Poradnik astronomiczno-gramatyczny

[Gość polaris]

Jeśli już jesteśmy przy Orionie, to mam pytanie w tej sprawie. Spotkałem się ze zdaniem, że nazwy typu "Mgławica Oriona", "Galaktyka Andromedy", "Gromada Herkulesa" są niepoprawne, a powinno się pisać: "Mgławica w Orionie" itp. Argument za tym jest przekonujący, bo przecież te obiekty nie są nazwane na cześć Oriona, Andromedy i Herkulesa, ale jedynie leżą w tych gwiazdozbiorach. Czy obydwie formy są poprawne, czy może jedna z nich, jak to jest?

 

To specyficzne określenia które jakby równolegle przyjęły się w nazewnictwie. Jednak częściej występują bez "w". Mi one bardziej się podobają. Miło pomyśleć, że gdzieś nad nami jest Orion czy Andromeda którzy coś tam mają, a nie suche obiekty leżące "w"

[Janko]

Kolega zwrócił jeszcze uwagę na nagminne pisanie zaimków dzierżawczych wielkimi literami.

Powinniśmy pisać małymi literami, np.

"Jedziemy na nasz zlot" czy "Podoba mi się twoja lornetka"

[Janko]

Szanujmy język polski. Nie wtykajmy anglicyzmów tam, gdzie mamy dobrze znane i powszechnie używane polskie słowa. Mamy np. polskie nazwy liter alfabetu greckiego. Piszmy H-alfa , gdy nie mamy pod ręką greckiej litery α ( wielkie H, bo to chemiczny symbol wodoru).

Piszmy także po polsku, bez udziwnień nazwy gwiazdozbiorów: Kasjopeja, Cefeusz, Sekstant, Jaszczurka i inne. Są to nazwy powszechnie używane i nie ma powodu do ich zastępowania angielskimi czy łacińskimi. Razi to szczególnie, gdy spolszczamy tylko samą końcówkę a zwłaszcza odmieniamy z polska obcy wyraz.

Jeszcze jedno: użycie litery i między spółgłoskami w wyrazach polskich obcego pochodzenia. Piszmy y, jeśli jest to wyraz utarty w polszczyźnie. Mamy przecież nasz krykiet, grynszpan czy rykoszet.

[Janko]

Hej raz, jeszczio raz...

 

Ten poeta - tych poetów

Ten filatelista - tych filatelistów

Ten satelita - tych satelitów

[Janko]

Jak to jest z tymi meteorami?

 

Dokładniej - z nazwami rojów meteorów, pisownią i rodzajem gramatycznym tych nazw. Zawsze mnie raziły sformułowania typu "tych Leonid". Dla mnie nazwa pojedynczego meteoru z roju wydawała się być rodzaju męskiego, podobnie jak słowo "meteor". Napisałbym więc "rój Leonidów" lub "nieboskłon przeciął pomarańczowy, jasny Geminid" itp. By się w tym utwierdzić, zajrzałem do Wielkiego słownika ortograficznego PWN (2003 r.). I cóż tam znalazłem? Pisownię małą literą i rodzaj gramatyczny do wyboru, męski albo żeński: "leonidy -idów a. leonid , geminidy -idów a. geminid".

Tymczasem u ekspertów, to znaczy na stronie Pracowni Komet i Meteorów mamy pisownię nazwy każdego roju wielką literą, tak samo, jak mi się wydawało prawidłowo.

Jakie są wasze opinie?

 

[bamus]

Trochę dziwne, że nazwy rojów mają być poprawnie pisane z małej litery . Jeżeli piszemy z wielkiej litery na przykład nazwy prądów morskich, to dlaczego nie stosuje się tej samej zasady dla nazw rojów meteorów?

 

Co do rodzaju to mi też bardziej męski rodzaj wydaje się być naturalny.

 

Tak nawiasem, to ciekawe jak przebiega procedura zmiany reguły ortograficznej. Czy jeżeli środowisko ekspertów (i społeczności astronomicznej) używa na codzień takich, a nie innych form i regół, to czy mogą oni mieć wpływ na decyzje twórców słownika i zawnioskować zmiany?

