M 74 - Galaktyka Fantoma

[Tuvoc]

Galaktyka spiralna M 74 (NGC 628; PGC 5974)

 

Kolejna paskuda na niebie. Niewyraźna mgiełka bez koloru. Nie rozwija warkocza, nie ma ochoty poruszać się szybciej niż sąsiadujące z nią gwiazdy. No nic, dam znać Charlesowi, niech dopisze ją do swojej listy obiektów niekometarnych. Przydatna ta jego robota. Przynajmniej nikt nie będzie marnować nocy na te dziwne mleczne plamki.

 

To tak trochę żartobliwie i mam nadzieję, że wizualowcy nie będą mieć mi tego za złe

 

Zastanawiam się czy tak właśnie mógł pomyśleć Pierre Méchain, zgłaszając swojemu przyjacielowi Charlesowi Messierowi ten konkretny obiekt 18 października 1780 roku? (tak na marginesie to co najmniej 25 pozycji z listy Messiera przypisuje się temu badaczowi, a swoją wymarzoną pierwszą kometę - 2P/Encke - odkrył 17 stycznia 1786). Swoją drogą faktycznie nie zrobiła ona na nim większego wrażenia (galaktyka, a nie kometa), ponieważ opis z jego dziennika obserwacji wyglądał następująco - "mgławica ta nie zawiera żadnych gwiazd; jest nieduża, rozmyta i niezwykle trudna w obserwacji". Trzy lata później sir Wiliam Herschel dokonał podobnych spostrzeżeń i dopiero Lord Rosse (William Parsons) był pierwszym, który zaobserwował jej spiralną strukturę, nazywając zresztą tą galaktykę - mgławicą spiralną.

 

Obiekt, który z racji niedoskonałości sprzętu nie docenili jej pierwsi badacze to piękna, bardzo efektowna, choć niezbyt jasna galaktyka spiralna nazywana potocznie Galaktyką Fantoma lub Galaktyką Widmową. Z Ziemi widzimy ją od strony jednego z jej biegunów przez co możemy dokonywać bardzo dokładnych obserwacji jej struktury (jej kąt  położenia to 87°). Należy ona do klasy galaktyk Sc - jest takim wzorcowym jej przedstawicielem. Do tej grupy zaliczamy także takie galaktyki jak m.in. M 81, M 83 czy M 101.

 

Odległa od Ziemi o ok 30-35 mln lat świetlnych jest całkiem dobrze dostępna do obserwacji wizualnych już przez teleskopy o 6 calowej aperturze. Znajdziemy ją około 1.3° na wschód od gwiazdy Alpherg (Eta Psc), najjaśniejszej gwiazdy konstelacji Ryb. Ze średnicą kątową ok. 10' czyli ok 95 000 lat świetlnych jest ona domem dla około 100 miliardów gwiazd. Przesunięcie ku czerwieni galaktyki M 74 wskazane poniżej w zestawieniu wskazuje na jej oddalanie się od nas - robi to z prędkością 793 km/s.

 

Perfekcyjnie symetrycznie ramiona wychodzące z jądra galaktyki upstrzone są licznymi czerwonymi "kłaczkami" (u mnie ich niestety nie widać) ze zjonizowanego wodoru oraz wieloma młodymi błękitnymi gwiazdami skupiającymi się w gromadach i skupiskach często niewidocznych w świetle widzialnym lub przesłoniętych pyłami. Zainteresowanym polecam sięgnąć po zdjęcia wykonane przez teleskop UIT (Ultraviolet Imaging Telescope) z pokładu promu Columbia. Widać na nich rozbudowane struktury zawierające miliony młodych, gorących gwiazd emitujących światło nadfioletowe. Właściwie to badania w każdym zakresie widma przynoszą tutaj interesujące rezultaty - promieniowanie rentgenowskie (teleskop Chandra) wskazuje na istnienie czarnej dziury o masie 10 tys. mas Słońca, a widmo podczerwone (teleskop Spitzera) uwidacznia np. stygnący pył będący pozostałością po supernowych. W galaktyce M 74 zidentyfikowano 3 supernowe, w tym jedną typu Ic ale to temat na cały kolejny tekst, dlatego odsyłam do Wikipedii skąd można rozpocząć poszukiwania informacji o tych zdarzeniach. Warto jedynie nadmienić, że jedna z zaobserwowanych tam supernowych pozwoliła na ustalenie składu chemicznego pyłu międzygwiezdnego!

