Obiekt Tygodnia 19.03.2015 - M53 i NGC5053

18 Marca 2015

W tym tygodniu zapraszam Was na wiosenne niebo, do gwiazdozbioru Warkocza Bereniki. Wśród wielu ciekawych obiektów głębokiego nieba, które można tam znaleźć, zdecydowanie dominują galaktyki. Jest ich mnóstwo, podobnie jak w sąsiednich konstelacjach Panny, Lwa, Małego Lwa, Sekstansu i niejedna z nich nadawałaby się do naszych cotygodniowych rekomendacji. Ale jeszcze nie tym razem

Gdy słyszymy określenie "gromada kulista", jakie jest nasze pierwsze skojarzenie? Mieszkańcom półkuli północnej z pewnością przyjdzie na myśl M13 w Herkulesie, zaś obserwatorzy z antypodów niewątpliwie odpowiedzą - Omega Centauri. Jasnych i spektakularnych gromad kulistych na niebie jest kilkadziesiąt i jest w czym wybierać. Są takie, które widać gołym okiem i takie, które wymagają kilkudziesięciu centymetrów średnicy lustra, by przez moment wyskoczyć z tła nieba. Wszystkie gromady kuliste dostępne amatorskim obserwacjom i leżące powyżej -50 stopnia deklinacji są ujęte w darmowym poradniku Alvina Huey'a "Globular Clusters", dostępnym na stronie http://www.faintfuzzies.com/DownloadableObservingGuides2.html w części "For smaller telescopes". Zachęcam do pobrania i korzystania z tej wartościowej pozycji.

Na bohaterki tego odcinka OT wybrałem gromady kuliste M53 i NGC 5053, które można znaleźć o tej porze roku na wschodniej części nieba. Często są razem fotografowane, bo pięknie się różnią. Więcej szczegółów za chwilę, najpierw spójrzmy w niebo, kierunek wschodni.

Widzimy gwiazdozbiór Wolarza z Arkturem, piękne półkole Korony Północnej i wznoszącą się powoli Pannę. Znajdujemy gwiazdę Vindemiatrix (Epsilon Vir).

Na przedłużeniu linii biegnącej od Delty Vir (to ta gwiazda w środku Panny) do Vindemiatrix znajdujemy gwiazdę Alpha Com, o jasności 4.3 mag. Pod przyzwoitym niebem nie powinno być problemu z namierzeniem jej gołym okiem.

Następnie kierujemy ku tej gwieździe lornetkę, lub szukacz teleskopu i bez kłopotu zauważamy obok niej jasną kulkę - to M53 o jasności 7.7 mag i średnicy 13'.

Teraz zaczynają się schody...

W szukaczu teleskopu lub w dużym polu lornetki namierzamy odwrócony trójkąt gwiazd poniżej M53. Gwiazdy go tworzące mają jasności 6.6 mag, 7.5 mag i 7.7 mag (tuż obok niej słabsza 8.9 mag). Następnie znajdujemy słabą gwiazdkę 9.7 mag, która tworzy kolejny trójkąt, oparty na tej samej podstawie.

Tuż obok tej gwiazdki powinniśmy dostrzec blade kółko - to właśnie NGC 5053. Poniższe zdjęcie ukazuje obydwie gromady w pięknej, szerokiej perspektywie:

zdjęcie zaczerpnięte z http://www.nightviews.de/cluster/m53.html.

Obydwie gromady leżą w podobnych odległościach: ok. 58000 lat świetlnych od Słońca i ok. 60 000 lat świetlnych od centrum Drogi Mlecznej.

Widać, jak pięknie się różnią?

M53 jest jasna, bogata w gwiazdy i wyraźnie skupiona ku środkowi, jak na porządną gromadę kulistą przystało. Gromady kuliste ze względu na stopień koncentracji dzieli się na klasy I-XII, od najbardziej skupionych do najluźniejszych. M53 ma klasę V. Odkrył ją Johannes Bode w 1775 roku. Dwa lata później, w lutym 1777 roku namierzył ją Charles Messier i napisał "mgławica bez gwiazd, okrągła i skupiona". Ciekawe, jakim sprzętem na nią spoglądał, że użył takich "krzywdzących" epitetów na określenie tej bądź co bądź urodziwej kulki?...

