Obiekt tygodnia 27.02.2016 - NGC 2419

Paether · 1 Marca 2016

Autorem niniejszego odcinka Obiektu Tygodnia jest Lukost z sąsiedniego forum. Miłej lektury!

Gwiazdozbiory wprowadzone na niebo przez Jana Heweliusza mają jedną wspólną cechę – za cholerę nie da się zidentyfikować kształtu zwierzęcia czy rzeczy, jaką dana konstelacja ma symbolizować. Wyjątkiem jest jedynie Jaszczurka, którą - przy pewnej dozie dobrej woli - można sobie wyobrazić wśród zygzakowato ułożonych, słabych gwiazd.

Ryś nie należy do wyjątków, a próby ustalenia "co autor miał na myśli?" prowadzą do wniosku, że trzeba mieć oczy jak ssak z rodziny kotowatych, by wypatrzeć gwiazdy zawarte w jego granicach. Swoją drogą, rysia równie trudno dostrzec w jego naturalnym środowisku, czyli dużych, zwartych kompleksach leśnych. Dotychczas nie widziałem tego kociaka, choć kilka lat temu natknęliśmy się ze znajomymi na jego ślady podczas zimowej włóczęgi po Magurskim Parku Narodowym.

Po tym wstępie nietrudno domyślić się, że bohaterem niniejszego odcinka będzie chyba najbardziej rozpoznawalny z rysich "deesów", a mianowicie gromada kulista NGC 2419 (u sir Patricka Moore'a skatalogowana jako Caldwell 25).

źródło: http://www.caelumobservatory.com

Gromada została odkryta przez W. Herschela 31 grudnia 1788 roku i nazywana bywa Międzygalaktycznym Wędrowcem. Skąd wzięła się ta, jak się okazuje nieco myląca, nazwa? Otóż od Ziemi, jak i centrum Galaktyki, dzieli ją ogromny dystans, szacowany na 275-300 tys. lat świetlnych. To lokalizacja mocno nietypowa i odmienna od całej reszty kulistego towarzystwa, tworzącego galaktyczne halo. Z tego powodu w pierwszej połowie XX wieku przyjęto, iż nie jest obiektem powiązanym z Drogą Mleczną.

Co ciekawe, mimo, że jest bardziej odległa od Obłoków Magellana, to dzięki dużej jasności absolutnej (-9.42mag) i ilości wchodzących w jej skład gwiazd (niemal 900 tysięcy, w tym żółte i czerwone olbrzymy) na naszym niebie ma jasność aż 10.3mag, przy rozmiarach kątowych 4.1' (dane zaczerpnięte z "The Night Sky Observer's Guide").

NGC 2419 może mieć podobne pochodzenia jak gromada omega Centauri i być jądrem odartej z gwiazd galaktyki karłowatej. Obecnie wiadomo już, że gromada, mimo swojego oddalenia od centrum Drogi Mlecznej, istotnie wokół niej krąży.*

Wertując zasoby netu, natknąłem się na kolejną ciekawostkę- mianowicie Wędrowiec dla hipotetycznego obserwatora z galaktyki Andromedy prawdopodobnie jest najjaśniejszą spośród gromad kulistych powiązanych z naszą Galaktyką (czyli odpowiednikiem G1, przynależnej M31).

źródło: www.irida-observatory.org

Starhopping nie jest skomplikowany – odbijamy na północ od Kastora (α Gem), a resztę wyjaśni nam obraz wygenerowany z pomocą strony www.sky-map.org (cel oznaczono czerwonym kółkiem):

W nocy z piątku na sobotę spróbowałem złapać kulkę w lornecie 15x70. Wiem, że się da (przedsięwzięcie powiodło się poprzedniej zimy i było dla mnie jednym z punktów przełomowych dla uznania lornetek za pełnoprawne i samodzielne przyrządy obserwacyjne), lecz tym razem nie mogłem jej wyzerkać. Przyznam jednak (nie bijcie), że obserwowałem bez statywu - choć łokcie podparłem o dach auta; druga rzecz to pozostawiające ostatnio sporo do życzenia niebo. Ech, gdyby coś wielkości meteoru czelabińskiego pierdyknęło w generującą wściekłe LP stację narciarską w Białce Tatrzańskiej....

Przywołanie na pomoc Leidory 22x100 pomogło – w jej przypadku już nie dało się obserwować "z ręki".

Po umieszczeniu lornety na statywie i chwili skupienia w polu widzenia pojawiła się dość ulotna, mglista plamka, doklejona niemal do dwóch położnych obok siebie gwiazdek o jasności 7mag (SAO 60232 i 60229). W lornecie 28x110 było jeszcze lepiej (choć to znów zapiski z ubiegłego roku); zanotowałem wówczas, że NGC 2419 od razu rzuciła się w oczy – jako mdło świecąca, lecz oczywista plamka, ułożona w jednej linii z dwiema stosunkowo jasnymi gwiazdkami. Nie dopatrzyłem się natomiast charakterystycznego dla gromad kulistych „mrowienia” na jej obrzeżach (w przypadku innych - jaśniejszych i większych - "kulek" duża lorneta pozwala wypatrzeć delikatne ślady rozbicia zewnętrznych ich części).

W dwunastocalowym teleskopie obiekt zalicza się do łatwych, lekkich i przyjemnych. Niemniej, nawet przy pow. 214x gromada pozostaje nierozdzielona i jest widoczna jako spore, plackowate pojaśnienie, delikatnie jaśniejsze w centrum; momentami odnosiłem wrażenie, że na obrzeżach nieśmiało wyskakuje kilka ledwie uchwytnych gwiazd, ale między wrażeniem a pewnością jest spora różnica...

Z tego co wyczytałem, da się ją rozbić, ale to zabawa dla posiadaczy naprawdę dużych apertur, zdolnych do generowania powiększeń rzędu kilkuset razy, przy akceptowalnej jeszcze średnicy źrenicy wyjściowej. Kulka przypomina nieco głowę komety – takie skojarzenie nasunęło mi się po wczorajszej sesji, przeplatanej podziwianiem komety C/2014 S2 (PANSTARRS).

W ośmiu calach obiekt wygląda tak:

źródło: http://astrodibujo.blogspot.com

Marcowy nów to dobry czas na polowanie na niebiańskiego Rysia (te ziemskie są pod ochroną), zatem spróbuj i daj znać, jak poszło!

* - informacje zaczerpnięte Wikipedii