Obiekt Tygodnia 22.11.2013 Barnard 361

panasmaras · 22 Listopada 2013

Patrząc na nocne niebo lubimy doszukiwać się znanych nam sylwetek - ludzi, zwierząt, roślin czy przedmiotów. Podziwiamy na zdjęciach fantastyczne kształty mgławic czy galaktyk, znajdując w ich wyglądzie ziemskie analogie, zaś w obserwacjach wizualnych najczęściej pożywki do skojarzeń dostarczają nam gromady gwiazd i asteryzmy. Tymczasem i mgławica potrafi zaskoczyć przy okularze/okularach.

Chociaż najlepszy czas na obiekt, który chcę Wam zaproponować w zasadzie już minął, przy odrobinie szczęścia (czyt. czystego nieba) i grudniowy wieczór może okazać się dobrą porą. A jeśli nie uda Wam się zapolować na niego teraz, koniecznie pamiętajcie o nim w drugiej połowie lata i wczesną jesienią, kiedy Łabędź góruje w przejrzyste noce.

Naszą bohaterkę znajdziemy parę stopni na północny wschód od mgławicy Ameryka Północna (NGC 7000). Chociaż nie raz widywałem ten obiekt (nie mówię teraz o Ameryce!) w tak skromnym sprzęcie jak lornetka 10x50, nie spodziewajcie się po nim dużej jasności. W zasadzie - jasności nie spodziewajcie się w ogóle, gdyż nasza bohaterka jest ciemną mgławicą. Została skatalogowana po raz pierwszy w 1927 r. przez Edwarda Emersona Barnarda pod odległym numerem 361 (na 370 obiektów). Znajdziemy ją także w katalogu ciemnych mgławic autorstwa Beverly Lynds (LDN) pod numerem 970, choć wpis ten dotyczy tylko części mgławicy (o czym później).

Barnard 361 (LDN 970, LDN 967)

Konstelacja: Łabędź

RA 21h 12m 45s DEC +47° 25' 00”

Średnica: 20'

Nieprzezroczystość: 4 (LDN 970), 3 (LDN 967)*

*parametr w skali 1-6 nadawany ciemnym mgławicom, gdzie 1 oznacza lekko nieprzezroczysty obiekt, a 6 - zupełnie nieprzezroczysty

źródło: http://www.nightsky..../IC1369_WN.html

Barnard 361 jest dość częstym obiektem badań astronomów – między innymi dzięki temu, że jesteśmy w stanie z dość dużą dokładnością określić odległość dzielącą nas od mgławicy. Niedawne szacunki mówiły o dystansie 700pc (około 2300 lat świetlnych), co - biorąc pod uwagę kierunek, w którym obserwujemy mgławicę - pozwala umieścić ją blisko zewnętrznej krawędzi Ramienia Oriona-Łabędzia, w którym to ramieniu znajduje się także Słońce. Przy obserwowanych rozmiarach kątowych 20' rzeczywisty rozmiar mgławicy można oszacować na ok. 13 lat świetlnych. Swój regularny kształt obiekt zawdzięcza najprawdopodobniej własnej grawitacji. I chociaż rozmiarami znacznie przekracza „klasyczne” globule Boka (te zazwyczaj mają rozmiar od 1 do 4 lat świetlnych), można sądzić, że obserwujemy tu jedno z najwcześniejszych stadiów procesu formowania się gwiazd. Tak więc Barnard 361 jest bacznie obserwowany przez astronomów, którzy na podstawie gęstości obłoku, jego temperatury czy rotacji są w stanie określić, czy proces kolapsu już się rozpoczął.

Barnarda 361 jest łatwo znaleźć na niebie, ale najwcześniej za trzecim razem - chyba, że masz wprawę w łapaniu ciemnych mgławic. Zapewniam, że jak raz załapiesz o co chodzi, B361 będzie dla Ciebie łatwym i chętnie odwiedzanym obiektem.