Edytowane 3 Stycznia 2014 przez bamus

[Janko]

Zajrzałem do starszego słownika ortograficznego (1976 r.). Nazwy rojów meteorów też były pisane małymi literami. Nie podawali natomiast rodzaju żeńskiego jako formy obocznej. Było tylko "leonidy -dów" itp.

[Janko]

Szczypta łaciny dla astroamatorów

 

W nazwie gwiazdy używa się nazwy gwiazdozbioru w II przypadku (podawane w wielu źródłach obok nazwy łacińskiej gwiazdozbioru). Tak więc w gwiazdozbiorze Woźnicy Bayer (autor atlasu Uranometria) nazwał najjaśniejszą gwiazdę alfa Aurigae (a-u-ri-ge) czyli alfa Woźnicy. Analogicznie mamy beta Orionis czyli beta Oriona, eta Carinae czyli eta Kilu itp.

 

Poniżej zestawiłem skróty nazw gwiazdozbiorów oraz ich rozwinięcie w I i II przypadku, po łacinie i po polsku.

 

Skrót Nomina- Gene- Mianow- Dopeł-

tivus tivus nik niacz

And - Andromeda; Andromedae (Andromeda; Andromedy)

Aps - Apus; Apodis (Rajski Ptak; Rajskiego Ptaka)

Aql – Aquila; Aquilae (Orzeł; Orła)

Aqr – Aquarius; Aquarii (Wodnik; Wodnika)

Ari - Aries; Arietis (Baran; Barana)

Aur – Auriga; Aurigae (Woźnica; Woźnicy);

Boo (wym. bo-o) - Bootes; Bootis (Wolarz; Wolarza)

Cam – Camelopardalis; Camelopardalis (Żyrafa; Żyrafy)

Car – Carina; Carinae (Kil; Kilu)

Cap – Capricornus; Capricorni (Koziorożec; Koziorożca)

Cas – Cassiopeia; Cassiopeiae (Kasjopeja; Kasjopei)

Cen – Centaurus; Centauri (Centaur; Centaura)

Cep - Cepheus; Cephei (Cefeusz; Cefeusza)

Cet – Cetus; Ceti (Wieloryb; Wieloryba)

CMa – Canis Maior; Canis Maioris (Wielki Pies; Wielkiego Psa)

CMi – Canis Minor; Canis Minoris (Mały Pies; Małego Psa)

Cnc – Cancer; Cancri (Rak; Raka)

CVn – Canes Venatici; Canum Venaticorum (Psy Gończe; Psów Gończych)

Col - Columba; Columbae (Gołąb; Gołębia)

Com – Coma Berenices; Comae Berenices (Warkocz Bereniki; Warkocza Bereniki)

CrA – Corona Australis; Coronae Australis (Korona Południowa; Korony Południowej)

CrB – Corona Borealis; Coronae Borealis (Korona Północna; Korony Północnej)

Crx – Crux; Crucis (Krzyż Południa; Krzyża Południa)

Crv – Corvus; Corvi (Kruk; Kruka)

Cyg – Cygnus; Cygni (Łabędź; Łabędzia)

Del – Delphinus; Delphini (Delfin; Defina)

Dra – Draco; Draconis (Smok; Smoka)

Equ – Equuleus; Equulei (Źrebię; Źrebięcia )

Eri – Eridanus ; Eridani (Erydan; Erydanu)

For – Fornax; Fornacis (Piec; Pieca)

Gem – Gemini; Geminorum (Bliźnięta; Bliźniąt)

Her – Hercules; Herculis (Herkules; Herkulesa)

Hya – Hydra; Hydrae (Hydra; Hydry)

Lac – Lacerta; Lacertae (Jaszczurka; Jaszczurki)

Leo – Leo; Leonis (Lew; Lwa)

Lib – Libra; Librae (Waga; Wagi)

