M 39 - Gromada otwarta w Łabędziu

[Tuvoc]

Żadnego anonima z pogróżkami jeszcze nie dostałem za przydługi opis Chirona, więc zakładam, że nie będziecie mieć mi za złe jeśli rozpiszę się i tym razem.

 

Na tapet trafia obiekt z mojej listy rezerwowej - M 39, który zazwyczaj odhacza się o tak po prostu, aby dorzucić kolejny obiekt do "swojego" katalogu Messiera. Trochę tak to jest z nimi jest - układami podwójnymi, asteryzmami, gromadami kulistymi i otwartymi. Nie są głównymi celami sesji fotograficznych i raczej nie analizujemy ich jakoś szczegółowo. Ot w końcu tylko kilka gwiazdek.

 

Osobą, która pokazała na forum, że to błędne podejście jest kolega @diver, który wykonuje od lat świetną pracę i zaprezentował nam już nie raz piękno tych niedocenianych skarbów kosmosu. Dzięki jego uprzejmości wykorzystałem poniżej fragment z opisu tego zdjęcia (https://astropolis.pl/topic/72503-m39-ngc7092-w-łabędziu/#comment-827539), jako "bazy" do opisania zagadek i ciekawostek gromady M 39.

 

No to lecimy.

 

Gromada otwarta o numerze 39 w Katalogu Messiera (NGC 7092) - to wdzięczny obiekt lornetkowy, stosunkowo prosty i przyjemny do obserwacji wizualnych. Znajduje się w gwiazdozbiorze Łabędzia. Wizualowcy wiedzą, że odnajdziemy ją poza układem gwiazd Krzyża Północy, 9,2° na północny wschód od Deneba. Natomiast fociarze wpiszą po prostu w plate solver współrzędne: R.A.: 21h 31m 48.0s; DEC +48° 26' 00”

 

Znana była prawdopodobnie już starożytnym astronomom, odkryta najpewniej przez Arystotelesa ok. 325 roku p.n.e. Jej ponownego odkrycia dokonał francuski astronom Guillaume Le Gentil w 1749 roku, a do swojego katalogu obiektów niekometarnych dodał Charles Messier w 1764.

 

Gromada M 39 ma średnicę 7 lat świetlnych, a jej całkowity rozmiar dla obserwatora ziemskiego jest porównywalny z rozmiarem tarczy Księżyca w pełni (ok. 29'). Leży niezbyt daleko - wg różnych szacunków jedynie ok. 824-850 lata świetlne od Ziemi, stając się przez to jednym z najbliższych nam obiektów z katalogu Messiera. Co więcej z każdą sekundą jest coraz bliżej - prędkość z jaką zbliża się do nas to ok. 28 km/s. Jej jasność obserwowalna wynosi ok. 4.8-5.5 mag, czego oczywiście nie możemy łączyć bezpośrednio z jasnościami jej poszczególnych składowych gwiazd. Wiek tych młodych gwiazd wynosi ok. 280-300 mln lat co oznacza, że żadna z nich nie stała się jeszcze czerwonym olbrzymem i tłumaczy to dosyć jednolitą kolorystykę gromady (zainteresowanym polecam spojrzeć na Diagram Hertzsprunga-Russella (H-R)). Jak na gromadę otwartą przystało, zawsze istnieje problem z dokładnym oszacowaniem liczby gwiazd jaka się w niej znajduje. Mówi się o 30 głównych składnikach, ale w literaturze przyjęło się także opisywać, iż posiada ok. 50-100 gwiazd. Tutaj rozpocząłem swoje pierwsze małe śledztwo. Skąd aż taki duży rozrzut? Na domiar tego, według bazy Simbad wszystkich sklasyfikowanych gwiazd w obrębie obszaru zajmowanego umownie przez gromadę M 39 jest dokładnie 454. Prawda jest taka, że każda taka kandydatka musi być po prostu zweryfikowana pod kątem wektora ruchu własnego, a najlepiej spełnić dodatkowo jeszcze kilka innych kryteriów tj.: fotometryczne, statystyczne i spektroskopowe. Zainteresowanych odsyłam do publikacji "New candidate members of the open cluster NGC 7092 (M39)" I.K. Platais - link w źródłach literaturowych. Więcej mogę udostępnić mailowo.

