Mapy nieba

sawes1 · 4 Września 2009

Wiele było już wątków – odpowiedzi, jakich map nieba używać do obserwacji (Stellarium, CdC itp.).Ale nigdzie nie zauważyłem porady JAK!!! ich używać. Zdawałoby się, że z mapą nieba jest tak samo jak z samochodową. Otwieram, patrzę i jadę z punktu A do B. Gdyby to było takie proste, to na forum byliby sami profesjonaliści. Sam pamiętam, jak rok temu, podczas mojej pierwszej, polowej obserwacji to, co widziałem w okularze, w żaden sposób nie pasowało do mapy. Jacek (enigma) wyjął mi mapę z ręki i odwrócił do góry nogami. Dopiero wtedy wszystko zaczęło grać. Od tamtej pory zacząłem udoskonalać swoje metody przygotowań do obserwacji. Coraz rzadziej były to przypadkowo trafione obiekty, a coraz częściej te, które chciałem zobaczyć. To co napiszę, robię ja. Każdy z nas ma swój sposób, więc jeśli byłby lepszy, to proszę mnie poprawić.

Dobra, dosyć przynudzania, czas brać się do roboty. Na początku musimy zdecydować, co chcemy obejrzeć. Czy jakiś konkretny obiekt, czy ich grupę, gwiazdozbiór, czy cokolwiek przyjdzie nam do głowy (byle nie sąsiadki, bo będzie draka i policja). Jako przykład wezmę znany obiekt, a raczej parę, czyli NGC 884 i NGC869 oraz M 108. Ustalam za pomocą Stellarium, czy obiekt jest widoczny o tej porze roku, o której godzinie i w jakim kierunku. Staram się nie wybierać obiektów leżących nisko nad horyzontem (z reguły coś je zasłania, wpływ atmosfery, czasem LP), a także tych, leżących w zenicie (tutaj trochę niewygodnie operuje się dobsonem, a także jak ostatnio – nie sięgaliśmy do okularu w paralaktyku -kurduple jedne ) No dobra, ustaliłem, że będę je widział. Następnym krokiem jest wejście na stronę:

http://www.messier45.com/

gdzie w zakładce „Deep Sky Browser” znajduje się bardzo bogaty zbiór obiektów. W okienku do wyszukiwania wpisuje, nazwy obiektów. Wyskakuje mi to:

Mam już gotowe informacje na temat szukanych przeze mnie obiektów. Jest również zdjęcie. Oczywiście nie należy się sugerować jego wyglądem, gdyż obiekt zapewne będzie wyglądał trochę :ha: inaczej. Niezaprzeczalną zaletą zdjęcia jest pokazanie umiejscowienia obiektu na tle otaczających gwiazd, a także jego ułożenie. Ale o tym później. Te strony sobie drukuję i zabieram ze sobą na obserwacje.

Dużo wcześniej wydrukowałem sobie „Triatlas” Torresa.

http://www.uv.es/jrtorres/

W necie są również inne, jak np.Takiego. Ma on zasięg do 8,5 mag. Według mnie, lepiej drukować atlas z zasięgiem takim, jaki mamy teleskop. Wtedy to, co na kartce nie odbiega wyglądem od tego, co mamy w okularze. Ja, w moim 10 calowym Newtonie, ustaliłem zasięg na 13mag. Wiadomo, że pociągnie więcej, ale z miejsca w którym najczęściej obserwuję, jest mniej więcej taki zasięg. Po co więc szaleć?

No dobra, mamy już atlas, mamy obiekty, więc z naszym planowaniem posuwamy się dalej.

Z atlasu wyjmuję strony, na których znajdują się te obiekty. Atlas, dla lepszej przejrzystości wydrukowałem w formacie A3. Tzn. każdą stronę składam z dwóch A4. Ograniczenia drukarki. Dla wygody można dociąć marginesy i skleić taśmą przeźroczystą od tyłu. Ciągnąc cały tom? Powodzenia…

A to są tylko mapy gwiazdozbiorów widocznych w Polsce. Akurat wyjęta była tylko mapa, na której znajdują się chichoty. Tak przygotowany wyruszam w pole… Ta…. Akurat… To jeszcze nie koniec. Jeśli chodzi o gromady otwarte, to w zasadzie wszystko, nasza praca jest skończona. Ale z galaktykami i innymi słabymi obiektami nie pójdzie tak łatwo. Do Stellarium jest fajna wtyczka, którą wrzucił ADFOTO:

http://astro-forum.org/Forum/index.php?showtopic=25980&view=findpost&p=347343

Warto jednak przeczytać cały wątek.