LMi – Leo Minor; Leonis Minoris (Mały Lew; Małego Lwa)

Lup – Lupus; Lupi (Wilk; Wilka)

Lyn – Lynx; Lyncis (Ryś; Rysia)

Mon – Monoceros; Monocerotis (Jednorożec; Jednorożca)

PsA - Piscis Austrinus; Piscis Austrini (Ryba Południowa; Ryby Południowej)

Oph – Ophiuchus; Ophiuchi (Wężownik; Wężownika)

Ori – Orion; Orionis (Orion; Oriona)

Peg - Pegasus; Pegasi (Pegaz; Pegaza)

Per – Perseus; Persei (Perseusz; Perseusza)

Psc – Pisces, Piscis (Ryby; Ryb)

Pup – Puppis; Puppis (Rufa; Rufy)

Ret - Reticulum; Reticuli (Sieć; Sieci)

Sco – Scorpius; Scorpii (Skorpion; Skorpiona)Scl -

Sct - Scutum; Scuti (Tarcza; Tarczy)

Sculptor; Sculptoris (Rzeźbiarz; Rzeźbiarza)

Ser – Serpens; Serpentis (Wąż; Węża)

Sex - Sextans; Sextantis (Sekstans; Sekstansu)

Sge – Sagitta; Sagittae (Strzała; Strzały)

Sgr - Sagittarius; Sagittarii (Strzelec, Strzelca)

Tau – Taurus; Tauri (Byk; Byka)

Tri - Triangulum; Trianguli (Trójkąt; Trójkąta)

Tuc – Tucana; Tucanae (Tukan; Tukana)

UMa – Ursa Maior; Ursae Maioris (Wielka Niedźwiedzica; Wielkiej Niedźwiedzicy)

UMi – Ursa Minor; Ursae Minoris (Mała Niedźwiedzica; Małej Niedźwiedzicy)

Vir – Virgo; Virginis (Panna; Panny)

Vol - Volans; Volantis (Ryba Latająca; Ryby Latającej)

Vul – Vulpecula; Vulpeculae (Lisek; Liska)

 

Lista gwiazdozbiorów do uzupełnienia w wolnej chwili.

 

 

[Janko]

Małe litery - wielkie litery

 

Ortografię niestety mamy coraz bardziej za nic. Edytory tekstu podkreślają na czerwono a my i tak gwiżdżemy na to. Tymczasem "aż zęby bolą" od byków, których nie powinien popełniać uczeń szkoły podstawowej. Najgorzej jednak jest z wielkimi literami a głównie z ich brakiem. Pal licho początek zdania, pal licho nazwy ciał niebieskich (choć tu astroamator powinien się przyłożyć), ale wprost boli pisanie Polska, Polak, Warszawa - ale małymi literami. Przecież to brak szacunku dla własnego kraju/miasta/narodowości. To samo oczywiście dotyczy innych krajów i narodów, też godnych i wymagających szacunku. Pisanie takich nazw małymi literami to już nie błąd - TO JEST LEKCEWAŻENIE SIEBIE I INNYCH.

 

Z kolei w miejscach całkiem niepotrzebnych "pakujemy" bez zastanowienia litery wielkie. Karykaturalnie wygląda np. pisanie wielkimi literami zaimków typu my, nas, mój, oni i wielu innych. Dużą literą pisać należy tylko, gdy chcemy okazać szacunek adresatowi zwracając się do niego (Ty, Wy, lecz już nie oni).

Niepotrzebnie jednak okazujemy nadmierny szacunek nazwom nie będącym nazwami własnymi. Piszmy lepiej małymi literami "gwiazda, mgławica, nowa, supernowa" , jeśli wyrazy te nie są akurat fragmentem nazwy własnej.

 

 

[Robson78]

Na rany Księżyca! Przypominam, że nie piszemy "z małej", "z dużej", tylko dużą, wielką, małą literą.

Pozdrawiam

 

 

[Janko]

Na rany Księżyca! Przypominam, że nie piszemy "z małej", "z dużej", tylko dużą, wielką, małą literą.

Pozdrawiam

 

Robson, masz mnie!

Medice, cura ipsum.

 

Edycja:

Poprawiłem, żeby błąd się nie utrwalał w pamięci.

Robson, masz u mnie co najmniej piwo!

[don Pedro]

No właśnie z niektórymi terminami jest problem.

Jak spolszczyć np. guiding , tacking tak żeby było jednoznacznie w kontekście astro ?

Oui, s'il vous plait :

guiding=prowadzenie

tracking=śledzenie

 

Szczerze mówiąc, jako belfer (także, na postgradualnym levelu :mrgreen:) ;P obserwuję drażniące mnie "makaronizmy" wynikajace

1.) z niechlujstwa/lenistwa (istnieje polski termin lecz nie chce się groźnie synaps nadwyrężać)

2.) potrzeby przydania sobie ważności/światowości (jak to w obszarach peryferyjnych bywa )

 

stąd te piery (cokół , kolumna), karbony (jak sobie ówczesna fauna z tym radziła?), spajki, etc. bomba

Nb. wielka nauka się tego nie ustrzegła i... mamy termy (zamiast poziomów energetycznych, co na to ś.+p. Rzymianie? ), a pewna Pani prof. mówiła o "preżer tansdjusers" wbudowanych w powierzchnię

 

Efektem jest tej radosnej twórczości PEnglisz z Jackowa rodem:

"lets goł popie..lajmy bo nam za kornerem kara ucieknie"

P.S.1:

Dla jasności nie jestem zwolennikiem nadmiernego puryzmu językowego w czeskim stylu"

teatr=divadlo

teleskop=dalekohled

szukacz=hledacik (oj, zagalopowałem się )

P.S.2:

 

 

Robson, masz mnie!

Medice, cura ipsum.

 

Racja! Medice, cura te ipsum! czyli: lekarzu kura jest twoja (i tak juz zostało, po wieki)

 

Edytowane 27 Marca 2014 przez don Pedro

[MateuszW]

Moim zdaniem te angielskie słowa są nadużywane, bo:

-są 2x krótsze

-10x lepiej określają to, co chcemy wyrazić

-kojarzą się od razu z tym, co trzeba

 

Gdybym przeczytał, że ktoś postawił montaż na kolumnie lub cokole, to dopiero po dłuższym zastanowieniu skojarzył bym to z pierem. Gdyby ktoś napisał o prowadzeniu montażu, to dopytałbym się go, czy chodzi o guiding, czy tracking. Niby prowadzenie i śledzenie to 2 różne słowa i są jednoznacznie przypisane do guidingu i trackingu, ale często są używane zamiennie, więc w efekcie nie wiadomo o co chodzi.

Dlaczego pisze się powszechnie "tuba karbonowa"? Bo jest krócej, niż "tuba z włókna węglowego". Dlaczego piszemy "matryca guidera"? Bo jest krócej, niż "matryca kamery prowadzącej". Dlaczego piszemy "motofokuser"? Bo jest krócej, niż "napęd do ustawiania ostrości". I tak dalej.

 

A zaintrygowałeś mnie z tym "spajkiem". Jakie słowo polskie proponujesz w zamian?

 

[don Pedro]

Szpilki!

Chodzi oczywiście o "spajki" a nie o:

a) wysokie obcasy

śruby

c) aerospike engine (oj, zagalopowałem się, bo z nim mam PL-problem językowy )

Co do precyzji: to niegdyś za najbardziej precyzyjny uważano język niemiecki jego krótkimi słowami w rodzaju: "Vollkreiszylinder" etc. bomba;

Rozumiem, że w niektórych dziedzinach prawie całe słownictwo było importowane z języków obcych (np. w żeglarstwie z holenderskiego i angielskiego), że nikt nie mówi o "krotkach" lecz o "rekordach", ale karbon sobie wymawiam (kupiłem nożyce ogrodnicze ze... stali karbonowej.... szlag mnie trafia ergo sum!):

http://geotyda.pl/dzieje/karbon.png

Polska w karbonie

 

 

Edytowane 28 Marca 2014 przez don Pedro

[bamus]

Szpilki!