 

Jak już wspominałem, syntetyczne zestawienie najciekawszych obiektów gromady zrobił przy okazji swojego zdjęcia kolega @diver, a dzięki jego uprzejmości mogę go użyć jako swego rodzaju spisu treści:

 

1. Najjaśniejsza gwiazda kadru i gromady to HIP106346; magV 6.57, typ widmowy B9. Zdecydowana większość gwiazd jest typu widmowego A.

 

2. Gwiazdy podwójne:

• HIP106297 (WDS21314+4829) + TYC3594-2132-1: separacja 49,8"; składniki mag 7.64 i 8.82; układ grawitacyjny. Jeden z tych składników - HIP106297 (inaczej HD 205117) jest ponadto z dużym prawdopodobieństwem zaćmieniowym układem podwójnym z okresem 113.2 dni, którego jasność zmienia się o 0.051 mag. Oba elementy układu zdają się być podolbrzymami typu A0IV. Duży rozrzut danych pomiarowych na krzywej zmian jasności może wskazywać na niestabilność tego układu [1].

• HIP106262 (WDS21314+4821); (HD 205073): separacja 0,2"; mag 7.85. Jest to dziwna, nietypowa pod kątem właściwości fizykochemicznych gwiazda (w j.ang mówi się o nich - chemically peculiar stars). Jej typ spektralny to A1Vp (do nie dawna nie wiedziałem nawet, że taki w ogóle jest). Zainteresowanych odsyłam do odpowiedniej literatury [2], ale warto tylko nadmienić, że analiza spektralna tej gwiazdy wykazała bardzo duży udział cieżkich pierwiastków w jej zewnętrznych warstwach. Mając na myśli ciężkie mówimy tutaj o takich jak Mn, Sr, Y i Zr. Ta osobliwa gwiazda posiada dodatkowo silne pole magnetyczne, które wpływa na stabilną zawartość tych pierwiastków na jej "wierzchu", podczas gdy typowe procesy post-gwiazdowe (konwekcja, dyfuzja etc.) wymuszają transport lżejszych pierwiastków, w szczególności He, N i O, wgłąb strefy konwekcyjnej.
• HIP106270 (WDS21315+4817); (HD 205085): separacja 0,0"; mag 7.95

 

3. Ciemne mgławice:

• DOBASHI 2985 (Kazuhito Dobashi) - to raczej egzotyczny katalog ciemnych mgławic, ale moje uznanie dla Sławka, że o nim wiedział. Tutaj można poszukać prezentowaną chmurkę - http://darkclouds.u-gakugei.ac.jp/
• LDN 1012 (Lynds') - obie ciemnotki polecam raczej oglądać u Sławka @diver, niż u mnie. Tu są tylko w resztkowej postaci na brzegu kadru.

 

4. Galaktyki (sic!):

• PGC 86597
• PGC 167495

To temat na oddzielne śledztwo, ale ustalmy fakty. Zbyt wiele nie wiemy o nich, jedynie to, że oddalają się od nas (przesunięcie ku czerwieni to odpowiednio: 0.012609 oraz 0.011933). Znamy także ich prędkości radialne - 3756 oraz 3556 km/s. W przypadku tej pierwszej galaktyki możemy także zaobserwować spiralne ramiona oraz wyraźne zgrubienie w rejonie jądra. Dla osób, które nadal ich nie widzą proszę - mała pomoc pod głównym zdjęciem

 

 

A teraz czary, mary i nie ma gwiazdek.

