Rybi

Nie wiem po jakimś czasie akreowania materii przez CD nierówność stanie się "prawie" równością lub ogólnie jak wygląda sposób działania "Kosmicznego Cenzora". Ale wydaje mi się, że tutaj (arXiv: 0805.3873v1 - S.Hod pt. "(Słaby) Kosmiczny Cenzor: silny jak zawsze") znalazłem odpowiedź na Twoje pytanie: "backreaction mechanisms/effects" - mechanizmy "reakcji zwrotnej"?. Te mechanizmy powinny zapewnić, że w naszych Wszechświecie wszystkie osobliwości (z wyjątkiem Big Bangu) powinny być schowane pod horyzontem zdarzeń. Autor rozpatrzył eksperyment myślowy polegający na pochłonięciu przez CD cząstki "skalarnej" o dużym momencie pędu: >>>.... został przeanalizowany przypadek, w którym skalarne fale przenoszące duży moment pędu są pochłaniane przez CD. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że CD pochłonie dość momentu pędu, aby się obracać (M^2−Q^2−a^2 < 0, gdzie a=J/M). Poprzednie analizy rzeczywiście wykazywały, że ten proces może dostaczyć kontr-przykładu dla hipotezy Kosmicznego Cenzora. Jednak w tej pracy pokazaliśmy, że bardziej kompleksowa analiza eksperymentu myślowego z poprawnie uwzględnionym efektem "backreaction" pokazuje, że nie jest łamana hipoteza Kosmicznego Cenzora. Uczy to nas, że efekty "backreaction" muszą być uwzględniane, aby zabezpieczyć integralność CD i potwierdzić poprawność hipotezy Kosmicznego Cenzora. Warto podkreślić, że uratowanie hipotezy Kosmicznego Cenzora w takich skrajnych sytuacjach jest istotne do zachowania przewidywalności OTW<<< Ale co to jest "backreaction mechanisms/effects" w OTW - tego jeszcze nie doczytałem PS Nie jestem znawcą OTW. Przyznaję się, że nawet nigdy nie wyliczyłem żadnej metryki z równań OTW, aczkolwiek zdarzało mi się mieć do czynienia z metrykami STW i metryką/transformacją galileuszowską. Ale lubię popatrzeć jak te różne metryki wyglądają

Tak na gorąco przejrzałem wyszukiwarki internetowe i wydaje mi się, że aktualnie temat czarnych dziur posiadających ładunek elektryczny raczej nie jest intensywnie badany (?). Tutaj na str.7 znalazłem ograniczenie na ładunek Q i moment pędu J, które powinna spełniać każda naładowana i rotująca czarna dziura o masie M: Łamanie tego ograniczenia prowadzi do 'gołych osobliwości', które nie są okryte horyzontem zdarzeń. Hipoteza Kosmicznego Cenzora tego zabrania (jest to wspierane przez symulacje numeryczne). Np. dla GW150914 J=0,67 wartości krytycznej.

Rzeczywiście to byłoby coś nowego! W materiale zalinkowanym przez Ekologa wspomniano, że materia powinna być wymieciona wokół układów podwójnych masywnych czarnych dziur pochodzenia gwiazdowego - nie ma co świecić w zakresie elektromagnetycznym w wyniku akrecji materi na czarne dziury. Gdyby jednak zaobserwowane słabe GRB rzeczywiście pochodziłoby od GW150914 - wymagałoby to weryfikacji naszego rozumienia zjawiska koalescencji czarnych dziur. W szacunkach prognozowanej czułości interferometrów aLIGO/aVIRGO (np. arXiv:1304.0670v3) na kolejne lata są uwzględniane tylko zjawiska koalescencji gwiazd neutronowych w układach podwójnych (BNS-binary neutron stars), w których można się spodziewać zarówno znacznej emisji promieniowania elektromagnetycznego jak i grawitacyjnej. W wersji zoptymalizowanej (po roku 2022?) aLIGO będzie wykrywał koalescence BNS na poziomie h=∆L/L > 10^-24 dla fal graw. o częstotliwości 50-500Hz z odległości <215Mpc. PS Nie mogę się oprzeć potrzebie zacytowania opisu tego zjawiska koalescencji przez Michała Bejgera - jednego z naukowców działających w ramach projektu aLIGO/aVIRGO (http://www.deltami.edu.pl/temat/astronomia/2016/02/21/Pierwsza_bezposrednia_detekcja_fal/) - może ktoś wie, co to jest to 'wypromieniowanie niesymetryczności horyzontu' : >>>Zaobserwowano 8 orbit układu podwójnego (sygnał o rosnącej częstości i amplitudzie zwany "ćwierkiem"), po którym przy częstotliwości 150 Hz nastąpiło połączenie dwóch czarnych dziur w jedną (ang. merger, zlanie się układu) i końcowy ringdown (wypromieniowanie niesymetryczności horyzontu i powstanie czarnej dziury Kerra). Parametry nowo powstałej czarnej dziury oszacowano na 62 masy Słońca, a moment pędu na 0,67 wartości krytycznej. Zderzenie zaszło w odległości 400 Mpc (1,3 miliarda lat świetlnych), czyli miliard trzysta milionów lat temu, ponieważ fale podróżują z prędkością światła. Orbitowanie, zlewanie się i ringdown trwały w sumie jedynie 0,2 s, a końcowa prędkość orbitalna składników przekraczała połowę prędkości światła. W trakcie całego zjawiska 3 masy Słońca zostały zamienione w energię fal grawitacyjnych. <<<

