Komety i inne obiekty (Obserwacje 3/4 X 2013)

Piotrek Guzik · 4 Października 2013

Wczoraj późnym wieczorem po całym dniu pracy wróciłem do domu i widząc czyste niebo zdecydowałem się wyjechać na obserwacje z teleskopem (33 cm) i lornetką 10x50.

Wyjechałem przed godz. 23, a za cel obrałem sobie miejsce około 35 km na północny wschód w linii prostej od centrum Krakowa (na pograniczu miejscowości Dale i Dosłońce), tam gdzie miesiąc temu spotkaliśmy się większą grupą.

Na miejscu byłem krótko po północy. Było zimno (około 0C) i lekko powiewał wiatr. Niebo było dość ciemne, jednak nad wszystkimi większymi miastami będącymi źródłami LP (Kraków, Miechów, Jędrzejów) wisiały jakieś zamglenia (smog?), sięgające na szczęście nie więcej niż 2-3 stopnie nad horyzont. Gołym okiem wyraźnie widoczna była galaktyka M 33, a zasięg gołego oka wynosił około 7 mag (nie wyznaczałem go jednak dokładnie).

Obserwacje zacząłem od komety 154P/Brewington, która świeciła w Wodniku i z każdą chwilą się obniżała. Pomimo tego, że znajdowała się w nieco rozjaśnionej części nieba, była widoczna bez wielkiego trudu. Jej jasność oceniłem na 11.9 mag, a średnicę głowy na 2.5'.

Później postanowiłem na spokojnie pooglądać sobie kilka znanych obiektów. Następnie przypomniałem sobie o supernowej SN 2013EJ w M74 - wycelowałem teleskop w tę galaktykę i okazało się, że supernowa jest wciąż widoczna. Co prawda znacznie już osłabła od maksimum - jej jasność oceniłem dziś na 13.8 mag, jednak ciągle była ona widoczna całkiem wyraźnie.

Po supernowej przypomniałem sobie też o Nowej Del 2013. Najpierw zlokalizowałem ją z pamięci lornetką - była już całkiem słaba. Niestety, nie miałem odpowiednich mapek, aby dokonać formalnej oceny jasności, ale wyglądała jakby była już słabsza od 9 mag. W teleskopie wyraźnie widoczny był jej czerwony kolor.

Niestety, wiatr z każdą chwilą się wzmagał i około godziny 2:00 był na tyle silny, że bardzo poważnie utrudniał prowadzenie obserwacji. Co ciekawe niedługo potem wiatr ustał niemal zupełnie i dopiero wtedy mogłem na spokojnie wziąć się za dalsze obserwacje.

Następna w kolejności wśród komet była krótkookresowa kometa 2P/Encke. Widziałem ją już cztery tygodnie temu, ale wtedy była obiektem na granicy widoczności. Dziś było ją widać bardzo dobrze, a jej wygląd w teleskopie porównałbym do wyglądu galaktyki M33 w lornetce 10x50. Kometa była duża (średnicę jej głowy oceniłem na 5'), dość mocno rozmyta (DC=2), a jej jasność oceniłem w teleskopie na 10.4 mag. Do tej obserwacji używałem powiększenia 50x. W powiększeniu 182x widoczny był jedynie centralny fragment głowy komety, który był znacznie słabszy. Co ciekawe, kometę udało mi się też dostrzec w lornetce 10x50. W lornetce była jednak obiektem bardzo trudnym. Lornetką oceniłem jej jasność na około 10.0 mag. W teleskopie śledziłem ją przez 2 czy 3 godziny (co jakiś czas przemiatając niebo ustawiałem na chwilę na nią). Ze względu na stosunkowo niewielką odległość od Ziemi, jej ruch na tle gwiazd był w teleskopie widoczny już w perspektywie kilkunastu minut.

Później zapolowałem na kilka nieco mniej znanych obiektów mgławicowych. Najpierw odnalazłem mgławicę planetarną Abell 10 w Orionie. Ku mojemu zaskoczeniu okazało się, że jest to dość nieduży, niemal dokładnie okrągły obiekt widoczny w tym teleskopie bez trudu. Następnie przyjrzałem się innej pobliskiej mgławicy planetarnej NGC 2022. W małym powiększeniu (50x) chwilę zajęło mi ładnych kilka minut, bo nie miałem dokładnej mapki, a mgławica ta ze względu na dość małe rozmiary niewiele różniła się od gwiazd. Oczywiście, kiedy raz ją już zobaczyłem, nie było mowy o pomyłce.

Z mgławic planetarnych oglądnąłem jeszcze piękną niewielką mgławicę NGC 2371-2 w Bliźniętach oraz znacznie lepiej znanego Eskimosa - NGC 2392. Obydwie fantastycznie prezentowały się przy dużym powiększeniu (182x). Później znalazłem też dwie inne przepiękne mgławice planetarne -M 76 (Małe Hantle) i M 97 (Sowa) z wyraźnie widocznymi "oczami". Tej drugiej towarzyszyła ładna galaktyka spiralna widziana z boku - M 108, która w powiększeniu 182x wykazywała się niejednorodną strukturą.