 

 

Galaktyczki PGC:

 

 

Z opisem (to wersja odrobinę jaśniejsza):

 

 

Technikalia:
SW 200/1000; ASI 294MC Pro; NEQ6

Akwizycja danych:
64x60 sek.; gain 120; -10 st.C
31.10.2021; godz.: 19.10 - 20.44
Zagórzany k. Gorlic, małopolskie

 

Słów kilka o samym zdjęciu. Prezentowanie tej fotografii w dużej rozdzielczości byłoby przesadą, szczególnie biorąc pod uwagę jego niedoskonałości oraz warunki pogodowe. Materiał zebrany podczas październikowej zimnej nocy, niestety z porywistym wiatrem. Jak na takie warunki, wyszło i tak relatywnie dobrze, co było w dużej mierze zasługą montażu NEQ6. Czasami tubę 200/1000 stawiam na HEQ5 (zestaw wyjazdowy), ale takiej nocy z takim montażykiem musiałbym po prostu zwinąć majdan i wrócić na herbatę do domu. Co do obróbki to np. nie zmniejszałem gwiazd i zostawiłem taki lekki "glow" wokół tych największych. Obróbka ograniczona do minimum.

 

Źródła:
https://articles.adsabs.harvard.edu//full/1984SvAL...10...84P/0000084.000.html
http://www.remote-astrophotography.com/cgi-bin/Single.pl?idimage=105
https://articles.adsabs.harvard.edu//full/1953ApJ...117..366W/0000366.000.html
http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=NGC+7092
https://en.wikipedia.org/wiki/Messier_39
http://server3.sky-map.org/starview?object_type=1&object_id=918022&object_name=HIP+106297&locale=MK
http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-coo?Radius=2&Radius.unit=arcmin&Coord=322.75+%2B48.24083333
https://webda.physics.muni.cz/cgi-bin/frame_list.cgi?ngc7092
https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1977A%26AS...30...45M/
https://articles.adsabs.harvard.edu//full/1953ApJ...117..366W/0000366.000.html
https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1995IBVS.4220....1Z%2F/ [1]
https://tt.wikipedia.org/wiki/HD205073
https://adsabs.harvard.edu/full/1970ApJ...160..641M
https://articles.adsabs.harvard.edu//full/1970ApJ...160..641M/0000656.000.html [2]

Edytowane 1 Grudnia 2021 przez Tuvoc

[Tuvoc]

Piękna miniaturka się pojawiła na głównej

[warpal]

6 minut temu, Tuvoc napisał:

Piękna miniaturka się pojawiła na głównej

Niestandardowa

[Grzędziel]

Szacunek za wartościowy tekst.

[Herbert West]

Dzięki za opis! Dobrze, że ktoś przypomina, że to hobby to może być coś więcej niż słit focie :-)

A focia też jest słit.

[Bebeto52]

W tekście jest błąd...że niby ta gromada zbliża się do Drogi Mlecznej :)

[Tuvoc]

31 minut temu, Bebeto52 napisał:

W tekście jest błąd...że niby ta gromada zbliża się do Drogi Mlecznej

Eh... dzięki za czujność  

Edytowane 1 Grudnia 2021 przez Tuvoc

[diver]

8 godzin temu, Tuvoc napisał:

Osobą, która pokazała na forum, że to błędne podejście jest kolega @diver, który wykonuje od lat świetną pracę i zaprezentował nam już nie raz piękno tych niedocenianych skarbów kosmosu.

 

Oj tam, oj tam. Ja po prostu lubię wiedzieć, co fotografuję. A jak już opiszę to sobie na własny użytek, to dzielę się z gawiedzią.

Ładnie opracowałeś ten materiał, zarówno fotograficznie jak i opisowo. Fotograficznie zdecydowanie ładniej, niż ja półtora roku temu. Chyba będę musiał wrócić do swojego materiału.

Pozwolę sobie jednak na kilka uwag, dotyczących obrazka.