E tam - wyręczacie się Panowie Układem Słonecznym, czy innymi tworami. Trza zakasać rękawy i samemu się wziąć za generowanie fal grawitacyjnych. Już wykazał to Kip Thorne (t.j. "ojciec" ideowy teleskopu grawitacyjnego LIGO) w swojej prezentacji z 2009 roku, że machając ramionami z mocą 100W można generować 10^-16 grawitonów/sek - co daje 3 grawitony na ok.1 miliard lat. Do roboty ... Poniżej podałem odnośnik do prezentacji Kip'a Thorne: https://www.lorentz.leidenuniv.nl/lorentzchair/thorne/Thorne2.pdf Na stronie 12 są podane szacunki w zakresie generowania fal grawitacyjnych, machając rękami:

Ponad 2 dni po prognozowanym zaćmieniu rozpoczęło się zaćmienie wtórne w systemie b Per (trzeci składnik przechodzi za dwoma składnikami zmiennymi elipsoidalnie). Jest to pierwsze obserwowane zaćmienie wtórne. Zaćmienie potrwa łącznie 2-3dni. Zachęcam do obserwacji! Też zebrałem trochę obserwacji z 7 i 8 marca, ale niestety nie z 9 marca Jeszcze ich nie opracowałem.

Na 7 marca 2016 r. jest prognozowane zaćmienie wtórne w unikalnym potrójnym układzie zaćmieniowym b Persei. Jest to pierwsza w historii próba obserwacji zaćmienia wtórnego w tym układzie. Podczas wtórnego zaćmienia b Persei trzecia gwiazda przechodzi za dwoma składnikami zmiennym elipsoidalnie (amplituda V=0.06 mag z okresem 1,523 dnia) - odwrotnie niż podczas zaćmienia głównego, które ostatnio było obserwowane w styczniu 2015 r. Poniżej jest pokazana prognozowana krzywa blasku zaćmienia (kolor niebieski): Konieczne są ciągłe obserwacje na całej Ziemi począwszy od 1 marca (fotometria CCD, DSLR, PEP). Dane spoza zaćmienia zostaną wykorzystane do kalibracji poprawek jasnościowych pomiędzy różnymi obserwatorami. Materiały źródłowe: [1] https://www.aavso.org/aavso-alert-notice-537 [2] https://www.aavso.org/b-persei-campaign [3] http://inside.warren-wilson.edu/~dcollins/bPersei/bPersei2015Eclipse/b_Persei2015eclipse.html

W obu cieniach nóg nie są uwzględnione niepunktowych rozmiarów gwiazd, tzn. w dużej odległości od astronauty krawędzie tych cieni nie powinny być tak ostre. Kiedyś tutaj zrobiłem PovRayem symulację cieni na planecie (bez atmosfery) oświetlanej przez punktowe dwie gwiazdy o kolorach czerwonym i niebieskim. Tak to wygląda ...

