Kometarny poranek (Obserwacje 4 IX 2013)

Piotrek Guzik · 4 Września 2013

Kiedy wczoraj szedłem spać (około 22), zorientowałem się, że wbrew prognozom przejrzystość powietrza utrzymuje się na bardzo dobrym poziomie - z balkonu w Krakowie widziałem wyraźnie chowającego się za sąsiednim blokiem Strzelca, co nie zdarza się zbyt często. Postanowiłem się przespać zatem 2 godziny i wybrać się gdzieś na obserwacje.

O północy okazało się, że na południowej części nieba pojawiają się jakieś chmury, co zresztą było zgodne z prognozami, które wskazywały, że na południe od Krakowa niebo bezchmurne nie będzie. Z tego powodu postanowiłem znów pojechać na północ. Na miejsce obserwacje wybrałem szczyt wzgórza (a może tylko pagórka) na Wyżynie Miechowskiej, w okolicy miejscowości Dosłońce. Miejsce to znajduje się 38 km w linii prostej od centrum Krakowa. Mimo tej odległości, chmury znajdujące się nad Krakowem, świeciły mocno tuż nad horyzontem. Oprócz tego niebo było lekko rozjaśnione w kierunku Jędrzejowa, Pińczowa, Buska Zdroju, Proszowic, Kazimierzy Wielkiej i Miechowa.

Ze względu na fantastyczną przejrzystość niebo wyglądało niesamowicie. Wysoko nad horyzontem wyraźnie widoczna była gołym okiem galaktyka M 33 jako stosunkowo duży, eliptyczny obiekt. Nie oceniałem zasięgu gołego oka, ale z pewnością zauważalnie przekraczał on 7.0 mag. Przed świtem światło zodiakalne było bardzo jasne i natychmiast rzucało się w oczy jako najjaśniejszy rozciągły obiekt na niebie (było znacznie jaśniejsze od zimowej części Drogi Mlecznej). Rozciągało się ono do Bliźniąt, gdzie zlewało się z Drogą Mleczną. Po drugiej stronie Drogi Mlecznej - w Byku i Baranie, dostrzec można było pasmo zodiakalne.

W trakcie, kiedy rozkładałem sprzęt, na niebie pojawiło się kilka niskich chmur (wyglądających jak czarne wyrwy pomiędzy gwiazdami, które w ciągu kilku minut rozrosły się na dużą część nieba. Już przez chwilę obawiałem się, że skończy się to tak, jak było kilka miesięcy wcześniej dokładnie w tym samym miejscu. Wtedy około godzinę po rozpoczęciu przeze mnie obserwacji na niebie zaczęły pojawiać się niewielkie chmurki, które w ciągu kilku minut zasłoniły calutkie niebo. Tym razem na szczęście chmury szybko się rozeszły.

Tej nocy obserwowałem głównie komety. Najpierw wycelowałem teleskop w świecącą w Wodniku kometę 154P/Brewington, która wraca do Słońca co niecałe 11 lat, a obecny powrót jest jej trzecim powrotem od odkrycia. Podczas poprzedniego powrotu, w 2002 roku obserwowałem ją 9 razy jako obiekt o jasności około 12 mag.

Dziś jasność komety oceniłem na 13.6 mag, a średnicę jej głowy na 1'. Pomimo tego, że była dość słaba i świeciła na niebie lekko rozjaśnionym przez Kraków, była obiektem dość oczywistym, choć widocznym jedynie zerkaniem.

Następnie wypatrzyłem kometę P/2013 J2 (McNaught) - nową kometę okresową o okresie obiegu równym około 16 lat. Jej jasność oceniłem na 13.9 mag, a średnicę jej głowy na 0.6'. Była ona obiektem dość trudnym do dostrzeżenia i widocznym jedynie zerkaniem. Także i w jej przypadku niebo było delikatnie rozjaśnione.

Później postanowiłem zapolować na zbliżającą się do peryhelium kometę 2P/Encke. Wraca ona do Słońca co 3.3 roku, przy czym co około 10 lat następuje wyjątkowo korzystny jej powrót i tak właśnie jest w tym roku. W 2003 roku obserwowałem ją kilkanaście razy, a przez pewien czas była wyraźnie widoczna w lornetce 10x50, jako obiekt o jasności około 7 mag. Na razie znajduje się ona jeszcze dość daleko od Słońca, a jej głowa jest jeszcze bardzo słaba. W teleskopie dostrzegłem ją w okularze dającym powiększenie 50x. Po zmianie okularu na dający powiększenie 182x kometa przestała być widoczna. Na kometę zerkałem kilkukrotnie podczas tej nocy, co pozwoliło mi na zweryfikowanie jej ruchu. Było ona obiektem bardzo słabym i ekstremalnie rozmytym. Jej jasność oceniłem na około 14.0 mag, a średnicę głowy na około 1.5'. Teraz z dnia na dzień powinna ona być coraz lepiej widoczna i coraz jaśniejsza.