Jak do niego trafić? Początkującemu polecam po gwiazdach - wyceluj w Deneba, a następnie przesuń się ku 55 Cygni. Przedłuż dwukrotnie linię łączącą te słońca i zatrzymaj się na chwilę na pomarańczowej 63 Cygni. Następnie odbij pod kątem 40° na wschód (w lewo) o jeden stopień. Prawdopodobnie na środku pola widzenia widzisz uroczą parę 6-7-magowych gwiazd, niebieską i pomarańczową, oddalonych od siebie o nieco ponad 2' łuku. Do nich od wschodu przylega... no właśnie, co? Na pierwszy rzut oka - nic, przecież tam nawet nie ma gwiazd. Zaraz, czyżby ta dziura w niebie... Tak, to jest właśnie Barnard 361!

źródło: Taki Star Atlas.

Przyjrzyj się naszej bohaterce - czy widzisz coś oprócz jej regularnego, owalnego kształtu? Jeśli obserwujesz instrumentem większym niż lornetka 10x50 lub znajdujesz się pod dobrym niebem, bez większego problemu zauważysz wąskie, ciemne przedłużenie wijące się w kierunku zachodnim na długość około połowy stopnia. Czy nie kojarzy Ci się ten widok z kijanką?

Ale to nie koniec skojarzeń - obserwując przez średnie i duże lornetki czy przez 100-milimetrowy refraktor, zauważysz, że kijanka jest co najmniej dziwna, bo ma wyraźne trzy ogony! W zasadzie większy sprzęt raczej pozwala szukać skojarzenia z kałamarnicą.

W katalogu LDN kompleks ma sześć osobnych wpisów. LDN 970 to owalna część B361, a ogon kijanki - LDN 967 (obie mgławice stanowią B361). Dodatkowe ogony (a może kałamarnicowe macki?

) znajdziemy już tylko w Lynds Catalogue of Dark Nebulae, jako LDN 975 (ogon północny) i biegnący w dół ciąg trzech mgławic o numerach 964, 961 i 960, które zlewają się w ogon południowy. Dociekliwym polecam wyodrębnienie wyraźnie ciemniejszej plamy mniej więcej w połowie południowego ogona - będzie to LDN 964.

Łapiąc B361 stosuj niewielkie powiększenia rzędu 20-30x, by móc cieszyć się widokiem mgławicy w szerszym polu. Najlepszy jej widok miałem tej jesieni w okolicy miejscowości Drynki, pod dobrym, warmińskim niebem. Skorzystałem z okazji, by spojrzeć przez apochromat Meade 102mm z Naglerem 26 w wyciągu. Przy powiększeniu 27x i polu około 3° widać było, jak pięknie cały kompleks odcina się od przebogatego pola gwiezdnego. W takim otoczeniu mgławica nie sprawiała wrażenia dziury w niebie, ale mięsistej, czarnej, aksamitnej chmury! Lornetka 15x70 dołożyła do tego jeszcze bardziej przestrzenny efekt, gdzie niemalże czuło się głębię w pozornie płaskiej sferze gwiazd. A całości przecudnie dodawała uroku niebiesko-pomarańczowa parka słońc.

Na sam koniec jeszcze jedna wskazówka czy ciekawostka - do B361 łatwiej jest nawigować po innych mgławicach. Jak? Wyceluj w Amerykę Północną, a następnie wzdłuż ciemnego wschodniego (pacyficznego) brzegu kieruj się na północ do B361. Możesz też spróbować inaczej - na północnym krańcu NGC 7000 znajdź wcięcie - Zatokę Hudsona, w rzeczywistości będącą Barnardem 352 - a od niego podążaj za pasem pociemnień jakieś 3° na północny wschód.

źródło: http://media.skysurv...e360/index.html

Prawdopodobnie najpierw użyjesz pierwszej metody (po gwiazdach), ale z czasem przerzucisz się na drugą - bo po co szukać w mrowiu gwiazd, skoro do Kijanki prowadzą wyraźne ciemne drogowskazy?

No właśnie, Kijanki czy Kałamarnicy?

SPRÓBUJ I DAJ ZNAĆ, JAK POSZŁO!