slvmtz, on 19 Lut 2016 - 23:43, said: ...czy taka fala grawitacyjna mogłaby jakoś wpłynąć na jego upływ podczas, gdybyśmy znajdowali się np. kilkanaście tysięcy lat świetlnych od jej źródła? Pytam dlatego, bo wiem że fala grawitacyjna to pewnego rodzaju anomalia, która zakłóciłaby prawidłowy stan rzeczy i po swojemu wpłynęłaby na otoczenie. Co by było gdyby teleskop grawitacyjny LIGO umieścić na planecie znajdującej się w odległości kilkunastu tysięcy lat świetlnych od głośnego ostatnio zjawiska połączenia się dwóch czarnych dziur (nr zjawiska LIGO: GW150914). W prezentacji Kostas Glampedakis pt."Gravitational Waves Theory-Sources-Detection" na stronie 18 znalazłem następujący wzór na szacowanie amplitudy fali grawitacyjnej "h" w odległości "r" od jej źródła. Dla oszacowania amplitudy "drgnięcia czasoprzestrzeni" h spowodowanej połączeniem się dwóch czarnych dziur GW150914 przyjąłem następujące parametry: -) energia, która zamieniła sie w falę grawitacyjną Egw=3Mo, -) częstotliwość przy której wydzieliło się najwięcej energii grawit. fgw=0.25kHz, -) czas trwania zjawiska "tau" = 0.15s = 150ms, -) odległość od źródła fal grawitacyjnych r="kilkanaście tys. lat świetlnych od GW150914"= 4000pc = 0.004Mpc Stąd h("kilkanaście tys.l.św. od GW150914") = 10exp(-22) * 173 * 4 * 0.082 * 3750 = 2*10exp(-17) Gdyby LIGO umieścić w odległości kilkunastu tys. lat świetlnych od zjawiska GW150914 to jego 4km ramię "drgnęłoby" o ułamek długości rzędu 10exp(-17) = 4*10exp(-14) metra = kilka/kilkanaście długości protonu !!! To byłby już jakiś efekt odczuwalny w skali atomowej na hipotetycznej planecie. Tzn. przez około 0.1 sekundy np. wszystkie nukleony w jądrach zmieniłyby odległości względem siebie? Może pojawiłoby się więcej rozpadów promieniotwórczych??? Dla sprawdzenia wykorzystałem ww. wzór do oszacowania "h" dla zjawiska GW150914 obserwowanego z Ziemi: r = 400Mpc, h("na Ziemi") = 10exp(-22) * 173 * 4 * 0.082 * 0.0375 = 2*10exp(-22) Jest to wartość o 1 rząd za mała w stosunku do tego co zmierzono teleskopem LIGO, czyli 10exp(-21) = około 0.001 średnicy protonu dla długości ramienia teleskopu grawit. 4km. Ale to są tylko szacunki ... EDIT: Jednak chyba trochę zagalopowałem się z tymi efektami makroskopowymi ... Amplituda fali grawitacyjnej rzędu kilkanastu/kilkudziesięciu długości protonu dotyczy zmian długości odcinka 4km. Atomy na hipotetycznej planecie w odległości 4000pc od GW150914 nie powinny odczuć w skali makroskopowej (np. poprzez zwiększenie liczby rozpadów prom.) tego "drgnięcia czasoprzestrzeni".

Symulacje numeryczne pokazują, że jest możliwa taka ewolucja bardzo masywnych ciasnych układów podwójnych, że w skali krótszej od wieku Wszechświata mogą powstać dwie bardzo masywne (jak na gwiazdy) czarne dziury (BH) i następnie połączyć się w jedną (w tym modelu trwa to ok. 2,6 miliarda lat). Więcej info na temat ewolucji takich układów można znaleźć pod odnośnikiem: http://arxiv.org/abs/1601.03718v2 Autorzy tej publikacji szacują, że przy czułości "teleskopu grawitacyjnego" aLIGO będą często obserwowane zjawiska mergingu czarnych dziur: 2.1 - 550 przypadków / rok. Już niedługo takie obserwacje nam spowszednieją

Na powyższym rysunku widać, że LIGO rejestrował zmiany długości wzorcowego odcinka na poziomie 0.000000000000000000001 (10 exp -21). Czyli 4000m x 0.000000000000000000001 (10 exp -21) = 0,000000000000000004 (4 razy 10 exp -18) metra. Proton ma podobno średnicę około (10 exp -15) metra, czyli zarejestrowano zmiany na poziomie zaledwie 0.001 wielkości protonu!!! Niesamowite - jak oni to zmierzyli ...

Pod poniższym odnośnikiem znalazłem oryginalną publikację w tym temacie, która ukaże się w jutrzejszym PHYSICAL REVIEW LETTERS: http://journals.aps.org/prl/pdf/10.1103/PhysRevLett.116.061102 Wielki wysiłek świata nauki - samych tylko nazwisk autorów są trzy strony!!! Głównym autorem publikacji jest B. P. Abbott (LIGO, California Institute of Technology, Pasadena, California 91125, USA). Tytuł: "Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger". I jeszcze bardzo ciekawy rysunek z tej publikacji z zaobserwowanymi zmianami struktury przestrzeni w dniu 14 września 2015 09:50:45 czasu UTC i ich interpretacją - czyli zjawisko koalescencji/mergingu dwóch gwiazdowych czarnych dziur. Wielka sprawa. Będzie co studiować w ten weekend ... Pozdrawiam