Kometa C/2012 F6 (Lemmon) okazała się być dziś najjaśniejszą i najlepiej widoczną kometą. Jej jasność oceniłem na 11.2 mag, a była widoczna jako niemała, średnio skondensowana kuleczka tuż obok stosunkowo jasnej gwiazdy.

Także obserwowana przez mnie jakiś czas temu kometa C/2010 S1 (LINEAR) okazała się być przy jasności ocenionej przeze mnie na 13.1 mag i średnicy głowy 0.8', obiektem całkiem wyraźnym.

Ostatnią kometą, która tego poranka widziałem była oczekiwana przez cały światek astronomiczny kometa C/2012 S1 (ISON). Choć jej jasność oceniłem na 13.0 mag przy średnicy głowy równej 0.8', była ona widoczna dość słabo, bo świeciła głęboko w świetle zodiakalnym (w bardzo jasnej jego części).

W międzyczasie przyglądnąłem się też kilku innym obiektom. Patrzyłem zarówno na obiekty znane i lubiane takie jak M 1, M 31, M 33, M 42/43, M 78, M 81 i M 82 jak i na kilka mniej znanych i trudniejszych. Z tych mniej znanych najpierw odnalazłem mgławicę planetarną Jones 1. Jej średnica to ponad 5', jednak jej jasność jest bardzo niska (niektóre źródła podają wartość około 15 mag, jednak tyczy się to prawdopodobnie jasności fotograficznej, która w przypadku mgławic planetarnych jest często o 2 - 3 mag niższa od jasności wizualnej). Mgławica ta świeci tuż nad górną krawędzią czworoboku Pegaza. Początkowo po odnalezieniu jej pozycji nie widziałem niczego "mgławicowego w polu widzenia", jednak po chwili okazało się, że w polu widzenia metodą zerkania dostrzegalne są dwa łukowate obszary jaśniejszego nieba. W domu sprawdziłem na zdjęciach z DSSa i okazało się, że miejsca w których widziałem pojaśnienia nieba, to właśnie dwie najjaśniejsze części mgławicy, z których emitowana jest większość jej światła.

Znalazłem też mgławicę planetarną Abell 4, która świeci około pół stopnia od M 34. Mgławica ta była widoczna bardzo wyraźnie, jako mały niemal idealnie okrągły obiekt o niezbyt dużej, ale i nie znikomej jasności powierzchniowej.

W pobliżu odnalazłem też piękną i dość jasną galaktykę NGC 891 - widzimy ją "z boku", dzięki czemu jest obiektem podłużnym, przeciętym bardzo wąskim pasmem pyłu. W dużym powiększeniu zajmuje ona sporą część pola widzenia.

Dodatkowo znalazłem jeszcze dwie mgławice we wschodniej części Perseusza - NGC 1579 i NGC 1624. Obydwie były widoczne bardzo ładnie.

W trakcie obserwacji, około 3:00 usłyszałem w oddali "rozmawiającą" parę puszczyków. Nie zastanawiając się wiele, "zahuczałem" dmuchając w dłonie i próbując naśladować głos samca. Wielokrotnie już tego próbowałem, ale nigdy nic z tego nie wynikło. Tym razem było inaczej. Po chwili od "huknięcia", akurat kiedy odwróciłem się od mapek w stronę teleskopu, dostrzegłem na tle nieba lecący w moją stronę "cień sowy". "Cień" ten zakrył sporą część gwiazd, przelatując powolutku tuż obok mnie (jakby chciał mi się przyjrzeć), po czym odleciał w kierunku, z którego pierwotnie przyleciał i już więcej się nie pokazał.

O tym jak bardzo niebo było przejrzyste tego poranka może świadczyć fakt, że kiedy już składałem teleskop, około godziny 4:50 wypatrzyłem gołym okiem kilka stopni nad północno wschodnim horyzontem stosunkowo jasną gwiazdę. Byłem przekonany, że to Regulus, okazuje się jednak, że prawdopodobnie była to gwiazda gamma Leo (2.4 mag), która w tym momencie znajdowała się zaledwie 15 stopni od Słońca.