M53 powinna być spokojnie do wyłapania w niewielkich lornetkach 50mm nawet na podmiejskim niebie. Jeżeli masz teleskop, nie bój się użyć dużego powiększenia. Zobaczysz jasne jądro i mnóstwo gwiezdnego pyłu, stopniowo rzednącego ku zewnątrz. Ja obserwując M53 lornetką 37x100 dostrzegłem "kaszkowatość", natomiast w teleskopie 13" gromada ukazała się w pełnej krasie.

Natomiast NGC 5053 to dziwadło o klasie XI-XII (różne źródła w sieci podają różne wartości), w przeszłości mylnie brane za słabą gromadę otwartą. Przy M53 wygląda - nie przymierzając - jak wychodek przy domu . Jej jasność wizualna to 9.0 mag, średnica 10', natomiast jasność powierzchniowa to - wg "Cosmic Challenge" - zaledwie około 14 mag. Odkrył ją William Herschel w marcu 1784 roku. Jest dość duża, blada i - podobnie jak rezultat popicia zimnej porcji kaszanki gazowaną wodą mineralną - rzadka . Rzadka nie tylko wizualnie - zawiera około 40 000 gwiazd, podczas gdy większość gromad kulistych ma ich 100 000 i więcej.

Jest też bardzo wrażliwa na warunki na niebie, wystarczy lekka mgiełka, nie daj Boże pomieszana z niewielkim nawet light pollution i o jej wyłapaniu możemy zapomnieć... Relacje w Internecie są skrajnie różne. Obserwatorzy bezproblemowo dostrzegali NGC 5053 lornetkami 70mm (a nawet Canonem 18x50 IS) i refraktorami 80-100mm pod dobrym niebem, a pod kiepskim ponosili porażki nawet uzbrojeni w 15" newtony.

Gwiazdy w tej gromadzie mają jasność nie większą niż 13.5-14.0 mag i - jeżeli niebo dopisze - już teleskop 10" powinien ukazać jakieś pojedyncze sztuki. Ja dokładnie takie wrażenia zapisałem w notatce z obserwacji teleskopem 13" w maju 2012 roku, Delos 10mm (160x) pokazał "kilka gwiazdek wyskakujących chwilami z delikatnej mgiełki". Natomiast o wiele przyjemniejszy widok miałem w lornecie Miyauchi 37x100, zapisałem "gromada oczywista, na wprost, o wiele łatwiejsza, niż w teleskopie". Różnicę zrobiło na pewno spoglądanie obydwojgiem oczu, ciemne niebo (SQM 21.43 mag/sek2) i dobra optyka lornetki.

Ciekawy jestem, jakie będą Twoje wrażenia z obserwacji tej interesującej pary. Czy w ogóle uda Ci się dostrzec ulotną NGC 5053?...

Spróbuj i daj znać, jak poszło!

Saitaver · 19 Marca 2015

Ten opis xD

Wschodnie niebo mam ładne więc korzystając z ostatniego dnia dobrej pogody postaram się zapolować

Edytowane 19 Marca 2015 przez Saitaver

adam_bie · 20 Marca 2015

Ciekawy obiekt tygodnia dzięki NGC 5053, M53 sama w sobie wielką atrakcją nie jest a i znaleźć ją nie jest wyzwaniem. Wyzwanie w postaci NGC 5053 dodaje smaczku.

Udało mi się ją (NGC) wyłapać w 15 calach na 'wiejskim' niebie. Nie było łatwo, dopiero po powrocie do domu potwierdziłem dzięki zdjęciu powyżej że to na 100% była ona.

Widać było ją jako lekkie pojaśnienie nieba, zerkaniem 'wyskakiwało' czasem kilka najjaśniejszych gwiazd.