Dla mnie jedynym źródłem wiedzy o mierzeniu odległości w skali Wszechświata jest strona z kalkulatorami kosmologicznymi przygotowana przez Wrighta - kosmologa, który uczestniczył najsłynniejszych projektach obserwacyjnych takich jak COBE, WISE i WMAP. W sumie są trzy wersje kalkulatora kosmologicznego Wrighta: 1. przelicza lata świetlne na redshift „z”: http://www.astro.ucla.edu/~wright/DlttCalc.html 2. przelicza redshift „z” na lata świetlne : http://www.astro.ucla.edu/~wright/CosmoCalc.html (Na stronie tego kalkulatora kosmologicznego są odnośniki do pozostałych kalkulatorów) 3. zaawansowany : http://www.astro.ucla.edu/~wright/ACC.html W zależności od podanego redshiftu kosmologicznego "z" i parametrów Wszechświata otrzymujemy różne odległości "honorowane" przez kosmologów: ● radialna odległość współporuszająca się (ang. comoving radial distance), ● DA - odległość wielkości kątowej (ang. angular size distance), ● DL - odległość jasnościowa (ang. luminosity distance) Nie powinno używać sie odległości czasu podróży światła (light travel time distance) Dltt=c*(Tobserwacji-Temisji_sygnału). Wśród wielu zastrzeżeń kosmologów, które budzi odległość Dltt jest jej niezgodność z Zasadą Kosmologiczną! Szczegóły jak liczyć ww.odległości można znaleźć w publikacji Wrighta dostępnej pod odnośnikiem: http://www.jstor.org/stable/pdf/10.1086/510102.pdf Przykład dla aktualnie najjaśniejszej z zaobserwowanych super-jasnych supernowych (SLSN): ASASSN–15lh. W maksimum jasności była coś z 570 miliardów razy jaśniejsza niż Słońce (kilkadziesiąt razy jaśniejsza niż Droga Mleczna, która ma 25mld Lo). ASASSN-15lh przesunięcie → ku czerwieni (redshift) z = 0,2326 przeliczamy odległości dla standardowego modelu Wszechświata: ● odległość współporuszająca się (comoving radial distance)=3,098 mld lat św. ● odległość wielkości kątowej (angular size distance) DA=2,5133 mld lat św. ● odległość jasnościowa (luminosity distance) DL= 3,818 mld lat św. Tak to widzę ...

Ciekawe jest w jaki sposób powstają gwiazdy węglowe. Można o tym poczytać np. w wykładzie prof. Langera pt. Stars and Stellar Evolution - chapter10. Podczas ewolucji gwiazd mało- i średnio-masywnych na asymptotycznej gałęzi olbrzymów występują quasi-okresowe pulsy termiczne w fazie palenia helu w warstwie (ang.shell). Może się zdarzyć, że podczas tych pulsów termicznych konwekcja sięgająca z powierzchni do bardzo głębokiego wnętrza gwiazdy może wydobyć produkty spalania He. Ten proces nazywa się w literaturze astronomicznej "dredge-up" (ściślej - jest to tzw. trzeci "dredge-up"; 1 i 2 dredge-up mogą pojawić się we wcześniejszych fazach ewolucji gwiazdy). W j.ang."dredge-up" oznacza czerpanie, odgrzebywanie - po prostu konwekcja wyciąga na powierzchnię produkty spalania He, w szczególności dużą ilość węgla i wtedy obserwujemy gwiazdę węglową. W szczególności na załączonym rysunku pokazano ten proces w symulacji komputerowej dla gwiazdy o masie początkowej 3Mo. Ilość węgla C-12 stopniowo wzrasta na powierzchni po każdym wystąpieniu zjawiska "dredge-up" by wreszcie przewyższyć ilość tlenu O-16 po 1,3 mln lat. W ten sposób gwiazda staje się gwiazdą węglową, na której powierzchni stosunek ilości atomów C/O>1. Na ww. rysunkach czas jest liczony od pierwszego helowego pulsu termicznego. Rysunek (a) pokazuje zmianę masy jądra wodorowego (MH) jądra helowego (MHe) w czasie. Rysunek ( pokazuje jak się zmienia jasność w warstwie He. Rysunek © pokazuje zmiany powierzchniowej obfitości węgla C-12, azotu N-14 i tlenu O-16. Z wyjątkiem kilku pierwszych pulsów termicznych, każdy kolejny kończy się zjawiskiem dredge-up (nagły spadek masy jądra gwiazdy) i nagły wzrost obfitości węgla C-12.

Z wczorajszego spotkania w PTMA Sz-n poświęconego supernowym jest do pobrania prezentacja dotycząca ASAS-SN - 23 stycznia 2016r. ASAS_SN.pdf

Polecam artykuł Grzegorza Wiktorowicza (doktorant Obserwatorium Astronomicznego UW) w Uranii nr 4 z 2015r. pt. "Którędy do czarnej dziury?". Na poziomie popularno-naukowym wyjaśnił on problem kolapsu gwiazd masywnych. Autor podał 4 możliwe scenariusze. Decyduje ułamek sekundy podczas przebiegu tego zjawiska o tym, czy będzie to "porządny wybuch", który zaobserwujemy jako SN typu II (lub jedną z jej odmian Ib,Ic), czy też coś "skromniejszego" (nieudana supernowa, słaba supernowa/failed supernova, faint supernova). Chodzi o czas trwania etapu kumulacji energii potrzebnej do odrzucenia zewnętrznych warstw materii. Po uformowaniu się protogwiazdy neutronowej, opadająca materia napotyka opór tejże protogwiazdy i wytwarza się fala uderzeniowa skierowana na zewnątrz. Ekspansja na zewnątrz tej fali uderzeniowej jest przez "moment" hamowana opadająca materią. Wytwarza się takie piekło, że nawet neutrina nie mogą się stamtąd wydostać. Tworzy się warstwa konwekcyjna, w której nawet neutrina muszą cyrkulować! Jeżeli w ciągu ok. 0,2 sekundy zgromadzi się w warstwie konwekcyjnej wystarczająca ilość energii, aby odrzucić zewnętrzne warstwy materii, to wtedy mamy do czynienia ze zwykłym wybuchem supernowej i powstaniem gwiazdy neutronowej. Jeżeli trwa to dłużej to - kończy się czarną dziurą i nieudaną lub słabą supernową. Pozwoliłem sobie załączyć rysunek z tego artykułu, który przedstawia wynik dotychczasowych symulacji numerycznych ewolucji gwiazd - dla gwiazd masywnych (tzn.M>=8-10Mo) o masach początkowych mniejszych od ok.20Mo mamy porządną supernową + gwiazda neutronowa. Dla większych mas początkowych gwiazd masywnych - kończy to się mało efektowną supernową + czarną dziurą. Ww. model tłumaczy obserwowaną przerwę w rozkładzie mas obiektów końcowych. Tzn. nie obserwujemy ani gwiazd neutronowych cięższych od ok.2Mo, ani czarnych dziur o masie mniejszej od 5Mo. PS Apropos tytułowego Kochanka ... Jakby ktoś chciałby go posłuchać jak opowiada w BBC o najjaśniejszej zaobserwowanej w historii ludzkości supernowej ASASSN-15lh to polecam odnośnik: http://www.bbc.com/news/science-environment-35315509

W najbliższą sobotę 23.01 w PTMA Szczecin odbędzie się spotkanie poświęcone supernowym. Zaplanowane są trzy wykłady. Gościem specjalnym będzie odkrywca supernowych Jarosław Grzegorzek, który opowie jak praktycznie odkrywa się supernowe. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie PTMA Sz-n. W jednej z prezentacji opowiem o ASAS-SN i odkryciu najjaśniejszej znanej supernowej ASASSN-15lh (SN 2015L). Ostatnio zrobiło się głośno o tej supernowej z okazji publikacji artykułu w prestiżowym wydawnictwie naukowym "Science" (http://science.sciencemag.org/content/351/6270/257). Aczkolwiek pierwsza wersja tego artykułu, która zawierała analizę obserwacji tylko z 2 m-cy (maj/czerwiec 2015r.) była dostępna już od 10 lipca 2015r. na portalu preprintów naukowych ARXIV: http://arxiv.org/abs/1507.03010. W ostatniej Proximie nr 22 jest opisana najjaśniejsza supernowa ASASSN-15lh na podstawie tej wersji preprintu ARXIV. Natomiast w artykule w "Science" wykorzystano obserwacje z ok.4m-cy (wersja 3 preprintu ARXIV). Poniżej strona tytułowa mojej prezentacji. Zapraszam.