http://astro-forum.org/Forum/index.php?showtopic=25980&hl=stellarium&st=0

Za jej pomocą ustawimy sobie parametry okularu o najmniejszym powiększeniu. W moim przypadku jest to Scopos 30mm. Wykorzystamy go jako szukacz interesującego nas obiektu. Po zainstalowaniu wtyczki i ustawieniu parametrów (wszystkie czynności opisane w wątku), mamy coś takiego:

Lub przy słabszych obiektach, takie coś:

Jakimkolwiek programem graficznym odwracamy kolory. Po odwróceniu mamy gotową mapę nieba okolicy obiektu:

To co mamy na mapce, generalnie będzie odpowiadało widokowi w okularze. Jest bardzo możliwe, że szukanego obiektu nie będzie widać w oznaczonym miejscu. Co robimy? Centrujemy na spodziewane miejsce i walimy pałer. Jeśli mamy sprzyjające warunki i nie wybraliśmy obiektu poza naszym zasięgiem, może go zobaczymy… Aha. Ważny jest czynnik jasności powierzchniowej. Boleśnie się o tym przekonałem polując na M 101. Co tam, ona ma mag 8,3 , więc co to dla mojego telepa? Najazd i ZONK. Kolejny, to samo. Okazało się, że w pełnej krasie zobaczyłem ją dopiero na zlocie w Bieszczadach. Jasność powierzchniowa wynosi 15,3 mag!!! Tak więc przy wyszukiwaniu obiektów w bazie danych Messier45, ten czynnik też bierzcie pod uwagę. Ja sobie na warszawskie warunki ustaliłem na 13 mag, a i to nie wiem czy nie za dużo…

I tak przygotowany wyruszam w pole. Plonem takich przygotowań był mój wątek o Kasjopei. Czas, który bym stracił na szukanie obiektów, przeznaczyłem na szkicowanie. Czyli generalnie metoda się sprawdziła.

PS1. Ten mini poradnik napisał początkujący dla początkujących. Więc niech starzy wyjadacze nocnego nieba go poprawią.

Pozdro dla wszystkich nocnych marków.

Paweł (sawes1)

Jules · 4 Września 2009

Odpowiem nie po kolei:

Ta M101 to nie jest jakaś wielka masakra. To nie Sculptor Dwarf. Coś ta jasność powierzchniowa jest przesadzona chyba... :blink:

Widzę że jesteś urodzonym strategiem - Deep Sky Browser, atlas do zasięgu telepa, drukowane mapki poszczególnych obiektów z widokiem w okularze... Można i tak.

Ja mam raczej duszę odkrywcy. Nie drukuję żadnych dodatkowych materiałów. Moje podejście do wyszukiwania jest radykalne. Rozkładam sprzęt, biorę do ręki wysłużony, zbindowany wydruk Taki's Atlas i jazda. Zasięg map pokrywa się z zasięgiem szukacza. To wystarczy. Nie znam dokładnego wyglądu obiektu, jego rozmiarów, kąta pozycyjnego, rzadko kiedy pamiętam jasność. W zamian za to, obserwując każdy obiekt mam szansę poczuć się choć trochę jak jego odkrywca (z uwagi na to, że w zasięgu mojego teleskopu są niemal wyłącznie obiekty odkryte wizualnie w XVII-XIX w.). Każda obserwacja obiektu i jego otoczenia to na ogół miła niespodzianka, i specyficzna satysfakcja "samodzielnego" odkrywania.

Kolejna sprawa - jak używać map nieba. Tu już zahaczamy o starhopping we wszystkich jego odmianach, a to temat na dłuższy wywód. Począwszy od prawidłowego zorientowania mapy (bo odwrócenie po prostu "do góry nogami" nie zawsze działa), na określaniu kierunków i szacowaniu kąta pozycyjnego obiektu skończywszy... Sam przyznam że jeszcze do takiej perfekcji nie doszedłem.

