Epsilon Aurigae - czas na zaćmienie pokolenia.

Arek · 11 Lutego 2009

Epsilon Aurigae (HD 31964) to jedna z najciekawszych gwiazd zmiennych naszego nieba. Nie dość, że jest jasna (blask w barwie V zmienia się od 2.92 do 3.83

mag, a więc jest doskonale widoczna "gołym okiem"), ma wysoką deklinację, co umożliwia jej obserwacje przez cały rok, to jeszcze jest jednym z najbardziej intrygujących układów gwiazdowych jakie znamy.

Obecnie wydaje nam się, że głównym składnikiem układu jest pulsujący żółty superolbrzym (typ widmowy F2) o masie około 15 mas Słońca, który

nadyma się i kurczy z okresem około 100 dni. Około 27 jednostek astronomicznych od niego znajdziemy zakrzywiony i gruby dysk materii. W jego wnętrzu, po ciasnej orbicie, krążą dwie gwiazdy typu widmowego A o masach około 2 mas Słońca.

Co 27.1 roku dysk, z dziurą w samym środku powstałą poprzez ruch orbitalny gwiazd typu widmowego A, przechodzi na tle tarczy żółtego olbrzyma powodując

zaćmienie, które trwa aż dwa lata. Zaćmienie ma bardzo charakterystyczny i dość symetryczny kształt. Najpierw, przez około 5 miesięcy blask układu

systematycznie maleje od około 2.9 mag do 3.8 mag. W minimum blasku gwiazda pozostaje przez kolejne ponad 3 miesiące. Następnie blask znów zaczyna

rosnąć, ale wcale nie oznacza to końca zaćmienia, bo w tym momencie przez dziurę w dysku wygląda do nas tarcza zaćmiewanego olbrzyma. Na kilka

miesięcy blask gwiazdy wzrasta więc o około 0.3-0.4 mag, by potem znów spaść do minimum, być w nim przez kolejne ponad 3 miesiące, a następnie

wyjść z zaćmienia. Taki obraz wyłonił nam się na podstawie obserwacji zaćmienia z lat 1982-84.

Teraz najważniejsza informacja. Do następnego zaćmienia ma dojść w latach 2009-2011. Tak więc najbliższe zjawisko tego typu ma zacząć się już w połowie tego roku. Dokładnego czasu, ani jego przebiegu nie znamy, bo nie wiemy jak w ciągu ostatniego ćwierćwiecza zmienił się sam dysk i dziura w jego wnętrzu. Efemerydy, które należy traktować orientacyjnie, mówią co następuje:

2009.08.06 - początek zaćmienia,

2009.12.21 - początek fazy całkowitej (płaskiego denka zaćmienia),

2010.05 - początek pojaśnienia w centrum zaćmienia,

2010.08.01 - wtórne maksimum blasku w centrum zaćmienia,

2010 jesień - koniec pojaśnienia,

2011.03.12 - koniec fazy całkowitej (płaskiego denka),

2011.05.15 - koniec zaćmienia.

Obserwacje Epsilon Aur wydają się więc projektem idealnym dla wszystkich miłośników astronomii, nie ważne jakim sprzętem oni dysponują (lub nie

dysponują). Oceny jasności obiektu mogą bowiem być wykonywane "gołym okiem" czy też prostymi lustrzankami cyfrowymi wyposażonymi w

standardowe obiektywy. Epsilon Aur jest tak jasna, że nie potrzebujemy nawet montażu paralaktycznego, bo czasy ekspozycji możemy dobierać na poziomie małych kilku sekund, co przy ogniskowych 28-50 mm nie spowoduje poruszenia gwiazdy na zdjęciu.

Przydatne linki:

Strona AAVSO poświęcona gwieździe:

http://www.aavso.org/vstar/vsots/eps_aur.shtml

Mapka z gwiazdami porównania:

http://www.aavso.org/cgi-bin/vsp.pl?action...bmit=Plot+Chart

Życzę udanych obserwacji!

Arek

E.Eri · 11 Lutego 2009

Do przydatnych/ciekawych linków można dodać również opis obserwacji epsilon Aurigae za pomocą kamery CCD i 4" teleskopu (tekst przygotowany przez David'a Trowbridge i dedykowany dla tych, którzy chcą dokonywać fotometrycznych obserwacji eps Aurigae).

szymek · 8 Lipca 2009

Proponuję zacząć już obserwacje, bo do przewidywanegozaćmienia został tylko miesiąc! Poza tym Woźnica zaczyna być widoczna przed wschodem Słońca. Jako gwiazdy porównania mogą służyć: Hoedus II (eta Aur)- 3,2 mag, delta Aur - 3,7 mag, theta Aur - 2,6 mag.