Całe niebo ma powierzchnię 41250 stopni kwadratowych! Przy okazji nasuwa sie inne pytanie (pisałem o tym też swego czasu na sąsiednim forum): Ile bajtów potrzebujemy, aby zapisać obraz całego nieba za pomocą kamery CCD o rozdzielczości 1 jednej sekundy łuku? Przypadkowo znalazłem w Internecie poniższą odpowiedź w wersji graficznej.Tzn. całe niebo ma powierzchnię 500 000 000 000 sekund kwadratowych łuku (pięćset miliardów). Gdy rozdzielczość wynosi 1"/piksel oraz gdy piksela się "zdygitalizuje" do 16-bitów (=2bajty) to mamy odpowiedź: 1 000 000 000 000 bajtów = 1 Terabajt = obraz całego nieba o rozdzielczości 1" zarejestrowany kamerą CCD 16-bitową !!! Ale ponieważ praktycznie zdjęcia robi się "z zakładkami", to do jednorazowej rejestracji całego nieba potrzeba większych zasobów dyskowych. Z drugiej strony praktycznie nie fotografuje się tych okolic, gdzie jest Księżyc i Słońce.

Wczoraj (dn.29.12.2015r.) padł rekord ASAS-SN: jednego dnia odkryto 4 prawdopodobne supernowe. W ostatnich dwóch dniach zostały m.in. odkryte interesujące supernowe ASASSN-15us i ASASSN-15ut. Piękne fajerwerki niebieskie na koniec roku, ale niestety na południowej półkuli nieba 1. Bardzo jasna (ok.14.7mag)supernowa nr ASASSN-15us (szkoda, że u nas niewidoczna!) RA (J2000) = 22:09:09.641, DEC (J2000) = -47:08:02.48, Data odkrycia (UT) = 2015-12-29.03, Jasność SN V mag w momencie odkrycia = 14.7, Oznaczenie galaktyki macierzystej = NGC 7213 (21.3Mpc), Przybliżona jasność abs. galaktyki macierzystej = 14.7 mag, Offset SN w stosunku do galaktyki macierzystej (") = 135.33". http://www.astronomerstelegram.org/?read=8474 Zmiany jasności Obs. UT Date V mag 2015-12-22.06 >17.1 2015-12-25.05 16.1 2015-12-29.03 14.7 Supernowa ASASSN-15us została automatycznie oznaczona przez software w dn. 29 grudnia 2015r. Poniżej widać zdjęcie tego samego obszaru nieba z kolejnych dni. Tylko fotka u góry po lewej stronie jest "oryginalna" (tzn. tak jak to widać na zdjęciu). Pozostałe fotki są to fotki "różnicowe" uzyskane techniką "image substraction" po odjęciu obrazu galaktyki macierzystej NGC 7213. I jeszcze zdjęcie "odkrywcze" supernowej ASASSN-15us opublikowane w telegramie astronomicznym nr 8474. 2. Supernowa nr ASASSN-15ut w przepięknej gromadzie galaktyk zwanej Kwartetem Roberta RA (J2000) = 00:21:21.09, DEC (J2000) = -48:38:30.34, Data odkrycia (UT) = 2015-12-30.12, Jasność SN V mag w momencie odkrycia = 16.8 mag, Oznaczenie galaktyki macierzystej NGC 88 (44.8Mpc, Przybliżona jasność abs. galaktyki macierzystej = -16.5 mag, Offset SN w stosunku do galaktyki macierzystej (") = 11.68 ". http://www.astronomerstelegram.org/?read=8479 Na poniższym zdjęciu supernową ASASSN-15ut (czytaj "zabójca 15ut") widać na górnej fotce po prawej stronie.

Zdecydowałem się założyć wątek poświęcony "zabójcom supernowych" czyli ASAS-SN, aby śledzić świat supernowych (i innych zjawisk "chwilowych" ...) z ich perspektywy. Potoczne oznaczenie "assassin"/"zabójca" wzięło się od pierwszych liter ASAS-SN wziętych z pełnej nazwy projektu obserwacji supernowych All-Sky Automated Survey for Supernovae. W projekcie ASAS-SN jest również wątek polski - protoplastą tego projektu był polski projekt ASAS zainicjowany w 1997 roku przez polskich astronomów prof. Grzegorza Pojmańskiego i prof. Bohdana Paczyńskiego. Na stronie domowej ASAS–SN jest odnośnik do polskiego ASAS–a, a prof. Pojmański jest jednym z członków zespołu ASAS–SN. Jako źródło informacji po ASAS-SN polecam również duży artykuł o tym przeglądzie nieba w Proximie nr 22: http://proxima.org.pl/index.php/download-biuletyn-proxima-menu W świecie ASAS-SN dzieje się bardzo wiele! ASAS-SN są odkrywcami więcej niż połowy wszystkich jasnych supernowych (<17mag), do których można sięgnąć również amatorskim sprzętem astro-fotograficznym. Poniżej podaję odnośniki, pod którymi można znaleźć aktualne informacje na temat "zabójców supernowych": [1] Profil ASAS-SN na portalu społecznościowym Twitter - https://twitter.com/SuperASASSN [2] Lista wszystkich zjawisk zarejestrowanych przez ASAS-SN - http://www.astronomy.ohio-state.edu/~assassin/transients.html [3] Aktualna lista supernowych odkrytych przez ASAS-SN - http://www.astronomy.ohio-state.edu/~assassin/sn_list.html [4] Automatyczne obserwacje supernowych --> ASAS-SN CV Patrol - http://cv.asassn.astronomy.ohio-state.edu/ [5] Strona domowa ASAS-SN - http://www.astronomy.ohio-state.edu/~assassin/index.shtml Zaraz będzie pierwszy news ...

"Zabójcy supernowych" spod znaku ASAS-SN prawie od razu zauważyli artykuł o nich w ostatniej Proximie. Pozwoliłem sobie przetłumaczyć ... "Wielki artykuł o ASAS-SN w Proximie - biuletynie polskich obserwatorów gwiazd zmiennych. Czyż każdy porządny astronom nie czyta po polsku?" I jest wskazany odnośnik do PDF'a nr 22 na stronie ASAS-SN.

Wyguglowałem pod hasłem "simulation merging main sequence stars" m. innymi następujące odnośniki (przejrzałem pierwsze 2 strony odnośników): https://web.archive.org/web/20070108134116/http://physicsandastronomy.vassar.edu/lombardi_research.htm http://starsmasher.allegheny.edu/jalombar/movies/ (a nawet pracę magisterską w j.ang. na ten temat: http://home.strw.leidenuniv.nl/~hamers/BSc_thesis_Hamers.pdf ) Pod pierwszym odnośnikiem na przykład można zobaczyć symulację 224kb dla układu podwójnego o masach 0,8/0,6Mo. https://web.archive.org/web/20070108134116/http://physicsandastronomy.vassar.edu/movies/rho039.mov Nie udało mi się tego pliku wkleić na forum ...

Znalazłem w Internecie artykuł prof. Romulada Tylendy (CAMK) wygłoszony na XXXU zjeździe Polskiego Towarzystwa Astronomicznego w 2011 roku w Gdańsku (artykuł po polsku!). Autor opisuje bardzo ciekawy przypadek kontaktowego układu podwójnego, gdzie gwiazdy ciągu głównego prawie muskały się powierzchniami do roku 2008 (okres orbitalny P=1,43dnia) i wtedy w wyniku oddziaływań przypływowych nastąpiło połączenie się obu gwiazd To jest chyba jedyny w pełni udokumentowany taki przypadek. Tak się tłumaczy podobne zjawiska dla V838 Mon (rok 2002), CK Vul (rok 1670 - nowa Heweliusza), V4332 Sgr (rok 1994), M31 RV (rok 1998 - gw. zmienna w Wielkiej Mgławicy Andromedy). Aczkolwiek wybuch V1309 Sco jest najbardziej przekonywujący. Tak to zjawisko tłumaczy prof. Tylenda: >>>Natomiast hipoteza, że V1309 Sco przed 2008 rokiem była zaćmieniowym układem dwóch gwiazd, w naturalny i prosty sposób potrafi wyjaśnić obserwacje. Krzywa blasku z 2002 roku ("zaokrąglone" maksima jasności) można łatwo zrozumieć, zakładając, że był to układ kontaktowy o okresie orbitalnym 1,43 dnia. Systematyczne skracanie się okresu, obserwowane w latach 2002-2007, oznacza zacieśnianie się układu (oba składniki powoli zbliżały się do siebie). Na podstawie badań teoretycznych takie zachowanie się układu kontaktowego jest spodziewane, gdy stosunek mas obu składników stanie się mniejszy od 0,1. Pojawia się wtedy niestabilność związana z siłami przypływowymi, która prowadzi do szybkiego transferu momentu pędu z ruchu orbitalnego układu do rotacji masywniejszego składnika. W momencie pojawienia się takiej niestabilności układ szybko dąży do koalescencji (zlania się) obu składników układu w jedną gwiazdę. Znaczna część energii ruchu orbitalnego układu ulega wtedy dyssypacji i wydzieleniu w postaci promieniowania. Proces ten w naturalny sposób jest w stanie wytłumaczyć skalę rozbłysku V1309 Sco obserwowanego w 2008 roku. Zgodnie z powy»szym tokiem rozumowania V1309 Sco powinna być obecnie obiektem pojedynczym. ... Ewolucja dysku V1309 Sco, podobnie jak ewolucja dysków protogwiazdowych, może doprowadzić do utworzenia zalążków planet. W literaturze naukowej pojawiły się ostatnio sugestie, że koalescencja kontaktowego układu gwiazd może być jedną z dróg prowadzących do powstawania tzw. gorących, rozdętych planet jowiszo-podobnych, odkrytych w ostatnich latach wokół niektórych gwiazd. Tak więc można zakończyć naszą opowieść o V1309 Sco nieco rozbudowaną wersją tytułu niniejszego artykułu: V1309 Scorpii - tragiczna śmierć układu kontaktowego dwóch gwiazd, narodziny nowej gwiazdy i, być może, nowego układu planetarnego. <<< Że też możemy takie rzeczy obserwować.Niesamowite ... Przed lekturą artykułu prof. Tylendy wydawało mi się, że taki merging dwóch gwiazd to jest kataklizm na miarę wybuchu supernowych. A to jest jednak wydarzenie w mniejszej skali-trochę jaśniejsza "nowa", ale z możliwością powstania układu planetarnego! Materiał źródłowy: Romuald Tylenda (2011), materiały z XXXV Zjazdu PTA w Gdańsku, str.70 "V1309 Scorpii: Śmierć układu kontaktowego i narodziny nowej gwiazdy"- http://iftia9.univ.gda.pl/~pg/XXXVZjazdPTA.pdf