Około 3:30 kiedy odwróciłem się od jakiejś mapki w stronę teleskopu, oślepił mnie nagły błysk. Był on na tyle jasny i że zdążył wszystko dookoła podświetlić, a z drugiej strony na tyle nagły i krótkotrwały, że mnie kompletnie zdezorientował. Był to bardzo jasny bolid, który wybuchł (stąd bardzo krótki błysk), i który pozostawił piękny wyjątkowo jasny ślad. W ciągu pierwszej sekundy czy dwóch ślad był bardzo jasny - wyglądał niemal tak, jakby ktoś zielonym obiektem o jasności Jowisza narysował na niebie krótką (o długości rzędu stopnia lub dwóch) kreskę. Oczywiście jasność tego śladu szybko spadała, ale gołym okiem był widoczny przez 4 minuty, a lornetką śledziłem go aż przez 12 minut. Co ciekawe, ślad ten znajdował się zaledwie 9 stopni nad horyzontem, początkowo mniej niż jeden stopień na lewo od gwiazd ups¹ Eri i ups² Eri, czyli dokładnie w azymucie 168 stopni. Ślad ten został szybko zdeformowany przez wiatry w górnych warstwach atmosfery, co więcej poruszał się też w kierunku wschodnim.

Jasność samego bolidu (w momencie wybuchu) szacowałem z grubsza na -10 mag. Rano zadzwonił do mnie Mariusz Świętnicki ze Zręcina koło Krosna, który także widział to zjawisko. On też szacował jasność bolidu na -10 mag, a ślad obserwował teleskopem przez 13 minut.

To, że u nas bolid był widoczny nisko nad południowym horyzontem sugeruje, że nasi południowi sąsiedzi mieli lepsze widowisko niż my, a z kolei ich południowi sąsiedzi pewnie jeszcze lepsze niż oni.

Po bolidzie zacząłem sobie na spokojnie przeglądać Oriona i okolice lornetką i teleskopem. Mgławica NGC 2024 (Płomień) była widoczna bez trudu w lornetce. W teleskopie obok Płomienia ładnie prezentowały się mgławice NGC 2023 oraz IC 435.

Kiedy tak przyglądałem się lornetką okolicy pasa Oriona dostrzegłem na lewo od niego plamkę i od razu przypomniało mi się, że to przecież mgławica M 78. W teleskopie wyglądała ona bardzo ciekawie z dwoma gwiazdami w niej zanurzonymi oraz z nieco mniejszą, ale też całkiem ładną sąsiadką - NGC 2071, mieszczącą się z nią w jednym polu widzenia nawet przy powiększeniu 182x.

W Orionie, blisko granicy z Erydanem, znalazłem też mgławicę NGC 1788, którą odkryłem przypadkowo kilka lat temu szukając komet. Podejrzewałem wtedy, że jest kometą (bo mi się nie wydrukowała na mapce) i przez godzinę pilnowałem ją, czy aby się nie poruszy

W lornetce bez wielkiego trudu były też dostrzegalne mgławica Rozeta oraz Kalifornia.

Niedaleko Oriona (w Jednorożcu) świeciła kolejna kometa - C/2013 R1 (Lovejoy). Okazała się ona być obiektem widocznym bez trudu, okrągłym, o średnicy 4', a jej jasność oceniłem na 10.2 mag.

Po komecie odnalazłem sobie obiekt, który od dawna był na mojej liście ulubionych - mgławicę NGC 2438, która znajduje się na tle jasnej gromady otwartej M 46 w Rufie. W powiększeniu 182x bardzo wyraźnie widoczna była "pierścieniowa" struktura tej mgławicy.

Na sam koniec upolowałem kolejny raz kometę C/2012 S1 (ISON), która świeci obecnie mniej niż 2 stopnie od Marsa. Kometa była dziś znacznie jaśniejsza niż kiedy widziałem ją po raz ostatni - 4 tygodnie temu. Dziś oceniłem jej jasność na 10.9 mag, a średnicę głowy na 2.5', bez wielkiego trudu dostrzegalny był także krótki (4') warkocz tej komety w kącie pozycyjnym 290 stopni. Kometa świeciła na tle światła zodiakalnego, które było bardzo jasne - znacznie jaśniejsze niż Droga Mleczna w Łabędziu.

Gdyby nie, to, że nie miałem dziś możliwości odespania tamtej nocy, pewnie teraz znów jechałbym obserwować niebo, bo pogoda jest wspaniała.

Pozdrawiam

Piotrek Guzik

4 Października 2013

Ja wczoraj spałem, a dziś jadę. Za kwadrans w drogę :smokin:

ralph73 · 4 Października 2013

Super sie Ciebie czyta Piotrek. Sprawozdanie pierwsza klasa, czuje sie tak, jakbym byl tam z Toba. :icon_cool:

Gratuluje nieprzespanej i owocnej nocki.

Pozdrawiam, Rafal.