1. Gwiazdki lewej części kadru wyraźnie jadą, nawet z dala od narożników. Kolimacja czy tilt?

2. W sumie 60 s do wystarczający czas ekspozycji dla pokazania gwiazdek. Ale dla ciemnych obiektów tła to za mało. Przy moich 120 s LDN-y ledwie się zarysowały.

3. Może odrobinę brakuje mi ostrości i saturacji na gwiazdkach, ale to już rzecz gustu.

 

Generalnie gratki, bo mamy podobne podejście do gwiazdek, które są przecież tak bardzo interesujące.

 

[radio-teleskop.pl]

Kawał dobrej roboty, szacunek!

[licho52]

60s na klatkę z gain 120 jest zupełnie wystarczające, to że jest ich tylko 64 stoi za brakiem pyłów.

[♥ Jan Bielański]

Bardzo dobre zdjęcie i opis. Co do galaktyk PGC 86597 i PGC 167495 to mógłbyś spróbować za pomocą SA200 wyłapać ich widmo.

Nie będzie to łatwe, bo widma jasnych gwiazd mogą zasłonić widmo galaktyk. Same widma mogą być ciekawe, bo:

- dostaniesz informację o wieku galaktyki w zależności od tego jakie światło będzie dominować

- możesz określić czy obiekt się oddala / przybliża - przesunięcie blue/red-shift

 

[Tuvoc]

56 minut temu, diver napisał:

 

Oj tam, oj tam. Ja po prostu lubię wiedzieć, co fotografuję. A jak już opiszę to sobie na własny użytek, to dzielę się z gawiedzią.

Ładnie opracowałeś ten materiał, zarówno fotograficznie jak i opisowo. Fotograficznie zdecydowanie ładniej, niż ja półtora roku temu. Chyba będę musiał wrócić do swojego materiału.

Pozwolę sobie jednak na kilka uwag, dotyczących obrazka.

1. Gwiazdki lewej części kadru wyraźnie jadą, nawet z dala od narożników. Kolimacja czy tilt?

2. W sumie 60 s do wystarczający czas ekspozycji dla pokazania gwiazdek. Ale dla ciemnych obiektów tła to za mało. Przy moich 120 s LDN-y ledwie się zarysowały.

3. Może odrobinę brakuje mi ostrości i saturacji na gwiazdkach, ale to już rzecz gustu.

 

Generalnie gratki, bo mamy podobne podejście do gwiazdek, które są przecież tak bardzo interesujące.

 

Sławku bardzo dziękuję za miłe słowa. Stwierdzam, że zrozumienie co się właśnie fotografowało jest równie fascynujące (jeśli nie bardziej) jak samo wykonanie zdjęcia.

Bardzo dziękuję za merytoryczne uwagi. Postaram się do nich odnieść.

1. Niestety zauważyłem to od momentu zestackowania materiału. Dziwna sprawa - teleskop był skolimowany, a kamera i korektor mam na sztywno zmontowany z wyciągiem. Czy mogło być to spowodowane wiatrem?!? Jakieś ugięcie przez wiatr z jednej strony? Ja wiem, że taka tuba to już żagiel, ale że aż tak?

2. Racja, też bym pewnie wydłużył. Może krakowskim targiem tak do 90 sek. Bałem się, że uzysk klatek będzie marny przez wiatr, stąd tak asekuracyjnie podszedłem do czasu ekspozycji.

3. Popracuję jeszcze nad tym!

 

Dziękuję za konstruktywną krytykę. Pewnie już nie pamiętasz, ale sam mi pokazywałeś jak ogarniać gromady w poście "Bawimy się materiałem"

Edytowane 1 Grudnia 2021 przez Tuvoc

[Tuvoc]

9 minut temu, Jan Bielański napisał:

Bardzo dobre zdjęcie i opis. Co do galaktyk PGC 86597 i PGC 167495 to mógłbyś spróbować za pomocą SA200 wyłapać ich widmo.