 

 

 

Szpilki??? To nawet w oficjalnym tłumaczeniu tego angielskiego słowa nie występuje.

Nie popadajmy w paranoje. Jeżeli nie ma odpowiednika polskiego to nie widzę problemu stosować obcojęzyczne zamienniki.

[Blondas]

W jednym z dzisiejszych wpisów niepoprawnie napisano "Obserwujemy cieniutkiego Księżyca", powinno być "Obserwujemy cieniutki Księżyc" (obserwuję łączy się z biernikiem, a Księżyc jest rzeczownikiem nieżywotnym, więc biernik w rodzaju męskim równy mianownikowi), chyba, że to tak specjalnie i świadomie i dla żartu. Natomiast śmiesznie jest np. z nazwami planet, bo w sumie obserwuje się Marsa, a nie Mars, co może wynika z tego, że to nazwy bogów, czyli "żywych"?? Zatem biernik równy dopełniaczowi??

[jolo]

Ostatnio kilka razy wpadł mi nóż w oko... A konkretnie stwierdzenia typu "a nóż się uda", "a nóż coś z tego wyjdzie". W tych konkretnych przypadkach piszemy nuż - a nuż się uda, a nuż coś z tego wyjdzie, podobnie jak w popularnym powiedzeniu a nuż, widelec które jest żartem językowym opierającym się na identycznym brzmieniu wyrazów nóż i nuż.

[Janko]

Już było, ale warto powtórzyć:

- lepiej napisać "mnie się to nie podoba", itp. (nie "mi");

- złożenia czasowników z "bym" (tryb przypuszczający) lepiej pisać łącznie, np. powiedziałbym, poszedłbym, itp.

[Radek P]

Mnie dziwi bardzo, że nawet proste zasady gramatyczne są często łamane. Zasady pisowni wielką literą są chyba dość łatwe do opanowania. Niektóre posty na forum wyglądają, jakby wielkie litery były powstawiane losowo.

 

Jeśli wymieniamy coś "w punktach" i każdy taki punkt zaczyna się od nowej linii, to na końcu każdej linii stawiamy kropkę (każdy punkt jest zdaniem), albo przecinek (wtedy ostatni punkt ma kropkę, bo kończy zdanie). W pierwszym przypadku każda linia zaczyna się wielką literą, w drugim - nie. Chyba proste.

[Piotr Brych]

A zaintrygowałeś mnie z tym "spajkiem". Jakie słowo polskie proponujesz w zamian?

 

 

Kolce dyfrakcyjne?

[Radek P]

Czy ktoś z Was wie, co to znaczy "astrokompasy"?

 

https://www.youtube.com/watch?v=a2G49vILgV8

 

 

[szuu]

Czy ktoś z Was wie, co to znaczy "astrokompasy"?

 

https://www.youtube.com/watch?v=a2G49vILgV8

 

 

 

"NO SCHODŹ!"

[WielkiAtraktor]

Domyślam się, że pokazują północ galaktyczną.

[BPiotr5]

NP. Ziemia zdużej litery czy z małej?

[MateuszW]

Jeśli Ziemia w kontekście naszej planety - to z wielkiej. W kontekście gleby w ogródku - z małej. Ale nie jestem pewien, czy w kontekście planety również nie używa się słowa ziemia, zamiast Ziemia w mowie bardziej potocznej. Na takiej samej zasadzie, jak używa się słowa słońce. Mnie osobiście razi i drażni pisanie słońce z małej litery. Bo dlaczego ktoś, kto ledwo wie, co to Słońce ma profanować jego nazwę? Dlaczego pisanie słońce świeci jest poprawne? Szczególnie w utworach literackich.

 

A przy okazji, "zdużej" piszemy osobno

Edytowane 8 Września 2016 przez MateuszW