LibMar · 4 Października 2013

Niezłe! Szczególnie interesuje mnie kometa 154P/Brewington

Obserwacje zacząłem od komety 154P/Brewington, która świeciła w Wodniku i z każdą chwilą się obniżała. Pomimo tego, że znajdowała się w nieco rozjaśnionej części nieba, była widoczna bez wielkiego trudu. Jej jasność oceniłem na 11.9 mag, a średnicę głowy na 2.5'.

Właśnie dzisiaj chciałem spróbować zaobserwować ją wizualnie, ale warunki nie były dobre. Widać było gwiazdy do 11.5 mag, a kometę - niestety nie dostrzegłem. Wykonałem szybką 6-sekundową fotkę z zasięgiem do ~13.0 mag. Okazało się, że kometa była znacznie słabsza niż sądziłem, więc nic dziwnego, że jej nie spostrzegłem (oczywiście jest różnica między obserwacją wizualną a fotograficzną).

Co do komety trójki komet (Lovejoy, ISON i Encke), na obserwację wybiorę się dopiero, kiedy wszystkie staną się jaśniejsze niż 10.0 mag.

MaPa · 5 Października 2013

Piotrze - przeczytawszy tę relację stwierdziłem że jak doczekam to uzupełnię wizualne obserwacje dowodami na "kliszy"

Bardzo mnie ciekawi jak bardzo rożni się obraz pojedynczych klatek od tego co widziałeś pod tym super niebem ( wydaje mi się ze wczoraj jednak było lepiej). Kiedyś podsunąłem kilka podobnych klatek obserwatorom i w teleskopach 40cm podobno wygląda to bardzo podobnie.

Oto "poranne" komety z opisu Piotra zamieszczonego powyżej:

Piotrek Guzik · 5 Października 2013

Piotrze - przeczytawszy tę relację stwierdziłem że jak doczekam to uzupełnię wizualne obserwacje dowodami na "kliszy"
Bardzo mnie ciekawi jak bardzo rożni się obraz pojedynczych klatek od tego co widziałeś pod tym super niebem ( wydaje mi się ze wczoraj jednak było lepiej).

Takie porównanie (tego co widać okiem, z tym co widać na zdjęciu) jest dość trudne, bo CCD "widzi" inaczej niż oko (oko logarytmicznie, CCD liniowo). W przypadku obiektów o w miarę jednorodnej jasności powierzchniowej nie jest to wielkim problemem i da się zrobić zdjęcie, które będzie z grubsza odpowiadało temu, co widać w teleskopie. Tu dobrym przykładem jest kometa 2P/Encke, która wyglądała podobnie do tego, co widać na Twoim zdjęciu.

W przypadku obiektów mocno niejednorodnych normalne zdjęcie nie odwzoruje tego, co widać wizualnie. Na zdjęciu albo nie będzie widać słabszych fragmentów obiektu, albo te jaśniejsze będą zbyt jasne/przepalone. Tu z kolei bardzo dobrze pasuje kometa C/2012 S1 (ISON) - wizualnie było widać to, co na Twoim zdjęciu, ale oprócz tego widoczna była też większa, ale słabsza otoczka wokół głowy.

Kometa C/2013 R1 (Lovejoy) jest przypadkiem pośrednim - ona wyglądała podobnie, tyle że wydawała się mniej skondensowana niż na zdjęciu.

Co do samego nieba, to było ono bardzo dobre, ale nie idealne - niestety, ale w promieniu kilkudziesięciu km od takiego miasta jak Kraków idealnego nieba nie da się znaleźć. Za to miejscówka była dobrana tak, żeby komety znajdowały się z dala od łun okolicznych miejscowości,

Pozdrawiam

Piotrek Guzik

Edytowane 5 Października 2013 przez Piotrek Guzik

MaciekM · 5 Października 2013

Wczoraj (tj. 4/5.X) w planach miałem zapolować na dwie z omawianych komet, czyli 2P/Encke i C/2012 S1 (ISON). 154P/Brewington niestety jest jeszcze zbyt ciemna dla mojego teleskopu 10" pod moim niebem a C/2013 R1 (Lovejoy) zasłaniają mi pobliskie drzewa.

Z dwóch zaplanowanych komet udało mi się dostrzec tylko 2P/Encke, której jasność oceniłem na 10.4mag przy DC=2 i średnicy głowy 2,5'. Niebo nie powalało na kolana, zasięg gołego oka wynosił ok. 5.5mag (może nieco więcej). Byłem dość rozczarowany bo niebo w ciągu dnia było całkowicie bezchmurne a przejrzystość powietrza bardzo dobra. Niestety to oraz fakt, że wschodni horyzont mam mocno zanieczyszczony światłem od pobliskiego miasteczka spowodował, że nie udało mi się dostrzec C/2012 S1 (ISON). Próby jej dostrzeżenia prowadziłem ok 1,5h, do czasu aż zapaliły się lampy na mojej ulicy (tj. 4:00).

Pozdrawiam!
Maciek

EDIT:
Powtórzyłem 7 razy słowo niestety w jednym poście... Zauważyłem to dopiero po wysłaniu posta. Chyba mam depresje.

Edytowane 5 Października 2013 przez MaciekM