TAU SCORPII- Al Niyat

19 Maja 2018

TAU SCORPII- Al Niyat

Niezwykła 2,8- magnitudowa gwiazda z konstelacji Skorpiona, oddalona od Ziemi o ok. 430 l.ś. Tym samym jest jedną z gorętszych gwiazd zlokalizowanych w niewielkiej odległości od Układu Słonecznego. Dla obserwatorów z terenu Polski dostępna wiosną, kiedy to gwiazdozbiór Skorpiona wznosi się na niewielką, ale wystarczająco dogodną wysokość nad horyzont. Należy do asocjacji niebieskich gorących gwiazd OB Skorpiona- Centaura. Al Niyat wykazuje temperaturę powierzchni bliską 31.000 K. Odpowiada ona typowi widmowemu B0,2V. Zaledwie niewielki ułamek procenta spośród wszystkich gwiazd ciągu głównego wykazuje tak wysoką temperaturę. Panujący w jej obszarze silny wiatr gwiazdowy przyczynia się do znacznej utraty masy, ok. 10^-8 M_ʘ rocznie. Ale i tak jest to blisko 100- krotnie mniej niż traci np. Zeta Puppis (Naos). Tau Scorpii silnie „świeci” w zakresie promieniowania rentgenowskiego (X). Ale interesujący jest fakt, że ta gwiazda- bardziej niż gorące obiekty wczesnych typów, przypomina późnego typu chłodne gwiazdy, u których wyrzutom koronalnym towarzyszy emisja fal X. Al. Niyat należy do ciągu głównego, a więc nie jest tak jasną gwiazdą o rozdętej otoczce (jak np. Zeta Puppis, blisko 800.000 L_ʘ), ale z uwagi na znaczną masę i wczesny typ widmowy jest aż 5- krotnie jaśniejsza od Słońca. Należy również zwrócić uwagę na niezwykle niską prędkość rotacji. Gorące gwiazdy często wykazują wysoką prędkość obrotu (np. Naos: ponad 200 km/s, Regulus: powyżej 300 km/s, Tsih: 450 km/h). W przypadku Tau Scorpii jest to zaledwie 20 km/s, niewiele szybciej niż Słońce (ok. 2km/s).
Inną niezwykłą cechą Al. Niyat jest jej wyjątkowe pole magnetyczne nad powierzchnią gwiazdy. Nie jest ono wyraźnie zgrupowane i posiada złożoną strukturę. Linie sił pola magnetycznego wykazują skomplikowaną strukturę. Pole to ukierunkowuje wyrzuty masy gwiazdowej na poskręcane wąskie tory. Uwalniana materia silnie świeci w zakresie promieniowania X. Intensywność promieniowania rentgenowskiego jest w przypadku Al. Niyat znacznie wyższa niż u gwiazd o podobnych parametrach widmowych. Przyczyną jest najprawdopodobniej złożone pole magnetyczne, będące reliktem pozostałym po etapie wczesnego formowania się gwiazdy.

Wiatry gwiazdowe poruszające się w wielu różnych kierunkach podlegają zderzeniom, przez co materia w nich zawarta emituje nadzwyczaj silne promieniowanie X. Tory zaznaczone na niebiesko to „otwarte” linie sił pola magnetycznego, z których materia swobodnie opuszcza gwiazdę. Białe linie symbolizują zamknięte linii sił pola („pętle”). W przypadku tych ostatnich materia krąży. Nie jest jednak (póki co) jasne, dlaczego tau Scorpii wykazuje tak niską prędkość rotacji. U niektórych gwiazd jest to spowodowane m.inn. intensywną utratą masy. Ale utrata ta nie jest wysoka w stosunku do większości gwiazd o podobnych parametrach fizyko- chemicznych.
Promieniowanie X emitowane przez Tau Scorpii ma jeszcze jedną szczególną cechę: nie tworzy się (jak to ma miejsce u np. Zety Puppis)- w znacznej odległości od powierzchni gwiazdy, w obszarze uwalnianego przez nią gazu (wiatr gwiazdowy). Al Niyat generuje promienie rentgenowskie już nad samą powierzchnią gwiazdy.
τ Sco wykazuje podwyższony udział zjonizowanego azotu w składzie atmosfery.