Ogólny widok gwiazdozbioru Łabędzia z pięcioma cefeidami: Zgodnie z zapowiedzią z pierwszego posta poniżej załączyłem zdjęcia (5-minutowe "alignowane" i stackowane ekspozycje) o polu ok.3x4stopnia w okolicy pięciu cefeid z Łabędzia. Interesowała mnie identyfikacja innych ciekawych gwiazd zmiennych w polu widzenia o porównywalnej jasności. Zdjęcia przedstawiają okolice gwiazd zmiennych tak, jak je widać na niebie (orientacyjnie: północ - u góry, wschód - na lewo). Nie jest to najwyższej klasy astrofoto, ale ostatnio znalazłem w jaki sposób usunąć ze zdjęcia zielone tło nieba. W Irisie zaznaczam fragment nieba bez gwiazd i wykonuję komendę BLACK, i już zrobione... SZ Cygni: cefeida niedaleko Deneba. Ciekawym obiektem w polu widzenia jest również U Cyg (miryda, 7.7-13.9mag) i zmienna nieregularna późnego typu widmowego TV Cyg (LB, 10.9-11.4mag). TX Cyg i VX Cygni: cefeidy po przeciwnych stronach jasnej gwiazdy ni Cygni (V=3.94mag). Dodatkowo w polu widzenia znalazłem inne gw.zmienne o porównywalnych jasnościach: V1059 Cyg (SRA 9.3-10.3), V2562 Cyg (EB 9.0-9.5), VY Cyg (DCEP 9.2-10.0). MZ Cyg: słaba cefeida (w porównaniu do pozostałych) o jasności 10.9-12.7V MZ Cyg można dość łatwo znaleźć jako 6 gwiazdkę w łańcuszku, licząc od jasnej (6.5V) HD203784. V2484 Cyg - bazie VSX jest sklasyfikowana jako typ zmienności LB, ale o jasności 9,7-10,6??? w bliżej nieokreślonym systemie fotometrycznym. Gwiazda teraz ma jasność ok.13mag na zdjęciu). Obiekt wart dalszych obserwacji ... X Cyg: najjaśniejsza z zestawu cefeid o zmienności 5.9-6.9mag. W polu widzenia znalazłem również ciekawy układ zaćmieniowy GO Cyg (EB 8.5-9.1mag.) o okresie tylko 0.7dnia.

Małe uzupełnienie info Rhobaak'a ... Gwiazda zbiżając się do czarnej dziury o masie < 10^^8Mo marnie kończy - jako TDE (tidal disruption events), czyli rozerwanie gwiazdy przez siły przypływowe bardzo masywnej czarnej dziury. Dla tak masywnych obiektów odległość "tidal radius", w której siły przypływowe czarnej dziury rozrywają gwiazdę jest większy od horyzontu zdarzeń. Gdy gwiazda zbliży się na odległość mniejszą niż "tidal radius" następuje jej unicestwienie i plazma, z której składa się gwiazda częściowo spada po orbice eliptycznej w stronę czarnej dziury ("bound debris"), a częściowo ucieka po orbice hiperbolicznej ("unbound debris"). Czarne dziury o masie > 10^^8Mo po prostu "połykają gwiazdy" w całości ponieważ "tidal radius" < "horyzont zdarzeń". Wiećej info w tym temacie np. j. ang. M.Begelman 2015r. "What can tidal disruption events teach us about black whole accretion?" - http://www.iap.fr/vie_scientifique/seminaires/IAP/2015/presentations/BegelmanIAP2015.ppt.pdf