sawes1 · 4 Września 2009

Jak być może zauważyłeś, lubię szkicować. I takie przygotowanie naprawdę pozwala się skupić na tym co dla mnie najfajniejsze. wimmer na przykład, nie bawi się w mapy. Jedzie GOTO. I to mu odpowiada. Ja jakoś nie mogę się przekonać (mimo iż mam ETX70) do tego systemu. Wolę metody tradycyjne. W pewnym sensie też jestem odkrywcą. W przeciwieństwie do Ciebie, po takim przygotowaniu wiem mniej więcej czego szukać. Nie szukam "czegoś". Właśnie tego typu problem miałem (i mam) z NGC 4236. Wiedziałem, że gdzieś tam jest, że jest bardzo słaba, ale nie wiedziałem w jakiej pozycji względem gwiazd się znajduje. Przy słabiutkich obiektach istnieje cień szansy, że zobaczę choć jądro, ale gdzie zerkać? Układ gwiazd znalazłem i ... pustka. Może gdybym z uporem maniaka wpatrywał się odpowiednio dokładnie w jądro, to być może bym je zobaczył. Co do M 101, to podaję za Messier45. Widziałem ją w całości w Bieszczadach i samo jądro ok 40 km. od Lublina. W Sikorach nikt z nas jej nie widział. Za blisko aglomeracji warszawskiej.

PS. Jeśli chodzi o przygotowanie, to naprawdę wszystko. Przysięgam, nie mierzę żadnych kątów i innych nieznanych mi rzeczy. :lol:

PS2. Ilu obserwatorów, tyle metod. Ja przedstawiłem swoją.

PS3. Faktycznie zapomniałem wspomnieć o odpowiednim zorientowaniu mapy. Ale ta oczywistość chyba wynikła ze wstępu do postu.

PS4. Jak wspomniałem, jest to pomoc od początkującego dla początkujących. I myślę, że pozwoli laikom zobaczyć coś więcej niż tylko gwiazdy.

Edytowane 4 Września 2009 przez sawes1

wimmer · 4 Września 2009

... wimmer na przykład, nie bawi się w mapy. Jedzie GOTO. I to mu odpowiada. Ja jakoś nie mogę się przekonać...

Ekhem... Pragnę w tym miejscu zaznaczyć 2 rzeczy:

1. Zanim wimmer "nie bawił się w mapy, jechał GOTO i to mu odpowiadało" posiadał teleskopy bez GoTo. Swój astronomiczny rozkwit osiągnął poprzez Syntę 8", którą poruszał za pomocą łap, a obiekty odnajdywał za pomocą mapy, jak każdy szanujący się i poważny obserwator. A zaczynał przygodę z astronomią od Nostrusa 60/700 Teraz jedzie z GoTo bo się wypalił w materii wynajdywania obiektów i ogólnie go wszystko wali

A tak na prawdę, to ma taki montaż a nie inny i taki teleskop a nie inny, bo doszedł do tego etapu, w którym zdaje sobie sprawę z ograniczeń, wad i zalet oraz warunków, w jakich najczęściej obserwuje. Ma sprzęt optymalnie dobrany do swoich potrzeb

2. Co ma piernik do wiatraka, czyli Wimmer do Twojego opisu używania map?

pozdrawiam

P.S: Wimmer też ma zawsze przy sobie mapy - czasem GoTo nie wystarcza.

Edytowane 4 Września 2009 przez wimmer

sawes1 · 4 Września 2009

Olo, może trochę źle to ująłem. Chodziło mi o to, że używasz GOTO do szkicowania. Ułatwia Ci pracę. Skupiasz się na rysunku, a nie na ciągłym łapaniu obiektu. To miałem na myśli. Masz mniejszą aperaturkę niż ja i z tego co pamiętam, najczęściej szkicujesz przez 13mm. Bez Gołtu gwiazdki by śmigały jak koniki na Służewcu. Ja rysuję przez 22mm. I dlatego nie muszę tak często łapać obiektu.

A tak poza tym, do miłego zobaczyska na zlocie. :Beer:

Edytowane 4 Września 2009 przez sawes1

wimmer · 4 Września 2009

Ja już dobrze wiem, co miałeś na myśli, Rżewski Za karę na zlocie, gdy będziesz spał, to pomaluję Ci twarz aerografem

A na poważnie: Tak, owszem. Prowadzenie znacznie ułatwia szkicowanie, zwłaszcza planet i Księżyca. A map używam teraz najczęściej do nawigacji po niebie, ustalania skąd dokąd jest najkrótsza droga - wiadomo, żeby silniczki zużyły jak najmniej prądu