Cefeidy

[Henryk]

Cefeidy to fascynujące gwiazdy zmienne, nadolbrzymy klasy F, będące niegdyś bardzo pomocne w wyznaczeniu odległości we wszechświecie. Pulsują one z zachwycającą regularnością w okresie 1 - 135 dni, zmieniając jasność od ułamka magnitudo do 2 mag. Pulsacje te są spowodowane nagłym uwalnianiem fotonów z jądra gwiazdy w momencie gdy ich ciśnienie przekroczy opór bariery zjonizowanego helu. Gwiazda w tym momencie gwałtownie jaśnieje i wkrótce zaczyna się grawitacyjnie zapadać, po czym ponownie rośnie ciśnienie strumienia fotonów - kula gazu zaczyna się rozszerzać i cykl się powtarza. W trakcie takiego cyklu zmienia się także barwa gwiazdy, co związane jest ze zmianami temperatury powierzchni.

 

Odkrywcą "matki" cefeid (czyli Delty Cep) był głuchoniemy młody Anglik John Goodricke w 1784 roku. Zresztą zmarł on w 21 roku życia prawdopodobnie wskutek zapalenia płuc, którego nabawił się w trakcie obserwacji tej cefeidy, co jednak mam nadzieję nie zniechęci Was do obserwacji zmiennych . Goodricke był współpracownikiem Edwarda Pigotta, który nieco wcześniej odkrył pierwszą cefeidę - Eta Aquilae. Swoją drogą ciekawe dlaczego nazwę grupy gwiazd nadali od drugiej odkrytej cefeidy?

 

Ponad sto lat później Henrietta Leavitt wykorzystała odkryty przez siebie fakt zależności okresu pulsacji od jasności absolutnej gwiazdy (im większa jasność, tym dłuższy okres). Oczywiście wykorzystała do tego swój rozum i założenie, że w sąsiedniej galaktyce wszystkie gwiazdy są w podobnej odległości od Ziemi. Potem wystarczyło wykalibrować linijkę i oceniając jasność obserwowalną można było przeliczać odległości do gwiazd i galaktyk.

 

Kolejne sto lat później ja wpadłem na grupkę cefeid w Jaszczurce i obserwuję je dla czystej przyjemności, co i wszystkim polecam . Gwiazdy zachowują się bardzo ciekawie i tworzą co chwilę inny układ wzajemnych jasności, co czyni je w moich oczach tak fascynującymi, zwłaszcza, że można je obserwować w polu widzenia lornetki, czy nawet teleskopu przy niewielkim powiększeniu.

 

Zachęcam do obserwacji, które możliwe są przez cały rok .

 

Wkrótce temat rozwinę o przykładowe wykresy oraz mapki dla cefeid dostępnych do obserwacji lornetką

[Hery Sasta]

ja na razie obserwuje bete Lyr (moja pierwsza i na razie jedyna gwiazda zmienne) ale cefeidy teżbym chciał poobserwowac :mrgreen:

[Mariusz.K]

Ja bym chciał bardzo poobserwować zmienne. Ale nie wiem zabardzo które to. Mam możliwości do obserwowania południowego nieba południowo-wschodniego południowo-zachodniego. Może ma ktoś jakieś mapki itp które by mi pomogły odnaleźć jakąś zmienną. Dysponuje tylko tajgą 16x80

 

Z góry dziękuje!

[Hery Sasta]

najlepsze na początek to beta Lyr i Algol

[oskar]

Mariusz K i Henry - nie widzicie, że ten post dotyczy CEFEID???

[Mariusz.K]

W sumie tak. Przepraszam!

[Hery Sasta]

1. sorry :mrgreen:

2. nie Henry a Hery :noughty: :wink:

[antyqjon]

Mariusz: Z cefeid możesz dorwać nawet gołoocznie deltę Cep i etę Aql - obie łatwe do oceny W Taidze 16x80 spokojnie sięgniesz tę grupkę w Jaszczurce, o której napisał Henryk. Są to gwiazdy Z Lac, X Lac, V Lac i RR Lac, mapki do nich Henryk pewnie wkrótce zamieści On właśnie zachęcił mnie do ich obserwacji, polubiłem je i praktycznie każdej pogodnej nocy oceniam

[Henryk]

Ech Zbyszku, nie polecaj koledze cefeid na początek, a zwłaszcza tych w Jaszczurce. Sam od nich nie zaczynałeś, a dopiero jak nabrałeś troszkę doświadczenia. Wiesz jak później wyglądają wykresy :wink: .

Mapka Jaszczurek czeka na lepszą okazję, jak koledzy pooceniają trochę miryd, półregularnych, czy choćby RV Tau i okrzepną nieco w temacie :salu: .

[Radek Grochowski]

Dokladnie, najlepiej zaczac po prostu od Miry (o Cet). To jedna z niewielu (albo i jedyna) miryda, ktora nawet w minimum jest latwo dostepna w wiekszej lornetce. Jest to tez pierwsza odkryta gwiazda zmienna (chyba w XVIw), wiec obserwujac ja ma sie dodatkowa satysfakcje, ze patrzy sie na obiekt "historyczny". Zmiany jasnosci sa wyraznie widoczne z tygodnia na tydzien, na galezi wstepujacej nawet po uplywie paru dni.

Jak sie troche poobserwuje Mire to mozna sobie odpowiedziec na pytanie, czy mnie to w ogole rajcuje. Jezeli tak to siegamy po nastepne jasne mirydy albo SRy w rodzaju W Cyg czy mi Cep, a potem w miare doswiadczenia po ekstrawagancje w rodzaju henrykowych cefeid w Jaszczurce :wink: