Nowe odkrycia gwiazd zmiennych w 2023 r.

bajastro · 10 Lutego 2023

Dawno nic nie było, a mam chwilę wolnego czasu to kontynuuję poszukiwania nowych gwiazd zmiennych.

Gaia DR3 wykosiła "jedyne" 11,7 mln gwiazd zmiennych, są też inne przeglądy, które intensywnie skanują niebo i znajdują mnóstwo zmiennych.

Pomimo tego wciąż można znaleźć naprawdę fajne nieznane gwiazdy zmienne i to nawet lornetkowe o sporych amplitudach.

Od początku roku AAVSO potwierdziło 4 moje odkrycia, ale będą następne. Zmodyfikowałem metody poszukiwań i na tę chwilę skupiam się głównie na układach zaćmieniowych, w których składniki poruszają się po orbitach eliptycznych. Objawia się to występowaniem zaćmień wtórych w innej fazie niż 0.5 okresu licząc od środka zaćmienia głównego (pierwotnego, głębszego). Zaćmienia wtórne są płytsze.

Automatyczne systemy wciąż nie radzą sobie tak dobrze z wyłapywaniem układów silnie ekscentrycznych, a długie okresy utrudniają analizy, ilość danych pozwalających wykryć zaćmienia jest niewielka a zarejestrowane rzadkie spadki jasności często są przypadkowymi błędami i tu wkraczam ja

Pierwszy układ BMAM-V860 został zaakceptowany 28 stycznia 2023 r. zlokalizowany jest w północnej części Wolarza, bliżej do dyszla Wielkiego Wozu niż do Arktura

Układ jest w miarę jasny, w zasięgu małego teleskopu albo dużej lornetki, niczym nie wyróżniająca się gwiazda o jasności 11,34 V (V oznacza filtr fotometryczny Johnsona V). Ale w okresie 10,63 dnia występują naprzemiennie zaćmienia. Podczas zaćmienia głównego jasność układu spada do 11,90 V. W środku zaćmienia wtórnego jasność układu wynosi 11,52 V, ale za to zaćmienie wtórne jest dłuższe niż pierwotne, w bazie danych VSX AAVSO czas trwania zaćmienia podaje się w % okresu, główne zaćmienie trwa 2% a wtórne 2,8% okresu.

Poniżej wykres fazowy tego układu:

Układ został wykryty jako spektroskopowo podwójny (2022A&A...659A..95T) na podstawie zmian prędkości radialnych, ale nie ma wyznaczonej wartości okresu.
Najwyraźniej wykonali zbyt mało obserwacji, by móc wyznaczyć okres obiegu składników.

BMAM-V860 w bazie danych VSX: https://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=2346010

BMAM-V861 typu EA/RS o okresie 54,61 dnia to prawdziwa perełka na północnym niebie. Jak ją znalazłem to ciężko było uwierzyć, że ten obiekt nie figuruje w żadnej znanej mi bazie danych.

Co tu się rozpisywać, zobaczcie sami co się tutaj dzieje na wykresie fazowym utworzonym z danych ASAS-SN w rozbiciu na poszczególne lata (dla filtru V, obecnie ASAS-SN prowadzi przegląd nieba w filtrze Sloan g'):

Układ znalazłem przeglądając dane z teleskopu TESS z wybranego sektora i rzuciło mi się w oczy jedno zarejestrowane zaćmienie, potem okazało się, że danych jest więcej. Ale najciekawsze były dane ASAS-SN, teoretycznie to już na granicy saturacji, ale gwiazda jest pomarańczowa i jak widać dane są bardzo dobrej jakości. Jest to nie tylko układ zaćmieniowy, oba składniki mają plamy gwiazdowe a ilość "zaplamienia" zmienia się w sposób gwałtowny z roku na rok, co daje amplitudę rzędu 0,4 mag. Do tego dochodzą zaćmienia, na powyższym wykresie wyraźne jest główne zaćmienie, wtórne zaćmienie jest płytsze i bardziej zaburzone przez plamy gwiazdowe. Zaćmienia składników lepiej widać na danych z teleskopu TESS:

Jakby tego było mało, okres rotacji wynosi 53.86 dnia i jest o 0,75 dnia krótszy od okresu orbitalnego. Rotacja jest prawie zsynchronizowana z ruchem orbitalnym:

Myślę, że spokojnie da się ten obiekt obserwować wizualnie w dużych lornetkach czy małych teleskopach.