Edytowane 28 Listopada 2013 przez WilkFenris

szuu · 22 Listopada 2013

Ciemna mgławica jako obiekt tygodnia w którym spodziewane jest całkowite zachmurzenie - cóż za perfidny sposób przypomnienia że według czarnego scenariusza następna okazja na obserwacje może się trafić za kilka miesięcy

m_jq2ak · 22 Listopada 2013

Świetnie napisany artykuł, od razu mam ochotę na obserwacje. Kokona też da się zaobserwować 10x50 ?

rokita · 22 Listopada 2013

Mapa z kołami szukacza wygenerowana przy pomocy programu CdC ver. 3.9, koła 5° i 1°

Pozdrawiam

pasionat nieba · 22 Listopada 2013

Powiem że rejon w tej okolicy jest bardzo bogaty w gwiazdy, jakby się było w wielkiej gromadzie otwartej. Przeglądałem to miejsce 22''ką w poszukiwaniu ładnej kolistej planetarki NGC 7048 z ciemniejszym środkiem. Gdybym wiedział wcześniej o tym obiekcie Bernard 361 napewno bym go wtedy ustrzelił. Zaznaczyłem już go w atlasie, czekać tylko na pogodę.

Janko · 22 Listopada 2013

Świetnie napisany artykuł, od razu mam ochotę na obserwacje. Kokona też da się zaobserwować 10x50 ?

Zgadzam się co do pierwszego. Co do drugiego - nie widzę szans. W dużych lornetkach pod dobrym niebem czasem coś tam widać :uhm:

rokita · 22 Listopada 2013

Świetnie napisany artykuł, od razu mam ochotę na obserwacje. Kokona też da się zaobserwować 10x50 ?

IC5146 - Kokon - to obiekt na filtr H-BETA, zaliczyłem go za trzecim podejściem (noc była wyjątkowo sucha), z przeciętnej miejscówki, bez filtra z 12".

Stowarzyszona ciemna mgławica B128 jest do "wyjęcia" bez problemu z 8", lornetką nie próbowałem.

Pozdrawiam

panasmaras · 22 Listopada 2013

IC5146 - Kokon - to obiekt na filtr H-BETA, zaliczyłem go za trzecim podejściem (noc była wyjątkowo sucha), z przeciętnej miejscówki, bez filtra z 12".
Stowarzyszona ciemna mgławica B128 jest do "wyjęcia" bez problemu z 8", lornetką nie próbowałem.

Pozdrawiam

Miałeś zapewne na myśli B168. B128 jest w Orle.

rokita · 22 Listopada 2013

Miałeś zapewne na myśli B168. B128 jest w Orle.

Oczywiście, przepraszam chodziło mi o B168, dziękuję za korektę, mapa do wyszukania IC5146 wraz z B168 :

Pozdrawiam

22 Listopada 2013

B168 jest bez problemu widoczna w nawet małych lornetkach. Jest to jedna z najpiękniejszych i najłatwiejszych do dostrzeżenia ciemnych mgławic i pięknie odcina się od bogatego w gwiazdy tła Drogi Mlecznej. Im szersze pole widzenia lornetki i bardziej kontrastowa optyka, tym lepsze doznania estetyczne.

adam_bie · 16 Lipca 2015

Dla odświeżenia tematu jako że Łabędź w zenicie: obserwowałem wczoraj lornetkami B361 i B168.

Pierwszy raz świadomie przyglądałem się ciemnym mgławicom i myślę że żeby w pełni je docenić trzeba więcej czasu i zmianę sposobu patrzenia. W końcu szukamy nie to co widać tylko to czego właśnie nie widać.. W wypadku B361 i B168 bardzo dobrze nie widać.

Obie ciemne mgławice łatwe do zlokalizowania, najlepiej lornetką 10x50. Jest na co popatrzeć, wyraźnie odcinają się od jaśniejszego tła gwiazd.

Zaatakowałem je też w 25x100 i przy 25x też dobrze się prezentują, większe powiększenia do nich chyba się nie przydadzą.

Mgł. Kokon w 25x100 nie widziałem, może się uda gdy nadejdą prawdziwie ciemne noce.

Mam h-betę 1,25'' więc nie zaszkodzi przyłożyć ją do okularu, to będzie już ekstremum ale kto mi zabroni spróbować!