien okres czasu w ogóle nie dochodzi do wyżej wymienionych zjawisk, bo księżyc ten przechodzi nad lub pod tarczą Jowisza.

Edytowane 29 Marca 2012 przez ABC