 

Galaktyka M 74 - podstawowe dane:

Typ: Galaktyka SA(s)c
Wielkość gwiazdowa: 9.39 (wartość bez redukcji przez masy powietrza)
Jasność powierzchniowa: 14.13 mag/arc-min^2 (bez uwzględnienia ekstynkcji)
Wskaźnik barwy (B-V): 0.56
RA / DEC: 1h 36.7m / +15°47’
Gwiazdozbiór: Psc (Ryby)
Rozmiar: +0°10'30.00" x +0°09'30.00"
Odległość: 9.200+-1.800 Mpc (30.010+-5.872 M lat świetlnych)
Przesunięcie ku czerwieni: 0.002188+-0.000007

 

OK, skoro dotrwałeś to tego miejsca to pora na zdjęcie  

 

 

Technikalia:
SW 200/1000; ASI 294MC Pro; NEQ6

Akwizycja danych:
143x120 sek.; gain 120; -10 st.C
09.10.2021; godz.: 22.37 - 04.24
Zagórzany k. Gorlic

 

Serdeczne podziękowania dla kolegi @Tayson za pomoc w ogarnięciu pewnej kwestii technicznej. Zawsze można na niego liczyć!

Oczywiście uwagi do zdjęcia w tym krytyczne mile widziane

 

Dobrze, to co my tu jeszcze mamy?

 

 

W kadrze pojawiło się sporo galaktyk z katalogu PGC (polecam pobrać dodatkowe bazy danych do Pixinsight). Najciekawsze z nich to moim zdaniem:

 

• PGC 138422 - popatrzcie jakie to ładne

 

 

• PGC 138420 oraz PGC 1488343 - to kolejno 17.2 oraz 17.8 mag!

 

a dodatkowo pojawiło się coś co uwielbiam czyli przelot asteroidy. Tutaj serdeczne podziękowania dla kolegi @suchyy Chłop ogarnia te rzeczy Naprawdę doceńcie go, bo dokłada do wielu wątków kawał konkretnego wkładu merytorycznego.

 

 

• (22136) Jamesharrison - kawałek skały o szerokości ok 2.7 km i jasności ledwie 17.79 mag. Zawsze mnie cieszy taka zdobycz Asteroida z pasa głównego odkryta 1 listopada 2000 roku przez kanadyjskiego astronoma Williama Kwong Yu Yeunga w Obserwatorium Desert Beaver w Arizonie. A teraz najciekawsze - 25 listopada 2015 roku asteroida została nazwana na cześć australijskiego dawcy krwi Jamesa Christophera Harrisona (ur. w 1936), który oddał krew i osocze ponad tysiąc razy, ratując życie ponad dwóm milionom nienarodzonych dzieci cierpiących na niezgodność Rh.

 

Tu jeszcze trasa przelotu opracowana przez kolegę @suchyy Dzięki!

 

 

Źródła:
Astronomia - 10/2018
https://www.britannica.com/science/galaxy/Types-of-galaxies
http://ned.ipac.caltech.edu/cgi-bin/nph-objsearch?objname=NGC+628
https://en.wikipedia.org/wiki/Grand_design_spiral_galaxy
https://www.universetoday.com/39083/messier-74-spiral-galaxy/
https://hubblesite.org/contents/media/images/2007/41/2210-Image.html
https://www.nasa.gov/feature/goddard/2017/messier-74
http://apod.pl/apod/ap960709.html
https://www.legacysurvey.org/viewer?ra=24.4945&dec=15.8971&layer=ls-dr9&zoom=13

Edytowane 4 Stycznia 2022 przez Tuvoc

[ryszardo]

Z przyjemnością przeczytałem i obejrzałem. Podoba się.

[warpal]

[Tuvoc]

Jeśli ktoś chciałby się pobawić surowym materiałem to wrzuciłem stack tutaj - https://astropolis.pl/topic/74488-bawimy-się-materiałem/page/66/

 

[lukost]

Fajny opis. Gdyby tak dorzucić kilka słów o obserwacjach wizualnych to mamy coś jak stare, dobre odcinki z cyklu Obiekt tygodnia.

[Tuvoc]

8 godzin temu, lukost napisał:

Fajny opis. Gdyby tak dorzucić kilka słów o obserwacjach wizualnych to mamy coś jak stare, dobre odcinki z cyklu Obiekt tygodnia.

Dzięki Tutaj trzeba by już być dosyć systematycznym, a ja cierpię na permanentny deficyt wolnego czasu. Gdyby jednak taka inicjatywa powróciła to chętnie pomogę.

[lukost]

8 godzin temu, Tuvoc napisał:

Dzięki Tutaj trzeba by już być dosyć systematycznym, a ja cierpię na permanentny deficyt wolnego czasu. Gdyby jednak taka inicjatywa powróciła to chętnie pomogę.

Raczej wątpliwe by to jeszcze kiedykolwiek funkcjonowało w formie znanej z lepszych dla wizuala czasów; jeśli już to pewnie sporadycznie ktoś, coś tam napisze i wrzuci. 

Edytowane 5 Stycznia 2022 przez lukost

[Marvaz]

Urocza galaktyka.

Spoko fota Mirek

 

[Tuvoc]

 

Tak mnie wzięło dziś na poprawki