WWPKF - odpowiedź na pytanie nr 36

[Gość]

Pytanie nr 36 brzmiało:

 

Dlaczego Księżyc podlegający nieustannie zjawisku retardacji (opóźniania się) względem Słońca średnio o 49m i względem gwiazd średnio o 53m może, mimo to, wschodzić z dnia na dzień coraz wcześniej?

 

Złożoność ruchu orbitalnego Księżyca przejawia się między innymi tym, że aktualna retardacja Księżyca może na różnych szerokościach geograficznych przyjmować różne, znacznie odbiegające od średniej, wartości. Jednak zawsze jest to, większe lub mniejsze, opóźnianie się Księżyca względem średniego czasu słonecznego i czasu gwiazdowego (średnio odpowiednio 49 i 53 minuty). To po pierwsze.

 

Po drugie, nachylenie orbity Księżyca do płaszczyzny równika niebieskiego powoduje, że deklinacja Księżyca może zmieniać się na tyle szybko, że w odpowiednio wysokich szerokościach geograficznych (i północnych, i południowych) może dojść do efektu nazywanego ujemną retardacją (ujemnym opóźnianiem się). I w żadnym razie nie jest to przyspieszanie - Księżyc zawsze się spóźnia.

Wektor jego ruchu można w uproszczeniu rozłożyć na dwie składowe: równoległy do płaszczyzny równika niebieskiego wektor opóźnienia Księżyca oraz prostopadły do równika niebieskiego wektor zmiany deklinacji Księżyca.

Podczas szybkiej zmiany deklinacji (np. w kierunku północnego bieguna niebieskiego) Księżyc staje się ciałem niebieskim jakgdyby coraz wyżej położonym na mapie nieba. I, wobec tego, z dnia na dzień można go z wysokich północnych szerokości geograficznych zobaczyć coraz wcześniej, mimo że wzdłuż równika przesuwa się na wschód, a więc najnormalniej się spóźnia. Szybki wzrost deklinacji w kierunku bieguna północnego sprawia, że "zaglądając" za krzywiznę Ziemi w kierunku połnocno-wschodnim mamy wcześniejszy kontakt wzrokowy z tarczą Księżyca. To jest takie, banalnie rzecz ujmując, niespełnione "dążenie" Księżyca do bycia gwiazdą okołobiegunową.

 

Proszę zwrócić uwagę na momenty wschodów Księżca na szerokościach powyżej ok. 63°N w dniach 4, 5, 6 stycznia 2003 - Księżyc wschodzi coraz wcześniej, bo w ciągu tych trzech przykładowych dni jego deklinacja zmienia się z ok. 24°S do ok. 14°S (a więc Księżyc "pędzi" w kierunku bieguna północnego). Jego równikowe opóźnienie wynosi wtedy ok. 50m i w niczym nie przeszkadza. Ważna jest ta prostopadła do równika składowa zmiany deklinacji.

 

Na przykład, z kolei, w dniach 22, 23, 24 stycznia 2003 Księżyc galopuje w kierunku bieguna południowego (zmiana deklinacji z ok. 9,5°N do 8,5°S) i mimo opóźniania znowu ok. 50-minutowego względem średniego czasu słonecznego zachodzi na tych wysokich szerokościch północnych coraz wcześniej - jak słoneczko jesienią...

 

Odwrotnie sytuacje zachodzą w wysokich szerokościach południowych.

 

Wspomniane na wstępie wahania aktualnego opóźnienia Księżyca względem wartości średniej zjawiska te pogłębiają lub osłabiają.

[Gość Janusz_P.]

A teraz zapytanie do Ciebie mistrzu od jakiej szerokości geograficznej to zjawisko już zachodzi bo w Polsce napewno tak ale czy np z Bułgarii czy Cypru też jest obserwowane ???

[Gość]

Niestety, w Polsce to zjawisko nie zachodzi. Cyrki takowe Księżyc wyczynia dopiero od równoleżnika 62°.

W północnej Polsce najmniejsze opóźnienie Księżyca, to 9m (np. 3 marca 2003 na Rozewiu).

[Bartosz]

poświęciłem trochę czasu na przejrzenie wschodów Księżyca w Astronomy Lab for Windows ( stary programik ale jary ) i niestety na naszej szerokości nie występuje to zjawisko

EL Capitano - faktycznie krążyliśmy blisko tematu, ale tylko blisko

pozdrawiam,

Bartosz