Dobre było spore powiększenie (ok 120x), ale najlepszy widok dał mi Orciak 10mm który w moim setupie daje 165x powiększenie.

Ciekawe jest że około rok temu zdawało mi się że widziałem NGC 5053 w lornetce Skymaster 15x70. Miałem rację - zdawało mi się

Nie miałem wtedy wiele doświadczenia a i miejscówka była gorsza, więc nie było żadnych szans.

robert_sz · 28 Kwietnia

Ja wczoraj poniosłem porażkę szukając tej słabej kulki przez lornetkę 16x70. Niebo było dość ciemne ale "dość" nie wystarczyło na tą słabiznę. No cóż, będę próbować dalej

OnlyAfc · 28 Kwietnia

18 minut temu, robert_sz napisał(a):

Ja wczoraj poniosłem porażkę szukając tej słabej kulki przez lornetkę 16x70. Niebo było dość ciemne ale "dość" nie wystarczyło na tą słabiznę. No cóż, będę próbować dalej

Szacun, 9 lat, ale do rekordu ci brakuje jeszcze

Paether · 28 Kwietnia

4 godziny temu, OnlyAfc napisał(a):

Szacun, 9 lat, ale do rekordu ci brakuje jeszcze

Szacun dla @robert_sz przede wszystkim za podzielenie się swoją krótką notką na temat próby obserwacji i znalezienie stosownego wątku

robert_sz · 1 Maja

Update: wczoraj pojechałem na lepszą miejscówkę, według mapy light pollution 21.69 mag/arc sec (okolice Łukowa). Tym razem udało mi się dostrzec NGC 5053 przez lornetkę 16x70. Kulka jest naprawdę dużym wyzwaniem, przede wszystkim należy wiedzieć gdzie jej dokladnie szukać bo sama sie nie napatoczy w polu widzenia tak jak to bywa z jaśniejszymi obiektami. Najpierw zlokalizowałem gwiazdę TYC 1454-0692-1 (9.7 mag), następnie wyskoczyła mi na prawo od niej słabsza gwiazdka TYC 1454-0802-1 (11.34 mag). NGC 5053 znajduje się pomiędzy nimi, bliżej tej jasnej. Trzeba się skupić na obserwacji, szukać najbardziej czułego punktu na oku. Po dłuższym wypatrywaniu wyskoczyło mi delikatne ulotne plackowate pojaśnienie. Powiem tak - galaktyki 10.8 mag nie sprawiały mi większych problemów tej nocy, a ta kulka.... ehhh. Ale zaliczona Spróbuję jeszcze kiedyś z 10x70 jeśli się trafi bardzo czyste kontrastowe niebo. Odrobina mgły czy innego syfu w powietrzu raczej uniemożliwi obserwacje.

Szarlej · 1 Maja

Ja też ubiegłej nocy upolowałem NGC5053 w lornetce 30x77, na podmiejskim na niebie (miernik SQM-L pokazał 20.37). Blade, małe kółeczko wyskoczyło kilka razy zerkaniem obok tej gwiazdki 9.7mag.

Miyauchi Bs77 pokazała moc, nawet na przeciętnym niebie bez większego problemu dostrzegłem wydłużone galaktyki NGC4565 i NGC4244, a także dwie inne blade gromady kuliste: NGC5466 w Wolarzu i NGC5897 w Wadze

m_jq2ak · 1 Maja

Ja szalałem wczoraj z fuji 16x70 wspaniałe jest ten zakątek idąc od M22 przez poszczególne mgławice, obłok w strzelcu. Cudowna noc.

robert_sz · 1 Maja

13 minut temu, m_jq2ak napisał(a):

Ja szalałem wczoraj z fuji 16x70 wspaniałe jest ten zakątek idąc od M22 przez poszczególne mgławice, obłok w strzelcu. Cudowna noc.

Też oglądałem do końca nocy żeby zajrzeć do Strzelca i okolic. Nawet M6 była przyzwoicie widoczna niziutko nad horyzontem.