Kilka minut po tym, kiedy wsiadłem do samochodu, o godzinie 5:05 zobaczyłem (jadąc samochodem) piękny, bardzo cienki sierp Księżyca, świecący zaledwie około 1 stopnia nad horyzontem prawdziwym. Księżyc znajdował się w tym czasie tylko nieco więcej niż 1 dobę przed nowiem (dokładnie około 32 godziny). Księżyc ten widywałem prowadząc samochód aż do około 5:30.

Po powrocie okazało się, że wybór miejsca obserwacji był bardzo dobry - nad Krakowem i na południe od niego wisiały chmury.

Pozdrawiam

Piotrek Guzik

ekolog · 5 Września 2013

A możesz opisać jak się przygotowujesz do takich obserwacji i z jakich "pomocy" korzystasz na miejscu?

No na przykład notatki, rysunki, mapy, książki,wydruk, komputer, komórka, internet, ....

Bo wszystkiego chyba nie masz w głowie?

Przymykam to oko z pewną obawą bo w konkursie Paethera wynik miałeś fenomenalny

no ale jeszcze dochodzą komety (i inne ciała kosmiczne).

Pozdrawiam

p.s.

Wyglądasz groźnie? Masz coś do obrony gdy jedziesz sam z drogim sprzetem,

jakieś umiejętności, czy skalkulowane zaufanie do minimalnego (to fakt, tak oceniam) ryzyka.

p.s.2

Moze nie wiesz ale znany powszechnie astromiłośnik Wimmer ma w "arsenale obronnym" także umiejętności

Edytowane 5 Września 2013 przez ekolog

Matheo_89 · 5 Września 2013

No jednak potwierdza się to, że najlepszy sprzęt to samochód i kropka. Ja ze swojego podwórka to tak: latarnie na ulicy gasną dopiero o 00:30, łuny różnego pochodzenia z każdej strony oprócz północnego zachodu, 200m dalej spory zalew, a więc non stop wilgoć, do tego często pojawia się mgła, wilgotność 90% to standard, samochody jeżdżą co chwila i sąsiedzi też jakoś na złość często wstają w nocy i świecą....

Strzelca ostatnio nie widziałem, jedynie Antares w Skorpionie był widoczny gołym okiem. Gwiazdy w gwiazdozbiorze Ryb są widoczne zerkaniem po 5 minutach wpatrywania. Rzeźbiarz? Lepiej nie mówić

kecaj · 5 Września 2013

Do tego dochodzą podejrzliwi rolnicy którzy myślą że w polu przeprowadzasz tajne badania na zlecenie Rządu,NIK-u i Urzędu Skarbowego

Piotrek Guzik · 5 Września 2013

A możesz opisać jak się przygotowujesz do takich obserwacji i z jakich "pomocy" korzystasz na miejscu?
No na przykład notatki, rysunki, mapy, książki,wydruk, komputer, komórka, internet, ....

Tylko i wyłącznie mapy, które wcześniej drukuję. Oświetlam je jedynie świecącą słabo czerwoną latarką a i to staram się robić jak najkrócej. Staram się jak najwięcej jednak mieć w głowie.

Komputer czy komórka to "śmierć" dla adaptacji wzroku do ciemności. Nie używam tego nigdy podczas obserwacji.

Wyglądasz groźnie? Masz coś do obrony gdy jedziesz sam z drogim sprzetem,
jakieś umiejętności, czy skalkulowane zaufanie do minimalnego (to fakt, tak oceniam) ryzyka.

Na pewno nie wyglądam groźnie, nie jestem ani wysoki, ani masywny, nie znam żadnych sztuk walki ani nie wożę ze sobą żadnej broni Uważam natomiast, że ryzyko podczas takich wyjazdów jest stosunkowo niewielkie - podejrzewam, że znacznie więcej ryzykuję jadąc te kilkadziesiąt kilometrów samochodem niż obserwując samotnie niebo.

Piotrek J. · 19 Września 2013

Piotrku, jaki masz teleskop (poza tym że 33cm) ?

Pytam, bo sam zastanawiam się nad kupnem newtowna ok 30cm z możliwością transportu w pojedynkę małym samochodem osobowym.

Piotrek Guzik · 19 Września 2013

Piotrku, jaki masz teleskop (poza tym że 33cm) ?
Pytam, bo sam zastanawiam się nad kupnem newtowna ok 30cm z możliwością transportu w pojedynkę małym samochodem osobowym.

Mój teleskop, to Taurus T330. Ja woże go w Oplu Astra kombi, ale z pewnością wszedłby też mniejszego samochodu. Teleskop jest bardzo wygodny, stosunkowo lekki - ja jako niezbyt "duży" człowiek radzę sobie z nim bez najmniejszego problemu.