Link do VSX: https://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=2386982

A może by tak coś "upolował" w pasie ekliptycznym. Sonda K2 wyłapała sporo zmiennych przy okazji poszukiwań egzoplanet, ale miała jedną istotną wadę ?
Robiła to tylko sektorami, które nie pokryły całego pasa. Tak trafiłem na Lwa, a w nim ukryła się bardzo ładna gwiazda BMAM-V862, a właściwie dwie lwie gwiazdy okrążające środek masy w czasie 82,2 dnia po bardzo silnie ekscentrycznych orbitach. Normalnie układ ma jasność 10.91 V, ale zaćmienia mają amplitudę 0.65 mag (w paśmie TESS), wtórne zaćmienia są niewiele płytsze. Wykres fazowy pokazuje, że zaćmienie wtórne jest niedługo po zaćmieniu głównym a potem przez ponad 86% okresu nic się nie dzieje:

Tu również zaćmienie wtórne trwa dłużej niż główne.

BMAM-V862 w bazie VSX AAVSO: https://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=2386985

W trakcie pisania tego postu AAVSO zatwierdziło kolejny układ zaćmieniowy typu Algola: BMAM-V863.

W tym układzie składniki również poruszają się po orbitach eliptycznych w czasie 37,17 dnia. Jasność zmienia się w zakresie 11,14 - 11,42 mag (V). Wtórne zaćmienie również trwa dłużej. Wykres fazowy:

Link do bazy VSX: https://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=2386991

Rok się ledwo zaczął a już mam tyle samo odkryć, co w całym 2022 r.

Edytowane 10 Lutego 2023 przez bajastro

bajastro · 3 Marca 2023

W ostatnim czasie okryłem kolejne ekscentryczne układy zaćmieniowe gwiazd podwójnych, wśród których są dwa o bardzo długim okresie.

BMAM-V864 o jasności 10,96 mag (Johnson V) zlokalizowana jest w Bliźniętach. W trakcie zaćmień jasność spada o ponad 0,7 mag. Okres układu wynosi aż 491,7 dnia.

Układ ten niemal poszedł do kosza, gdyż TESS zarejestrował tylko fragment jednego z zaćmień i wyglądał raczej jak kolejny artefakt niż zaćmienie.

Takich defektów w danych TESS jest mnóstwo i niestety bardzo łatwo można pominąć coś, co mogłoby być interesujące:

Ale postanowiłem sprawdzić jeszcze ASAS-SN i okazało się, że zaćmienia jednak występują w tym układzie, choć maksymalnie mogą wystąpić tylko dwa w ciągu roku:

Link do VSX: https://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=2386997

Drugim ciekawym podwójnym układem zaćmieniowym jest BMAM-V870 i również znajduje się w Bliźniętach.

Odnalazłem go w tym tygodniu i jest jaśniejszy (V= 9,98 mag) niż BMAM-V864, a okres obiegu składników wynosi w tym przypadku 349,6 dnia.

Żeby móc obejrzeć jedno zaćmienie w tym układzie potrzeba na to aż 9 dni

Wykres fazowy z użyciem danych ASAS-SN wygląda całkiem ładnie:

Lamost wykrył zmiany prędkości radialnych dla tego obiektu i zaklasyfikował jako układ spektroskopowo podwójny (jako jeden z 5 mln) bez podania wartości okresu.

Szkoda, że nie mają wystarczającej ilości danych, bo z uwzględnieniem charakterystyki zaćmień być może udałoby się wyznaczyć średnice gwiazd.

Link do VSX: https://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=2387029

Edytowane 3 Marca 2023 przez bajastro