Nie będzie to łatwe, bo widma jasnych gwiazd mogą zasłonić widmo galaktyk. Same widma mogą być ciekawe, bo:

- dostaniesz informację o wieku galaktyki w zależności od tego jakie światło będzie dominować

- możesz określić czy obiekt się oddala / przybliża - przesunięcie blue/red-shift

 

Janku no i co zrobiłeś Teraz dodałeś mi kolejny ciekawy temat do listy A tak serio, to dziękuję za świetny pomysł!

[♥ Jan Bielański]

2 minuty temu, Tuvoc napisał:

Janku no i co zrobiłeś Teraz dodałeś mi kolejny ciekawy temat do listy A tak serio, to dziękuję za świetny pomysł!

Myślałeś że Ci sprzedałem SA200 po to żeby w pudełku siatka dyfrakcyjna leżała. Wiedziałem że dobrze wykorzystasz ten sprzęt!!!

[mirekk]

Fajne i wartościowe. Co do zdjęcia to bardzo lubię gromady otwarte z Newtonów. Młode gwiazdki oprócz spajkow, mają takie fajne niebieskie mgiełki. Zdjęcie ma lekkie problemy z geometrią gwiazd ale kolory i prezencja na plus.

[Behlur_Olderys]

11 godzin temu, Jan Bielański napisał:

Bardzo dobre zdjęcie i opis. Co do galaktyk PGC 86597 i PGC 167495 to mógłbyś spróbować za pomocą SA200 wyłapać ich widmo.

Nie będzie to łatwe, bo widma jasnych gwiazd mogą zasłonić widmo galaktyk. Same widma mogą być ciekawe, bo:

- dostaniesz informację o wieku galaktyki w zależności od tego jakie światło będzie dominować

- możesz określić czy obiekt się oddala / przybliża - przesunięcie blue/red-shift

 

Znając życie będą mocno przesunięte ku czerwieni przez silną ekstynkcję w okolicach pasa Drogi Mlecznej. Podobna sytuacja jak w Maffei czy Dwingeloo. Może to silnie zaburzać ewentualną analizę widmową.

[♥ Jan Bielański]

14 minut temu, Behlur_Olderys napisał:

 

Znając życie będą mocno przesunięte ku czerwieni przez silną ekstynkcję w okolicach pasa Drogi Mlecznej. Podobna sytuacja jak w Maffei czy Dwingeloo. Może to silnie zaburzać ewentualną analizę widmową.

Albo poszerzyć analizę o wpływ Drogi Mlecznej na widmo - więc dalej jest ciekawie.

[Tuvoc]

5 godzin temu, Jan Bielański napisał:

Albo poszerzyć analizę o wpływ Drogi Mlecznej na widmo - więc dalej jest ciekawie.

 

6 godzin temu, Behlur_Olderys napisał:

 

Znając życie będą mocno przesunięte ku czerwieni przez silną ekstynkcję w okolicach pasa Drogi Mlecznej. Podobna sytuacja jak w Maffei czy Dwingeloo. Może to silnie zaburzać ewentualną analizę widmową.

Obaj panowie macie rację. Tu będzie jeszcze trudność natury techniczno-obróbkowej. Tam pojawi się bardzo dużo widm i trzeba będzie odsiać wszystko co jest od pobliskich gwiazd. 

[Mc ślimack]

Dzięki za wartościowy tekst odnośnie tej gromady. 

 

Gromadka zwraca na siebie uwagę już przy obserwacjach nieuzbrojonym okiem, odcinając się od tła, jako pojaśnienie, już pod niebem podmiejskim.

 

W sezonie letnim często tam celowałem dwururką, bo niestety jak dla AZ-3, to latem było już za wysoko. Jednak dzięki uprzejmości kolegi Reglistunarek, miałem możliwość spojrzeć na nią przez osiem cali, no i należy przyznać, że prezentowała się całkiem przyjemnie.

Edytowane 10 Grudnia 2021 przez Mc ślimack